Salça fabrikaları fırsatçılık yaptı, domates üreticisi ortada kaldı

Salça ve konserve fabrikalarının fiyat oyunu üreticiyi ortada bıraktı. Fabrikalar sözleşme yaptıkları üreticiden değil, düşük fiyatla dışarıdan mal alıyorlar. Sözleşmeler tek taraflı olduğu için üretici hak talep edemiyor. Çiftçiler devletin “sözleşme” düzenine el koymasını istiyor.

Tarlada 30 kuruşa kadar düşen salçalık domates fiyatı üreticinin maliyetini karşılamadı. Salça ve konserve fabrikaları 50-55 kuruşa sözleşme yaptığı üreticiden alım yapmıyor. Üretici mahsulü tarlada bıraktı, seneye domates ekiminin düşeceği belirtiliyor.

Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği Genel Başkanı Fehmi Kiraz, salça ve konserve fabrikalarının sözleşmeye uymamasını şöyle değerlendirirken, "Yazılı sözleşmeye riayet etmiyorlar. Çünkü cezai müeyyidesi (yaptırım) yok. Bu konuda cezai müeyyide uygulanmalı. Ticaret Bakanlığı konunun takipçisi olmalı” dedi.

SANAYİCİ DE KENDİ AYAĞINA KURŞUN SIKIYOR

Türkiye Ziraatçiler Derneği Hüseyin Demirtaş, üreticinin domatesi toplamadan tarlasını sürdüğünü söyledi. Demirtaş, üreticide fiyatların düşük, markette yüksek olma nedenlerini defalarca dile getirdiklerini belirterek, planlı üretim çağrısında bulundu. Demirtaş, şunları kaydetti:

“Arz fazlası tarım ürünlerinde fiyat düşüyor. Sanayiciler, rekolteyi arz fazlası gösterip fiyatı indirmek için ellerinden geleni yapıyorlar. Bu şekilde üretici kalmayacak. Sanayici de kendi ayağına kurşun sıkıyor. Planlı üretim ve girdilerin düşürülmesi tek çözüm. Sorun sadece domates değil. Yazık! Milli ve yerli üretim diyoruz...”

PROJELER ORTADA KALDI

Demirtaş tarladaki üreticilerden her gün yüzlerce mesaj ve faks aldıklarını belirterek, “Üretici derdini anlatıp ağlıyor. Kovid-19 sürecinde üretim sürdürülüyor. Ama pazar sorunu var. Çözüm yollarından biri de kooperatifçiliğin hayata geçirilmesi. Şu an aracı kazanıyor” dedi. Demirtaş, Dijital Tarım Pazarı (DTP) gibi projelerin hayata geçirildiğini hatırlatarak, “Projelerin hepsi ortada kaldı. Güzel söylemlerin tarlada karşılığı yok. Tercih üreticiden yana olmayınca kısır döngü sürüyor” ifadelerini kullandı.

'ÜRETİCİYE VERİLEN SÖZLER TUTULMALI'

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Başkanı Baki Suiçmez, hükümetin geçen aylarda “siz üretin, mağdur olmayacaksınız” çağrısı yaptığını hatırlatarak yaşanan pazarlama sorununun nedeninin “plansız üretim” olduğunu söyledi. Türk lirasında yaşanan değer kaybına işaret eden Suiçmez, girdilerin düşürülmesi çağrısı yaptı. Suiçmez, şöyle konuştu:

“Bakanlığın verdiği sözler tutulmuyor. Bazen aynı tarladaki aynı domates farklı fiyatlara bile alınıyor. Sözleşmelerin denetlenmesi gerekiyor. Belediyeler ve Tarım Kredi Kooperatifi'nin devreye girmesi şart. Bakanlık sözünü tutmalı.”

ÇİFTÇİLER: BU KOŞULLARDA ÜRETİM MÜMKÜN DEĞİL

Türkiye’deki salça fabrikalarının yarısından fazlasının bulunduğu, Türkiye’nin domates üretim merkezlerinden Mustafakemalpaşa Ziraat Odası Başkanı Mehmet Aydemir, bu yıl çiftçilerin mısırdan çok domates ektiğini ancak daha sonra yaşanan iklim şartları ve yağışlardan nedeniyle ciddi sorunlar yaşadıklarını kaydederek, ortaya çıkan hastalıklar sonrası rekoltede artış beklenirken yüzde 40’lara varan düşüş olduğunu bildirdi. Hastalıklardan dolayı çiftçilerin ilaçlama maliyetlerinin iki katına çıktığını normalde fiyatlar artması gerekirken düştüğünü ifade eden Aydemir bunun nedenini şöyle açıkladı:

“İklim koşulları nedeniyle İzmir ve Manisa bölgelerinin hasat zamanıyla Marmara bölgesindeki hasat dönemi aynı zamana denk geldi. Salça fabrikaları bu durumu kullandılar. Üretim öncesi fiyat düşürme çabasına girdiler. Karacabey ve Mustafakemalpaşa ilçelerindeki salça fabrikaları özellikle de piyasayı belirleyen fabrikalar, domates fiyatlarını düşürerek çiftçilerimizi çok zor durumda bıraktılar. Bir başka neden de sözleşme sistemi. Şu anda üreticilerin yüzde 50’si sözleşmeli üretim yapıyor. Yapılan sözleşmeler tek taraflı. Çiftçiye yaptırımı var, ama fabrikaya yok. Bizim bölgede ortalama 50-55 kuruştan taahhüt imzaladık. Üreticiler boş senetlere imza atmaya zorlanınca çiftçiler sözleşmeden uzak durdular. Yani anlaşma dışı ekim arttı. Fabrikalar sözleşmeli malın yarısı fiyatına sözleşme dışı mal almaya başladı. Piyasada 35-40 kuruşa domates olunca fabrikalar bizden alımlarını düşürdü. Taahhütlü mal alımı durma noktasında. Domates dayanıklı bir ürün değil. Ürünler tarlada çürüdü. Ya da çiftçi maliyetin yarısı fiyatına satmak zorunda kaldı.”

