İlk bankanın yaratıcıları savaşçı keşişler

“Tapınak Şövalyeleri” savaşçı keşişlerdir. Dinsel, hiyerarşik bir düzen ve edidikleri misyon yanında kendilerini kutsal savaşa adamış silahlı bir tarikattır. Aynı zamanda da tarihte ilk kez bankacılığın ilkel modelini uygulamışlardır.

1099 yılında, Kudüs ve Filistinde bulunan ve kutsal olarak anılan topraklar ve eserler Haçlıların eline geçince bu bölgeye yoğun Hıristiyan hacı adayları gelmeye başlar. Ancak bu hacıların korunması gerekiyordu.

Fransız Soylusu Hugues du Payan tarafından tahminen 1119 yılında Kudüs'te bu Hıristiyan hacıları korumak amacıyla 9 şövalyeden oluşan bir grup kuruldu. Katolik Kilisesi tarafından resmî olarak 1129 yılında tanınan bu grup, tarikat olarak kısa zamanda güçlendi. Askerî varlıkları, ancak yüzde 10’u tarikat üyesi olsa da, 20.000'e kadar ulaştı. Beyaz giysileri üzerinde kırmızı haç işaretleriyle bilinen bu ‘Tapınak Şövalyeleri’ o dönemlerin en korkulan savaşçıları oldular.

BANKACILIK FAALİYETLERİNE NASIL GİRDİLER?
Kuruluşunda finansal kaynaklardan yoksun olması nedeniyle tamamen bağışlara bel bağlamıştı. Tarikatın amblemi olarak kullanılan aynı ata binmekte olan iki şövalye de bu sadeliği ve fakirliği simgelemekteydi. Papa II. İnnocentius tarafından yayınlanan özel bir fermanla tarikat mensupları bütün ülke sınırlarından serbestçe geçme, vergi ödememe ve Papa dışında hiçbir otoriteye karşı hesap vermeme gibi geniş haklara sahip oldu. Papa'dan gördükleri bu destek sonrasında Avrupa genelinde soylulardan para, arazi ve askerî destek gördüler.

PAPA II. İNNOCENTİUS
Tarikat savaşlarda ün kazanırken, ona bağlı diğer gruplar Avrupa ve Kutsal Topraklar'da yaygın bir yapılanmaya gittiler. Tarikat bankacılık ve para transferinin ilkel bir biçimini bularak binlerce kilometre katederek Kudüs’e giden Hristiyan hacı adaylarına kolaylıklar sağladı.

Hacıların aylar süren yolculukları döneminde yiyecek ve barınma masraflarını karşılamak için kuşkusuz önemli miktarlarda paraya ihtiyaçları vardı. Ancak yüklü nakit para taşımaları çok riskliydi. Soyguncuların kolayca hedefi olabilirlerdi.

TAPINAK ŞÖVALYELERİNİN MÜHÜRLERİ
İşte bu ihtiyaç bugünkü bankacılığın ilkel bir türünün doğmasına yol açtı. Ellerine geçen mali güçle ilk çek sistemi sayılabilecek sistemi geliştirdiler. Kutsal topraklara gidecek kişi Avrupa'daki bir tarikat mensubuna parasını yatırıp sadece tarikata üye kişilerin çözebileceği kodlama ile yazılmış bir mektup alırdı. Daha sonra gideceği yere vardığında oradaki üyeden yatırdığı parayı alırdı.

Tapınakçılar tarih sahnesine çıktıkları ilk dönemlerden itibaren güvenilir bankacılar olarak tanındılar. Tapınak aslında Avrupa’nın ilk bankasıydı. Yatırılan paralar Tapınakçılar’ın sağlam binalarında güvence altında oluyordu. Avrupa’da, Paris Tapınağı’nın binası finans merkezleriydi. Yukarıdaki resimde görülen avlulu yapı bir tapınaktır. Burası ‘Tapınak Şövalyeleri’nin Londra’daki evleridir. 1185 yılında inşa edilmiştir. Avludaki anıtın tepesinde ata binen iki şövalyenin heykeli bulunur. Ancak burası sadece mimari olarak önemli, tarihi ve dinsel bir mekan değildir. Ayni zamanda Londra’nın ilk bankasıdır.

İkinci Haçlı Seferi sürecinde Tapınakçılar ile Fransa kralları arasında iş birliği başladı. II. Filip’in (1180-1223) hükümdarlığı döneminde Tapınak Fransız kraliyet hazinesine dönüştü. Eldeki kayıtlar Paris Tapınağı’nın bir banka olarak ne kadar yoğun çalıştığını açıkça göstermektedir.

Kayıtlarda tarih, görevdeki Tapınakçı’nın ismi, yatırılan para miktarın yanı sıra, kim tarafından yatırıldığı belirtilmiştir. Her günün sonunda, toplanan paralar saklanmak üzere sağlam odalara götürülürdü.

Papalık da finansal ihtiyaçları için Tapınakçılar’a güvenir hale gelmişti. Tapınakçılar 1163 gibi erken bir tarihte bile Papa III. Alexander’in (1159-1181) bankacılığını yapıyorlardı. Tapınak Şövalyeleri uzun mesafelerde para transferinin ötesinde başka işler de yaptılar. Tarihçi – akademisyen William Goetzmann’ın ‘Para Herşeyi Değiştirir’ kitabında tanımladığı gibi, kredi sağlama benzeri modern finansal servislerde sundular.

İNGİLTERE KRALI III HENRY
Sözgelimi, İngiltere Kralı III Henry’nin 1200 yılında Bordeaux’nun kuzey batısındaki Oleran adasını aldığı gibi , Fransa kıyılarında bir ada satın almak istediğinizde Şövalyeler komisyonculuk yapabilirlerdi. Nitekim öyle oldu. III Henri satışın anlaşıldığı gibi gerçekleşmesi için Londra’daki tapınağa beş yıl boyunca yılda 200 pound ödedi. 1200’lü yıllarda sarayın mücevherleri borç karşılığında teminat olarak tapınakta saklandı. Tapınakçılar böylece nitelikli tefeci rolünü üstlenmişlerdi.

Tapınak şövalyeleri son dönemde haraç alma ve egemenlik politikası uygulamaya başlamıştı. Kutsal bölgeler müslümanların eline geçtikten sonra tapınakçılar yalnızca tarikatı yaymak ve bu politika doğrultusunda hareket etmek için çalıştılar.

FRANSA KRALI IV. PHİLİPPE
Haçlı Savaşları'nın ardından tarikata büyük borçları olan Fransa Kralı IV. Philippe tarafından sapkınlıkla suçlandılar. KralınTapınak Şövalyeleri'nin ortadan kaldırılması için Papa V. Clemens'e yaptığı baskılar sonucu 1312'de tarikat ortadan kaldırılıp tüm mal varlığına el koyuldu. Tapınakçılar yakılarak öldürülmüşlerdir.

Papa V. Clemens