Yandex
12 Şubat 2025 Çarşamba
İstanbul
  • Şırnak
  • Çanakkale
  • Çankırı
  • Şanlıurfa
  • Çorum
  • İstanbul
  • İzmir
  • Ağrı
  • Adıyaman
  • Adana
  • Afyon
  • Aksaray
  • Amasya
  • Ankara
  • Antalya
  • Ardahan
  • Artvin
  • Aydın
  • Balıkesir
  • Bartın
  • Batman
  • Bayburt
  • Bilecik
  • Bingöl
  • Bitlis
  • Bolu
  • Burdur
  • Bursa
  • Düzce
  • Denizli
  • Diyarbakır
  • Edirne
  • Elazığ
  • Erzincan
  • Erzurum
  • Eskişehir
  • Gümüşhane
  • Gaziantep
  • Giresun
  • Hakkari
  • Hatay
  • Iğdır
  • Isparta
  • Kırşehir
  • Kırıkkale
  • Kırklareli
  • Kütahya
  • Karabük
  • Karaman
  • Kars
  • Kastamonu
  • Kayseri
  • Kilis
  • Kmaraş
  • Kocaeli
  • Konya
  • Malatya
  • Manisa
  • Mardin
  • Mersin
  • Muş
  • Muğla
  • Nevşehir
  • Niğde
  • Ordu
  • Osmaniye
  • Rize
  • Sakarya
  • Samsun
  • Siirt
  • Sinop
  • Sivas
  • Tekirdağ
  • Tokat
  • Trabzon
  • Tunceli
  • Uşak
  • Van
  • Yalova
  • Yozgat
  • Zonguldak

Pakistan-Afganistan savaşı kapıda mı?

ABD, Taliban zaferi sonrasında Afganistan’dan bir şimşek operasyonuyla kaçmıştı. Ancak vekilleri vasıtasıyla bölgedeki yeni gücü şekillendirmeye çalışıyor. Ufukta direkt olarak bir savaştan çok Pakistan’ın terörle mücadele adı altında Afganistan’ın içlerine yönelik saldırılarını artırması bekleniyor

Pakistan-Afganistan savaşı kapıda mı?
İmran Han, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru üzerinden Çin ile işbirliğini derinleştirmiş, Rusya ile ortaklığını ilerletmiş ve Afganistan’dan çekilen ABD’ye üs vermeyi reddetmişti. Fakat daha sonra iktidardan indirildi.

Dış gündem Suriye, Filistin, Rusya ekseninde hareketli günler yaşarken 2024’ün son günlerinde medyamıza iki adet haber yansıdı. Bunlardan birincisi Pakistan’ın Afganistan’daki bazı hedefleri vurduğu yönündeydi. Bu saldırıda Afganistan makamlarının açıkladığına göre 46 sivil hayatını kaybetti. Ancak Pakistan makamları yalnızca Pakistan’da faaliyet yürüten Pakistan Talibanı’na ait hedefleri vurduğunu öne sürdü. Diğer haber ise Afganistan’dan gelen, saldırının kendilerine haber verilmediği ve bu saldırıya misilleme yapılacağı açıklaması oldu. Bunun üstüne ülkeden bir misilleme saldırısı geldi. Bu saldırıda 19 Pakistan askeri öldü. Afganistan ve Pakistan arasındaki bu gerilim neden yaşandı? Olayların arka planında neler var? Ufukta Pakistan ve Afganistan arasında bir savaş mı görünüyor? Olayları kim kaşıyor?

Taliban, 14 Ağustos 2021 tarihinde ABD askerini Afganistan’dan kovup iktidarı ele aldığında, Pakistan’ı Pakistan Adalet Hareketi (Pakistan Tehreek e-Insaaf-PTI) yönetiyordu. Ülkenin başbakanı İmran Han’dı. Taliban’ın Afganistan’da kurmaya çalıştığı yönetimin iki ana partnerinden biriydi (diğeri Çin). Taliban’ın lideri Molla Hibetullah Ahundzade’nin görüştüğü tek lider oydu. Ancak ABD’nin çeşitli planlarının sonucu olarak Pakistan’da Han Hükûmeti düştü. Yerine toplama bir hükûmet kuruldu. Han, hapishaneden yönettiği süreçte seçimlerde bir başarı kazansa da iktidar olamadı (Pakistan’daki seçimlerde çeşitli usulsüzlüklerin olduğu iddiaları günlerce gündemi meşgul etti). Bu andan itibaren Pakistan, Afganistan dostluğu siyasetinden uzaklaştı.

