FORTUNE Global 500 büyük şirket

Fortune dergisinde bu yıl Küresel 500 Büyük Şirket Çalışması (FKBBŞ) başyazısına Çin’in Dünyası başlığı atılmış ve şöyle denmiş: ‘Çin yüzyılı otuzuncu yılına yaklaşırken Fortune’un Global 500’ü dünyadaki güç dengesinin ne kadar derinlemesine kaydığını gösteriyor.’

GENEL BİLGİ

Okurlarımız bilirler, biz şirketlerin katma değer tutarlarına göre sıralanmasını öneririz ama maalesef Fortune dergisi hasılata göre sıralıyor. FKBBŞ çizelgesinde Çin’in (10 Tayvanlı şirket de dahil) 129 şirketi yer almışken, ABD’li şirketlerin sayısı sadece 121! FKBBŞ çalışmasının 1990’da başlamasından sonra ilk kez oluyor sanki. Sıkı durun bu 121 şirketin yüzde 82’si kamu kuruluşu! Toplam hasılattan alınan pay Çin (yüzde 25,6), ABD (yüzde 28,8). Ama makas daralıyor. İş sadece ekonomiyi kimin yönlendirdiğiyle kalmıyor.

Ulusal güvenlik alanına ve siyasete de kayıyor zaten. Okurlarımız anımsarlar, MEP (Askersel-Ekonomik-Siyasal) üçgeninden sıkça söz ediyoruz, bütün toplar bu üçgende dönüyor. Anımsayalım (FKBBŞ çizelgesinde 61. sırada olan) Çinli Telekom devi Huawei olayını eşdeyişle ABD’nin kendi şirketlerinin bu şirketten ürün almasına kısıtlama getirme çabasını...

Gerçi kararı (kırsal kesimdeki bağımlılık nedeniyle) üç ay daha ertelemiş, Huawei’den gelen açıklamaya bakarsak zarar da ciddi olmayacak ve bununla yaşamaya hazırlanıyorlar. Ne demişti Xi Jinping: ‘ÇHC’nin kuruluşu olan 1949’un 100.yılı 2049’da Çin tam olarak kalkınmış, zengin ve güçlü olacak.’ Fortune başyazısında G.Colvin şöyle devam ediyor: ‘Fortune’un kurucusu Henry Kuce 1941 yılında, 20.yüzyılın Amerikan yüzyılı olduğunu ilan etmişti... 21. yüzyılın tam anlamıyla Çin yüzyılı olup olmayacağını -kültüre, ideallere ve insan doğasına egemen bir Çin varlığıyla- bekleyip görmek gerekiyor. Ancak en azından iş dünyası her geçen gün daha hızlı Çinli oluyor’. Bu itirafa Amerikanca şaşıralım: wow! Eh bu bir savaş, aynı WoW’daki yani World of Warcraft’taki gibi.

İLK 5 VE KİMİ HAREKETLENMELER

Orta ve alt kesime hitap eden parekende devi Walmart 6 yıldır en tepede. 15 ülkede 55 farklı isim altında marketlere sahip olan şirket, 8.500 mağazasıyla 2,2 milyon kişiye kısmi ve tam zamanlı iş olanağı sağlıyor ve 2018’de 514,5 milyar dolayında satış geliri elde etmiş.

Diğerleri ise Sinopec Group (Çin), Shell (Hollanda), China National Petroleum (Çin), State Grid (Çin). Kısaca söylersek, ilk 5’in 3’ü Çinli. İlk 20 şirket göreli olarak değişmemiş, fakat çizelgenin altlarına baktığımızda kimi atlar yürüyüşlerini dörtnala sürdürüyor. İki Çinli ata bakalım, biri Alibaba. 118 sıra atlayıp 182. sıraya yerleşmiş, kimi okurlarımızın da bildiği gibi Alibaba Türkiye’ye de yerel ticaret pazarı olarak girdi. Diğeri Tencent ise, 94 sıra atlayıp 237 nolu sıraya yerleşmiş. Kimi ABD’li şirketler çizelge dışı kalmışlar: Medya devleri Twenty-First Century

Fox (geçen sene Disney satın aldı) ve Time Warner (bu da AT&T’ye gelin gitti). Müzik sitelerinde ABD’de en çok dinlenen 10 şarkıdan biri Elton John’un ‘I am still standing’ (Yıkılmadım hâlâ ayaktayım) şarkısıymış!

GENEL RAKAMLAR

Çizelgedeki toplam hasılat yüzde 8,9 artmış ve 32,7 trilyon dolar rekorunu kırmış. Çinli şirketlerin toplam hasılatı ise yüzde 17 artarken, bu oran ABD şirketleri için yüzde 5,9’cuk. En hızlı büyüyen 10 şirketin sekizi Çinli ve Japon, ikiciği de ABD’den. Kâr yağışına da bakalım. İlk kez bir rekor: Çizelgenin toplam kârları 2 trilyon dolar eşiğini geçmiş! Kâr şampiyonu bir kamu şirketi olan Saudi Aramco. Kârını en çok artıranlar içinde Alphabet, Intel, Facebook gibi teknoloji devleri, J.P. Morgan Chase ve Bank of America gibi ABD’li bankaların yanısıra Gazprom da var.

YA TÜRKİYE?

Bir tek şirketimiz var Koç Holding: yüzde 9,2 artan 29,6 milyar dolarlık hasılatla 435’inci sıradan 423’üncülüğe çıkabilmiş. Atımız tırıs yürüyüşte. Olsun, ya yürümese! En büyük 10 sanayi grubunun dördüne sahip. 92 bin 500 çalışanı var, 12,5 milyon müşterisi, 8 bin 200 markası...

SONSÖZ

Stan Shih’in ortaya attığı tebessüm eğrisinin neresinde değer yaratılıyormuş acep?