Şu an Bursa bölgesinde hasadın devam ettiğini, Bursa’dan sonra Konya bölgesinin devreye gireceğini vurgulayan Aydemir, “Devlet çiftçi ile fabrika arasındaki sözleşme şekline müdahale etmeli, fabrika da yükümlü olmalı. Tek taraflı sözleşme dönemi sona erdirilmeli” diye konuştu.

ÇİFTÇİLERİN KANINI EMİYORLAR

Türkiye’nin salça ihracatının arttığını belirten Aydemir, salça fabrikalarının birçoğunun yurtdışına ihracat yaptığını, dolar kurundan dolayı kar oranlarının büyük ölçüde arttığını da ifade etti. fabrikaların buna rağmen üreticiyi perişan ettiklerini bildirdi. Aydemir, “Şu anda iç piyasada gıda toptancılarında salça sıkıntısı var. Buna rağmen daha ucuza domates kapatma peşindeler. Yaptıkları vicdansızlıktır” dedi.

Bu arada, Türk Şeker’in devreye girerek ve bazı salça fabrikalarını kiralayarak dün itibariyle Bursa’da 50 kuruştan domates alımına başladığı öğrenildi.

TZOB: İHRACATIN ÖNÜ AÇILSIN

Türkiye Ziraat Odaları Birliği Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, fiyatlardaki düşüşün devam etmesi durumunda domates üreticisinin üretimden çekilebileceğini veya alternatif ürünlere yönelebileceğini bildirdi. Bayraktar domates ihracatının önünün açılması çağrısında bulundu.

DOMATES 30 KONSERVE KAPAĞI 50 KURUŞ

Çanakkale Biga Ziraat Odası Başkanı Mustafa Güray Ergün domates üreticilerinin sorunlarını, valiye anlattıklarını ve çözüm bulunmasını istediklerini bildirdi. Güray şunları söyledi:

“Çiftçi zor durumda. Sanayiciler çiftçilerle imzaladıkları sözleşmelere uymuyorlar. domatesin fiyatı 30 kuruşa düştü. Bu fiyat maliyeti karşılamaz. Tarla kiralayarak ekim yapanlar kira parasını bile çıkaramadı. Düşünün domates 30, konserve kapağı 50 kuruş. Üreticilerin sorunları çözülmezse gelecek yıl kimse domates ekmez. Salça ve konserve fabrikaları kendi ayaklarına kurşun sıkıyor, bindikleri dalı kesiyorlar. “

HASTALIK VE FABRİKALAR ÇİFTÇİYİ PERİŞAN ETTİ

İzmir Kınık Ziraat Odası Başkanı Murat Tosun Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın "bir karış ekilmedik toprak kalmasın" sözüne güvendiklerini ve her yeri ektiklerini belirterek şu görüşleri dile getirdi:

“Şu anda fabrika teslim 38 kuruş. Rampalarda 33 kuruş. Bu fiyatlarla toplanan her üründen zarar ediyorsunuz. Herkes evinde otururken biz tarlada akşama kadar çalıştık. Benim 100 dönüm domates tarlam var. İşin içinden çıkılacak gibi değil. Hastalık ve fabrikalar çiftçiyi perişan etti. İhracat artarken domates fiyatlarının düşmesi mantıksız. Ürün çok güzel, ama fiyatlar felaket. çiftçilerin tamamına yakını iflas eder. Salça fabrikaları sözleşmenin altına düşmemeli. Fabrikalara da sözleşmelerde yaptırım gelmeli. Devlet de kontrol etmeli. devlet etmiyorsa takibini Ziraat Odaları olarak yaparız.”

TÜRKİYE'NİN SALÇA İHRACATI ARTTI

Türkiye salça üretiminde dünyada ilk üç içinde. Salça ihracatı yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınının da etkisiyle geçen yıla göre yüzde 40’ın üzerinde arttı.

Koronavirüs salgını döneminde Türkiye'de üretilen yaş meyve sebze mamulü ihracatında artış görüldü. Ege İhracatçı Birliği yöneticileri de bu artışı doğrularken bu sektördeki en dikkat çeken ürünün salça olduğunu bildirdiler. Salça ihracatında geçen yıla göre yüzde 40’ın üzerinde artış gerçekleştirildiğini vurgulayan Ege İhracatçı Birlikleri yöneticileri, salça ihracatında ilk sırayı Irak’ın, ikinci sırayı Almanya’nın, üçüncü sırayı da Japonya’nın aldığını bildirdiler

Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Hayrettin Uçak da yaptığı açıklamada, salgın nedeniyle insanların evde kaldıklarını ve daha çok yemek yaptıklarını kaydederek, "Bu dönemde paketlenmiş gıda ihracatımız rekor seviyelere geldi. Örnek vermek gerekirse salçada geleneksel Orta Doğu pazarımızı korurken, Avrupa'dan da yoğun talep almaya başladık. Hollanda'ya salça ihracatımız 7'ye katlandı. Almanya'da ise neredeyse 4 katı bir artış söz konusu. Belçika ve İsveç gibi diğer ülkelerde de katlanarak bir artış var” dedi.