Pakistan-Afganistan savaşı kapıda mı? - Resim : 1
ABD 2001 yılında Afganistan’ı işgal etmeye girişince birçok Afgan yurdunu bırakıp sınır komşularına göç etmek durumunda kaldı.

PAKİSTAN’IN BAHANESİ SIĞINMACILAR

ABD, 2001 yılında Afganistan’ı işgal etmeye girişince birçok Afgan yurdunu bırakıp sınır komşularına göç etmek durumunda kaldı. Daha önce de ülkede yaşanan SSCB’nin işgal girişimi ve savaş ağalarının birbirileriyle giriştikleri savaşlar sonucu birçok kişi sığınmacı durumuna gelmişti. Hatta o günlerde ülkenin yönetiminde olan Taliban dahi sığınmacıların yaşadığı bu kamplardan birinde kurulmuştu. Afganların yoğun olarak göç ettiği ülke hemen yanı başındaki Pakistan’dı (Yaklaşık 3 milyon kadar Afgan’ın bu ülkede sığınmacı olduğu tahmin ediliyor).

Pakistan’da 8 Şubat 2024 tarihinde düzenlenen seçim sonucunda iktidara Pakistan Müslüman Ligi - Nawaz önderliğinde bir hükûmet kuruldu. Bu hükûmetin ilk yaptığı icraat, ülkede yıllardan beri bulunan Afgan sığınmacıları meşru muhatap olan Taliban ile hiçbir şekilde diyalog kurmadan göndermeye çalışması oldu. Bu süreçte Pakistan Hükûmeti sert tepkiler almaya başladı. Ancak ülkede faaliyet gösteren Pakistan Talibanı bu hamleye karşı çeşitli terör faaliyetlerine girişti. Esasında Pakistan Talibanı’nın Afganistan’da faaliyet yürüten Taliban ile bir bağı yok. Hiyerarşik olarak bağlı değiller ancak Pakistan makamları, üzerlerinde etkileri olduklarını iddia ediyor. Bu sebeple Pakistan’dan Afganistan’a yöneltilen suçlama ise bu terör örgütünü kendine karşı kullanması. Ancak kendisi DEAŞ Horasan’ı saldırıları ile boğuşan ve bir düzen var etmeye çalışan Afganistan’a yönelik bu suçlamaların pek gerçekçi bulunmadığının altını da çizmek gerekiyor.

PAKİSTAN’IN YENİ ROTASI

Pakistan’daki İmran Han pratiği bizlere ülkedeki anti-Amerikancı yaklaşım için güzel örnekler sunmuştu. Bu pratikte İmran Han, Çin-Pakistan Ekonomik Koridoru üzerinden Çin ile işbirliğini derinleştirmiş, Rusya ile ortaklığını ilerletmiş ve Afganistan’dan çekilen ABD’ye üs vermeyi reddetmişti. Bu son örnek ABD’nin birbirlerine benzemeyen muhalefeti ve orduyu bir araya getirip İmran Han’ı alaşağı etmesine neden oldu. Bu süreçte PML-N, Pakistan Halk Partisi (PPP) öncülüğünde bir koalisyon hükûmeti kuruldu. Bu hükûmet bir süre seçimi erteledi ve nihayetinde Han’ın partisinin yasaklı olduğu seçimler yapıldı. Bu seçimde PTI, bağımsız adaylarla temsil edildi ve ilk gelen sonuçlara göre yarışı önde götürüyordu. Ancak Han’ın ve yandaşlarının iddialarına göre seçim sonuçlarında hile yapıldı. Koalisyon yeniden iktidar oldu. Başta bu sonuçları kabul etmediğini söyleyen PPP’ye cumhurbaşkanlığı altın tepside sunuldu. Bu sus payları verildikten sonra birbirine benzemezler hükûmetinin icraatları başladı.

