Psikolojide mitoloji kökenli kavramlar

Aynı zamanda mitleri somutlaştırarak onlara canlılık kazandırır ve farklı alanlarda varlıklarını kolaylaştırır.

Kısaca anımsatalım: Psikomitoloji, mitolojinin psikolojik önemini ve insan zihniyle nasıl ilişkili olduğunu inceleyen bir alandır. Alandaki en önemli iki isim, konuya farklı bakış açılarından yaklaşan Sigmund Freud ve Carl Jung'dur. Freud mitolojiyi bilinçdışının bir tezahürü olarak görürken, Jung kolektif bilinçdışının bir ifadesi olarak görmüştür. Her ikisi de mitolojinin önemli psikolojik içgörüler sunduğuna ve kendi zihnimizi daha iyi anlamamıza yardımcı olabileceğine inanmıştır. Claude Lévi-Strauss ve Vladimir Propp gibi diğer akademisyenler de mitolojinin yapısal unsurlarını analiz ederek alana katkıda bulunmuşlardır. Genel olarak psikomitoloji, psikoloji, antropoloji ve mitolojiyi bir araya getiren büyüleyici ve disiplinlerarası bir alandır.

Psikoloji literatüründe yaygın olarak kullanılan ve psikomitolojinin temelini oluşturan mitolojik terimlerin başlıcaları: Adonis Kompleksi, Andromeda Kompleksi, Elektra Kompleksi, Kassandra Kompleksi, Klytaimnestra Kompleksi, Medea Kompleksi, Oidipus Kompleksi, Orestes Sendromu, Persephone Kompleksi, Pygmalion Etkisi. Bunlardan birini örnek olarak ele aldık:

ADONİS KOMPLEKSİ

Kökeni Sümer ve Hitit mitolojisine dayanan Adonis efsanesine göre Suriye Kralı Thesias'ın veya Kıbrıs Kralı Kinyras'ın kızı Myrrha veya Smyrna, Aşk ve Güzellik Tanrıçası Afrodit tarafından lanetlenmesinin ardından babasına aşık olur. Dadısının bir planı sonucunda genç kadın, babasıyla on iki gece geçirir ve birliktelikleri sonucunda hamile kalır. Ancak son gecede babası, birlikte olduğu kadının kendi kızı olduğunu anlar ve suçluluk ve utanç duygusuna kapılır. Günahından kurtulmak için onu öldürmeye çalışır.

Myrrha'nın durumundan etkilenen ve onu babasının gazabından korumak isteyen tanrılar, onu bir mür ağacına dönüştürürler. Bir süre sonra ağacın kabuğundan güzel bir bebek çıkar. Adonis adlı bebek, güzelliğine hayran kalan Afrodit tarafından büyütülür ve büyütülmesi için Yeraltı Tanrıçası Persephone'ye emanet edilir. Ancak zamanla, iki tanrıça birbirlerinin Adonis üzerindeki hak iddiasını kıskanmaya başlar.

Tanrıçalar arasındaki çekişmeyi yargılayan Zeus, artık genç bir adam olan Adonis'in yılın ilk dört ayını Persephone ile sonraki dört ayını Afrodit ile geri kalan zamanını ise istediği yerde geçirmesine karar verir. Afrodit'in Adonis'in kalan zamanını kendisiyle geçirmesini istemesi diğer tanrılar arasında kıskançlığa yol açar ve Adonis'e saldırması için bir yaban domuzu gönderirler. Adonis uyluğundan ölümcül bir şekilde yaralanır ve kan kaybından ölür. Kanı, baharın gelişiyle ilişkilendirilen "Manaus zambağı" adı verilen çiçeklerin büyümesine neden olur.

UYLUK İLE KARIN ARASINDAKİ BOŞLUĞA DA ADINI VERDİ

Anadolu ve Suriye de dahil olmak üzere Güney Akdeniz'in birçok kültüründe yaygın olan bu mit, baharın gelişiyle ortaya çıkan ve canlanan gizli, bitkisel varlığı simgeler. Eşsiz güzelliği ve uyluğundaki ölümcül yarasıyla Adonis, insan anatomisinin de konusu olmuş ve uyluk ile karın arasındaki boşluğa adını vermiştir. Birçok şiir ve masalın ilham kaynağı olan bu efsanevi kahraman, psikofarmakoloji literatüründe de yer almaktadır. Bu bağlamda, botanikte "adonis vernalis" olarak bilinen ve sakinleştirici şurup üretiminde tatlandırıcı -yardımcı- olarak kullanılan bitki, adını Adonis'ten almaktadır. Asya ve Avrupa'nın ılıman bölgelerinde yetişen bu bitki, Türkiye'de "kanavcı otu", "avcı otu" veya "keklik gözü" olarak bilinir (Birand, 1952, s. 73).

Adonis miti, psikoloji literatüründe erkeklerin bedenlerine olan takıntılarını ifade eden Adonis Kompleksi terimiyle de ilişkilendirilir. Çağdaş erkeğin bedeniyle ilgili takıntılarını ve kimlik bunalımlarını ifade eden Adonis Kompleksi, kas dismorfofobisi olarak bilinen durumu da içerir.