Atatürk’ün ekonomi devleti vizyonu

Tüm yurttaşlarımızın 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlu olsun. Biz de kutlamaya başka bir renk katalım. Aydınlık gazetemizin 2013 yılında tekrar günlüğe dönüşünde ekonomi sayfası editörlüğünü üstlenen sevgideğer Nazım Güvenç’in kitabı “Atatürk’ün Ekonomi Devleti Vizyonu” kitabı Anahtar Kitaplar Yayınevi tarafından basıldı. Hem yayınevini Sn. Mehmet Atay nezdinde hem de kitabın yazarı arkadaşım N. Güvenç’i kutluyorum. Bugünün anlam ve önemine de uygun bir kitap doğrusu.

Güvenç, Önsöz’de kitaba adını veren devlet-i iktisadiye kavramını Mustafa Kemal’in 17-18 Ocak 1923’te İzmit’te İstanbul gazeteleri temsilcileri ile yaptığı basın toplantısında açıkladığını belirtmiş. Mustafa Kemal o tarihte şöyle söylemiş: Yeni Türkiye devleti temellerini süngü ile değil, süngünün dahi dayandığı iktisadiyatla kuracaktır. Yeni Türkiye devleti cihangir bir devlet olmayacaktır. Fakat Yeni Türkiye devleti bir devlet-i iktisadiye olacaktır.’ Güvenç haklı olarak iktisat devleti kavramının iktisadî devlet kavramıyla farkının aynı hukuk devleti ve hukukİ devlet kavramları arasındaki fark gibi olduğunun altını çizmiş. Mustafa Kemal’in iktisadİ devlet yaklaşımının gözden kaçtığını belirten Güvenç, Batı’dan ithal edilen hukuk devleti kavramının daha sonra da sosyal-hukuk devleti kavramının dillere pelesenk olduğunu ve CHP’lilerin dilinden düşmediğini vurguluyor. Sonuç olarak diyor ki Güvenç, “Atatürk buldu biz kaybettik!, çünkü hep Atatürk’ün izinden gittik, oysa izini sürmek değil, izini sürdürmemiz gerekti.”

GÜDÜMLÜ EKONOMİ

Güvenç, Atatürk’ün bir bütün olarak dünya görüşünü “yol” olarak adlandırmanın daha uygun olacağı görüşünde. İktisat devleti veya Güvenç’in tercihiyle ekonomi devleti kavramı uluslararası bağlamda bir kuram-kılgı olarak ‘4. Yol’ oluşturma gücüne sahip, iflas eden üç yol olan kapitalist devlet, devlet sosyalizmi ve karma 3.yol’dan sonra. 4. Yol bir yeni sentez ve 6 Ok da bu yolda birer tutamaktır Güvenç’e göre.

Yazar, Atatürk’ün “yepyeni bir güdümlü ekonomi düzeni kurmakla uğraşıyoruz” sözünün üstünde durarak, bunun klasik devletçilikten de devlet sosyalizmi’nden de çok farklı olduğunu vurguluyor ve Merkez Bankası’ndan bütçeye, ticaret cephesinden tarıma bir çok örnekle Atatürk’ün bu güdümlü ekonomiyi kılgısal düzlemde nasıl organize ettiğini anlatıyor.

Yazar, farklı algılamalara da dikkat çekiyor, örneğin, Atatürk’ün devlet sosyalizmini benimsemekten söz etmediğini, çeşitli sosyal haklara ve güvenliğe anca devlet sosyalistliğine yaklaşarak varılabileceğini söylediğini yazmış kitabında.

Kitapta, Atatürk’ün kendi kaleminden bölümler (devletçilik, demokrasi, özgürlük, demokrasi) oldukça titizce seçilmiş metinler olarak gözüküyor. Güvenç ilginç bir şeye daha dikkat çekmiş. Mustafa Kemal, devlet-i iktisadiye kavramını kullandığı konuşmasında bir de sanayileşmeye dayalı bir piyasa ekonomisini geliştiren ve Batı kültüründen farklı bir yapıya sahip olan Japonya’ya yollama yapıyor, biz de başaracağız diyor.

SERBES AMA BAŞIBOŞ DEĞİL

Güvenç, kitabında kapitalizm karşıtlığı ile piyasa karşıtlığı kavramlarını da enine boyuna tartışmış. Kâr amacı ve piyasa kavramları tartışma gündemine açılmış! Katma değer amacı ve paylaşım ekonomisi kavramları belki sonraki baskıya kalmış olmalı!

Kitapta ‘ekonominin tekerleği: para ve finans’ temasıyla finansallaşan kapitalizme ışık tutulmuş. Serbest ama başıboş olmayan bir piyasa ve finans olması gereğine dikkat çekilmiş. Ayrıca ekonomiyle devlet ve toplum ilişkileri ele alınmış, SSCB, Yugoslavya ve Arnavutluk örnekleri de kısaca incelenmiş. Bence kitabın en ilginç bölümü “Yeni Vizyon, Yeni Söylem, 4.Yol” başlıklı bölümü. Burada sosyal demokrasiden neoliberal bir politika çıkarmak anlamındaki 3. Yol’a ait eleştiriler çok gerçekçi. Güvenç Atatürk modeline Tony Blair vd.’lerinin türettiği 3. Yol adını vermenin doğru olmadığını söylüyor.

Sonsöz (Atatürk’ten bir alıntı): Bir milletin kültür seviyesi; üç sahada, Devlet, Fikir ve Ekonomi sahalarındaki faaliyet ve başarı neticelerinin hasılası ile ölçülür.