Atatürk'ün tasarlattığı projeyi hangi ülke uyguladı? İşte Cumhuriyet Köyü projesi ve Brondby Köyü

Atatürk, cumhuriyetin ilânından sonra kültürel kalkınma plânı çerçevesinde özellikle dil ve tarih alanında çeşitli çalışmalara girişmiştir.

Ancak bir tarım ülkesi olan Türkiye'de örnek bir yerleşim plânlaması gerekmekteydi. Aynı zamanda sanayii ve tarım alanındaki kalkınmalar da bu girişime öncülük edecekti.

Afet İnan'ın "Devletçilik İlkesi" ve "Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz" adlı kitaplarında yer alan 'Cumhuriyet Köyü İdeali' isimli çizimler, Danimarka'daki Brondby Köyü'nde hayata geçti.

SADECE YAZIN BARINILABİLİYOR

Sosyal medyada da kullanıcılar tarafından sıklıkla 'doğa harikası' olarak değerlendirilen Brondby Köyü'nde Danimarkalıların ‘kolonihaver’ dedikleri dairesel bahçelere sahip koloni evlerde barınma imkanı sadece yazın sağlanabiliyor. Kışın konaklamanın sağlanamamasının sebebi ise evlerde elektrik ve ısıtma sisteminin bulunmaması. 

EVLERİN HEPSİ 50 METREKARE

Brondby Köyü şehrin gürültüsünden ve kirliliğinden izole edilmiş, aynı zamanda tarım ve hayvancılığın devam ettiği bir alan. Öte yandan söz konusu evlerin mimaride sürekliliği sağladığı ve geri dönüşüme uygun olduğu biliniyor.

Bölgedeki evlerin hepsi 50 metrekare. Bu, köyde kim konaklarsa konaklasın herkesin eşit olduğunu vurguluyor.

ATATÜRK'ÜN 1937  YILINDA TASARLATTIĞI DÜŞÜNÜLÜYOR

Atatürk, hayatını kaybetmeden yaklaşık bir yıl önce toplumun kökten kalkınmasını sağlama amacıyla Afet İnan'ı bu tür çalışmalara sevk etti.

Afet İnan’ın “Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyetinin Birinci Sanayi Planı 1933” ve “Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz” adlı kitaplarında yer aldığı belirtilen “İdeal Cumhuriyet Köyü” projesi, Danimarka'daki Brondby Köyü'ne oldukça benziyor.

1 Kasım 1937 tarihli Meclis açılış konuşmasında Mustafa Kemal Atatürk’ün şehircilik üzerine sözleri bu konuya olan ilgisini gösteriyor:

Şehircilik işlerinde de teknik ve planlı kurallar içinde çalışmak gereklidir. Bunun için belediyelerimizin hukuka uygun biçimde aydınlatılmasını ve yol gösterecek bir merkezi teknik büro kurulmasını öneririm.

Ayrıca Atatürk'ün tasarlattığı ancak mimarının adı belli olmayan 'Cumhuriyet Köyü Projesi'nin 1898 yılında Lord Ebenezer Howard tarafından İngiltere'de geliştirilmeye başlanmış “Garden City” isimli bir şehir planlama metodu olduğu da iddialar arasında.

Çember şeklindeki yerleşkeler ile tarım alanlarının ormanlar tarafından çevrelendiği ve endüstri alanlarıyla bütünleştiği projede,  ilk kez İngiltere’nin Letcworth kentinde Ebenezer Howard tarafından uygulanmış.

Ömer Atabeyoğlu'nun "Atatürk’ün kırsal kalkınma projesi "İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi" nin mekân kuramları açısından
değerlendirilmesi" başlıklı makalesinde ise şu ifadeler yer alıyor:

"1937 yılında çizilen, Trakya Umumi Müfettişi General Kazım Dirik tarafından Atatürk'ün manevi kızı Afet İnan'a verilen ve üzerinde mimarının ismi bulunmayan 'İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi' oluşturmaktadır." 

Atatürk'ün üzerinde çalışarak uygulanmasını istediği bu proje, Cumhuriyetin ilk tarih profesörlerinden Afet İnan'ın "Devletçilik İlkesi" ve "Cumhuriyetin Ellinci Yılı İçin Köylerimiz" adlı kitaplarında yer almıştı.

Afet İnan'ın kitaplarında bahsettiği, hatta bir dönem gerekli bakanlıklar ve valiliklere de tanıttığı bu projeye olumlu bir yanıt gelmedi.

PROJEDE YER ALAN ALANLAR

Kültürel mekânlar; Konferans salonu, ziraat ve el işleri
müzesi
Sosyal mekânlar; Sosyal kurumlar, halk odası, gençler
kulübü, köy gazinosu
Ticarethaneler; Kooperatifler, köy dükkânları, pazar yeri
ve köy zahire loncası, berber, terzi, nalbant, marangoz,
kalaycı, demirci, fırıncı, arabacı
 Konaklama; Konuk odası, han, köy konağı, otel
Dini mekânlar; Cami, asri mezarlı

Üretim; Mandıra, fabrika, değirmenler, kanara, kireç,
taş, tuğla ve kiremit ocakları
Su ile ilişkili elemanlar; Çeşmeler, hamam, artezyen,
yunak yeri, umumi tuvalet, su deposu
Teknik yapılar; Telefon santrali, köy söndürgesi
Sağlık; Ebe, Sağlık korucusu, revir, etüv makinesi, veteriner
Rekreasyon; Çocuk bahçesi, köy parkı, panayır yeri, spor
sahası
Eğitim alanları; Okul ve uygulama bahçesi, okuma odası,
öğretmen evi
Hayvancılık; Hayvan sağlığı korucusu, Fenni ağıl, aşım
durağı, tavuk, tavşan, arı istasyonları, damızlık ahır,
hayvan mezarlığı
Tarım; Yonca ve hayvan pancar tarlası, koruluk, gübrelik,
tarımbaşı, fidanlık, selektör binası