Dünyanın en büyük uçak üreticileri

ABD merkezli çok uluslu Boeing ve Avrupa merkezli çok uluslu Airbus, havacılık sektörünün oligopolleri.

Peki dünyada Boeing ve Airbus dışında yolcu uçağı üreten ülkeler ve firmalar hangileri?

Dünyada şu anda ticari uçak üreten sekiz firma bulunuyor. Bunlardan dördü ise Ukrayna işgali nedeniyle uluslararası yaptırıma tabi tutuldukları için şimdilerde paralize olmuş Rus şirketleri… Fakat bu dört şirket da hâlâ aktif ve havada uçakları var.

İş jetleri üreten Fransa merkezli Dassault, ABD merkezli Cessna, İsviçre merkezli Pilatus ve Kanada merkezli Bombardier hariç tutulduğunda ve Rus şirketleri dışarıda bırakıldığında dünya genelinde geriye ticari amaçlı yolcu uçağı üreten dört şirket kalıyor.

Havacılık endüstrisinden haberlerin yer aldığı ‘ch-aviation’ sitesin, hizmette olan uçak sayısına göre havacılık şirketlerini sıraladı. Listede ticari yolcu jetlerinin kargo versiyonları ile devletin hizmetlerinde, taşımacılık için kullanılan uçaklar da yer alıyor. Listede geçmişte uçak üreten ve hâlâ hizmette olan BAE Systems Regional Aircraft gibi şirketler dahil edilmedi…

İşte ticari uçak üreten sekiz hava yolu şirketi…

8 - Yakovlev

Rus uçak üreticisi Yakovlev’in hizmette sadece 17 uçağı bulunuyor. 17 uçakta üç motorlu orta sınıf Yak-42 yolcu uçağı. Yakovlev’in uçakları Kosmos Airlines, KrasAvia ile Rus ve Kazakistan hükümetleri tarafından kullanılıyor.

Yakovlev’in amiral gemisi olması beklenen uçağı MC-21 idi. Bu uçak Boeing’in 737 Max’ına rakip olarak düşünülüyordu. Şirket 2022 yaptırımları öncesi MC-21’in uçan prototiplerini üretti. Fakat uçak üretime geçemedi. Rusya’nın MC-21’in parçalarının yüzde 60-70’ini yaptırımlar nedeniyle ikame etmesi gerekiyor. Ocak 2025 itibarıyla teslimatı gerçekleştirilen bir MC-21 bulunmuyor.

7 - İlyuşin

İlyuşin, Rusya’nın en büyük uçak üreticilerinden biri. Sovyetler Birliği’nin havacılık şirketlerinin mirasını taşıyan bir yapı.

İlyuşin’un hizmetteki uçakları arasında arasında İl-114 turboprop yolcu jeti, İl-62 dar gövdeli jet, İl-86 orta menzilli yolcu jeti ve İl-96 geniş gövdeli dört motorlu jet bulunuyor.

6- Tupolev

Tupolev belki de Sovyet yapımı süpersonik TU-144 ‘Concordski’ uçağıyla tanınıyor.

Bugün, Tu-204 (ve onun Tu-214 versiyonu), ticari hizmette olan tek ticari Tupolev jeti. Bilhassa Kuzey Kore'nin bayrak taşıyıcısı havayolu şirketi Air Koryo’da bu uçaklardan bulunuyor.

Tu-2014'ler ayrıca Rusya'nın Red Wings ve Rossiya şirketleri tarafından Rus hükümeti için işletiliyor.

Tu-204/214'ün güncellenmiş bir versiyonu mevcut olsa da, Rusya yaptırımların ortasında yerli uçak üretimini yeniden başlatmaya çalışırken eski bir versiyonu yeniden üretime sokmayı planlıyor.

Ocak 2025 itibarıyla hizmette şu anda 36 Tupolev uçağı bulunuyor.

5- Sukhoi

Daha çok savaş uçaklarıyla tanınsa da Sukhoi, yolcu uçağı da üreten bir Rus havacılık devi.

Sukhoi'nin ürettiği tek yolcu jeti Superjet 100. Superjet ilk ticari uçuşunu 2011’de gerçekleştirdi ve yaklaşık 230 uçak üretildi.

Ch-aviation'a göre; yaptırımlar nedeniyle şu anda sadece 133'ü çalışır durumda.

4- COMAC

Rusya’nın yaptırımların üstesinden gelmeye çalıştığı düşünüldüğünde Ocak 2025 itibarıyla Boeing ve Airbus dışında aktif olarak uçak üretimi gerçekleştiren tek şirket Çinli COMAC. Açılımı Çin Ticari Uçak Şirketi.

COMAC'ın gelecek için büyük planları var ve şu anda iki tip yolcu jeti üretiyor: bölgesel C909 (eski adıyla ARJ21) yolcu jeti ve daha büyük COMAC C919 dar gövdeli yolcu jeti.

COMAC C919 Çin'in bayrak yolcu uçağıve bir dizi Çinli havayolu şirketi tarafından satın alındı, alınıyor. Fakat bu uçak ABD ve Avrupa’nın havacılık otoriteleri tarafından sertifikalandırılmış durumda değil.

Ocak 2025 itibarıyla hizmette 161 adet COMAC marka uçak var.

3- Embraer

Brezilyalı Embraer, dünyanın en büyük üçüncü uçak üreticisi. Jetlerini dünyanın dört bir yanına satan sadece üç ticari yolcu jeti üreticisinden biri.

E-Jet/E-Jet E2 ailesi, dar gövdeli, kısa menzilli bir yolcu jeti arayan havayolları için oldukça popüler…

Embraer, 2024 yılında toplam 73 yeni ticari uçak (ve askeri uçaklar da dahil olmak üzere toplam 206 uçak) teslim etmeyi başardı. Şu anda Embraer tarafından sunulan en büyük yolcu jeti, 120 ila 146 yolcu kapasitesine sahip olan 195-E2.

Hizmette 1857 Embraer marka yolcu uçağı bulunuyor.

2- Airbus

Ch-aviation’ın datasına göre; Airbus dünyanın en büyük ikinci uçak üreticisi. Havada 11 bin 104 Airbus uçuyor.

Airbus, 2024’de dünya çapında 86 müşteriye 766 uçak teslim ederek ezeli rakibi Boeing'den çok daha fazla yolcu jeti teslim etti.

Airbus, hizmette olan uçak sayısı için ch-aviation'dan çok daha yüksek bir tahminde bulunuyor ve 14 bin 126 uçağın faaliyette olduğunu iddia etmektedir. Airbus'ın hesabına göre, Boeing'den daha fazla ticari jeti hizmette.

1- Boeing

Boeing uzun yıllar boyunca dünyanın en büyük uçak üreticisi olageldi. Boeing 314 Clipper, Boeing 747 ve Boeing 757 gibi klasikleri bulunuyor.

Bazı ölçütlere göre, hâlâ hizmette olan en fazla yolcu jetine sahiptir. Fakat bu durum birkaç yıl içinde değişebilir.

Ch-aviation'a göre Boeing'in hizmette olan 11 bin 592 uçağı bulunurken, Boeing sadece “hizmette olan 10 binden fazla Boeing yapımı ticari jet uçağı” olduğunu söylüyor.

Airbus ile mukayese edildiğinde, 2024 Boeing için kötü bir yıl oldu. Toplam 348 yolcu jeti teslim edebildi.

Teslim edilenler arasında 265 adet Boeing 737 ailesi jeti, 18 adet orta geniş gövdeli Boeing 767, 51 adet popüler Boeing 787 Dreamliner ve 14 adet Boeing 777 bulunuyor.