Abdülhamit yasakladı devrimciler özgürleştirdi

Ercan Dolapçı
[email protected]

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, “Jakobenler’in İbn-i Haldun’un eserlerini adeta mahkum ettiğini” söyledi. Ancak, “torunuyuz” diye övündükleri, adına Meclis’te anma toplantısı düzenledikleri 2. Abdülhamit, İbn-i Haldun’un eserlerini yasaklayan tek hükümdardı. Onun yasağını, Erdoğan’ın “yasakçı”, “baskıcı” dediği Jakobenler (İttihatçılar) kaldırmış, bununla da kalmamış, Cumhuriyet’i kurarken İbn-i Haldun’un eseri ‘Mukaddime’ devlet anlayışından yararlanmışlardı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Cumartesi günü İbn-i Haldun Üniversitesi’nin açılışında yaptığı konuşmada, “İbn-i Haldun, izi kazınmak istenen bir medeniyetin devasa birikimidir. Bu millete en büyük zulmü bağrından çıktığı toplumun değerlerine düşman, yasakçı, baskıcı Jakobenler yapmıştır. Bu böyle bilinmelidir. İbn-i Haldun’un eserleri hak ettiği değeri görememiştir. İbn-i Haldun adeta mahkûm edilmiştir” dedi. Oysa tarihi gerçekler Erdoğan’ı yalanlıyor

ABDÜLHAMİT YASAKLADI

Yaşamış en büyük tarihçi, felsefeci ve toplum bilimci İbn-i Haldun’u (D.1332-Ö.1406) sansür ve baskısıyla Osmanlı İmparatorluğu’nu 33 yıl yöneten ve döneminde en büyük toprak kaybına uğradığımız Sultan 2. Abdülhamit yasaklamıştı. Sansürcüler, Haldun’un eserinde “Hükümette şeriatın mutlak gerekli olmadığını söylediği” için okunmasını bile yasakladılar. Onun döneminde sadece İbn-i Haldun değil, birçok bilim adamının da eseri Osmanlı sınırlarına giremedi. Bunlardan nasibini alanlardan biri de ünlü seyyahımız Evliya Çelebi’nin ‘Seyahatnamesi’ydi. Tarihçilerin baş kaynağı olarak elinin altında bulunması gereken bu eser, basılma aşamasında yasaklandı. Yasak adının anılmasına kadar gitti.

Ayrıca Şemseddin Sami Bey Kur’anı Türkçe’ye çevrmeye çalıştı. Ona da izin verilmedi. Abdülhamit döneminde devlet matbaası Matbaa-i Âmire 1902-1908 tarihleri arasında kapalı kaldı. Onu da 2. Meşrutiyet Devrimi’nden sonra İttihatçı yönetim, 4 Ağustos 1908 günü açtı. Milli şairimiz Mehmet Akif ve hürriyet şairimiz Tevfik Fikret de Abdülhamit döneminde bir şiir kitabı bile bastıramadı. 24 Temmuz 1908 Basın Hürriyeti Bayramı ilan edildi. Kitap, gazete ve dergi önündeki bütün yasaklar kaldırıldı. Yayın patlaması yaşandı. (Süleyman Kâni İrtem, Abdülhamid Devrinde Hafiyelik ve Sansür, Hazırlayan: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul, 1999, s.177-277.)

‘SOSYOLOJİ DEHASI’

Cumhuriyet devrimi de büyük tarihçi ve felsefeci İbn-i Haldun’un başyapıtı Mukaddime’yi yeni Türk alfabesiyle bastı ve onun çalışmalarından yararlandı. Kemalist devrimin ideoloğu Mahmut Esat Bozkurt, onun için “Tarih ve sosyoloji dehası” diyordu. (Mahmut Esat Bozkurt Toplu Eserler, C.1, Hazırlayan: Şaduman Halıcı, Kaynak Yayınları, 2014, s.301, 232.)

AYDINLIKÇILAR MUKADDİME’Yİ BASTI

Kaynak Yayınları da 2013 yılında Turan Dursun çevirisiyle İbn-i Haldun’un 47 yaşındayken yazdığı Mukaddime’yi, iki cilt olarak tekrar bastı. Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek, 17 ve 19 Ekim 2013 tarihli köşe yazısında İbn-i Haldun’a değindi ve “Tarih biliminin asıl babasıdır. Tarihsel materyalizmin habercisidir. Toplumların eşitlikçi kabile toplumundan uygarlığa geçişinin teorisini yaptı. Bu açıdan devlet teorisinin de kurucularındandır. O zamanların her âlimi gibi, evrenin sırlarıyla ve doğadaki süreçlerle de ilgilendi. Bu bağlamda cansızdan canlıya evrimi Mukaddime’de yazdı” değerlendirmesinde bulundu.

19. YY YASAĞI

Perinçek makalesinde Mukaddime’nin yasaklanması konusunda ise şunları belirtti: “İbn-i Haldun’un eserlerini 14-15. yüzyılda hiçbir sultan yasaklamadı. O büyük eserler, kütüphanelerin baş köşelerindeydi. İbn-i Haldun’u yasaklayan sultan 19. yüzyılda çıktı: Osmanlı Padişahı II. Abdülhamit! Hem aslını, hem de Türkçeye çevirisini yasakladı. (Adnan Adıvar, Osmanlı’da Bilim kitabı ve İslâm Ansiklopedisi “İbn Haldun” maddesi).”