Bu yeni hükûmetin önünde belli bir rotanın olduğu saptanıyor. Pakistan’ın ekonomik ilişkilerinden dolayı Çin’e karşı bir ileri karakol olması ABD açısından şu anlık mümkün gözükmüyor. Ancak Atlantik’e karşı BRICS üyesi olan Hindistan’a, elinden kaçmış olan Afganistan’a, güçsüzleştirmek istediği İran’a karşı Pakistan bir koz olabilir mi? Bunu ilerleyen zamanda göreceğiz. Fakat İran’da sözde Sünni ve Beluc hakları için savaşan terör örgütlerinin bu ülkede konuşlu olması, Taliban ile ikili diyalogda bulunmadan ona dair kararlar alması, Hindistan rotadan her çıktığında ilişkilerini gerginleştirmesi maalesef yukarıdaki sorumuza “evet” cevabını verdirtiyor. Buna bir Dünya Bankası eliyle Pakistan’a açılan kredi muslukları da eklenince tablo daha da netleşiyor.

Pakistan-Afganistan savaşı kapıda mı? - Resim : 2
Esasında Pakistan Talibanı’nın Afganistan’da faaliyet yürüten Taliban ile bir bağı yok. Hiyerarşik olarak bağlı değiller ancak Pakistan makamları üzerlerinde etkileri olduklarını iddia ediyor.

AFGANİSTAN İKİ KOLLU KISKACA MI ALINACAK?

Pakistan’ın uçakları ve DEAŞ Horasanı’nın bombaları arasında Afganistan kendine göre bir yol çizmeye ve ekonomik olarak bir rota belirlemeye çalışıyor. Çin, Rus ve Türk şirketlerin Taliban Hükûmeti ile çeşitli görüşmeler yaptığı medyaya yansıyor. Genellikle madencilik ve inşaat alanındaki bu işbirliği anlaşmalarının daha da artması bekleniyor. Pakistan ise yine daha önce vurguladığımız gibi Han zamanında Afganistan’ın yeni geleceği için önemli bir aktördü. Özellikle Çin’den başlayan Pakistan’ın önemli ticaret kenti Karaçi’ye gelen demiryolunun, Afganistan’ın başkenti Kabil’e de uzatılması gündemdeydi. Yeni hükûmet döneminde ise bu projenin akıbeti meçhul.

Pakistan’ın yeni rotasının ABD ile yüzde yüz uyumlu bir çizgide olduğu gibi bir gerçek görünmüyor. Ancak ülkenin Avrasya kuvvetleri arasından “dengeci” kuvvetler arasına geçmesi bile bölgede Afganistan’a karşı baskıcı bir güç olarak belirmesine sebep oluyor. Bu da emperyalizmin ülkeden alacağı en büyük verim seçeneklerinden biri.

ABD, Taliban zaferi sonrasında Afganistan’dan bir şimşek operasyonuyla kaçmıştı. Ancak vekilleri vasıtasıyla bölgedeki yeni gücü şekillendirmeye çalışıyor. Yaşanan saldırıları bu kapsamda yorumlamanın doğru olduğu kanaatindeyim. Bir yandan Eski ABD Başkanı Barrack Obama’nın kurdurduğu DEAŞ, diğer yandan ABD ile ılımlı bir yol tutturan Pakistan, Afganistan’ı bir kıskaç içine hapsedip en azından belli bir rotada kalmayı dayatma çabasında.

Ufukta direkt olarak bir savaştan çok Pakistan’ın terörle mücadele adı altında Afganistan’ın içlerine yönelik saldırılarını artırması ve DEAŞ’ın bölgede daha fazla eyleme girişmesi daha olası görünüyor. Emperyalizmin Afganistan için biçtiği iki kaftan bulunuyor: Bunlardan ilki kendisini kovan Taliban’ın rotasında kararlılıkla gitmemesi ve yalpalaması. Diğer seçenek ise bu iki kollu saldırılardan artık bıkan Afgan halkının onu devirip yurt dışında olan “ılımlı” seçenekleri ülkenin başına getirmesi.

Pakistan Afganistan