Yüzde 5 tehdidi! Trump daha fazla askeri harcama istiyor... NATO ülkelerine yüzde 5 dayatması
ABD Başkanı, Avrupalı müttefiklerine sert bir uyarıda bulunarak savunma harcamalarını artırmalarını istedi. Bu talep Türkiye gibi NATO ülkelerinin sırtına ciddi bir ekonomik yük bindirecek. Trump ayrıca Zelenskiy’in barış anlaşması yapmaya hazır olduğunu söyledi


ABD Başkanı Donald Trump, İsviçre'nin Davos kasabasında her yıl düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu (WEF)’na telekonferans yoluyla hitap etti. Trump NATO ülkelerine çağrı yaparak “Yüzde 2'lik paylarını yüzde 5'e çıkarmalılar.” dedi.
Washington, 32 üyeli askeri ittifakın yıllık yaklaşık 3,5 milyar dolarlık harcamasının yüzde 15,8'ini finanse ediyor. Bu oran, NATO'nun 2024 yılı için yaptığı hesaplamaya göre, Almanya ile birlikte en büyük ortak pay.
Beyaz Saray'a döndükten sonra ilk büyük uluslararası konuşmasını yapan ABD Başkanı Donald Trump, ikinci döneminde ticaret, savunma ya da küresel diplomasi konularındaki tutumunda herhangi bir yumuşama olmayacağını açıkça ortaya koydu.
Trump ayrıca ABD'de üretim yapmayan şirketleri gümrük vergileriyle tehdit etti. Petrol fiyatlarındaki düşüşü Ukrayna savaşının sona ermesine bağladı ve Avrupa'ya LNG ihracatının devam edeceğini garanti etti.
KİMLER TUTTURDU?
NATO’da Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)’nın yüzde 2’si kadar savunma harcaması yapma hedefi, 2014 yılında belirlenmişti. Ve bu 10 yıllık dönemde ciddi bir başarısızlığa yol açtı. 2021 yılında yalnızca altı ülke bu hedefi tutturabildi. Rusya’nın Ukrayna’ya 2022 Şubat ayında başlattığı operasyon sonrası bu hedef tekrardan gündeme geldi. Ukrayna'daki savaş bu yıl Avrupa ve Kanada'daki NATO müttefiklerinin savunma harcamalarında yüzde 18'lik benzeri görülmemiş bir artışa yol açtı. 2024 yılında 32 NATO ülkesinden 23’ü şu anda yüzde 2 hedefini karşılıyor.
Bu arada küresel askeri harcamalar, Ukrayna'da devam eden savaşın yanı sıra Asya ve Orta Doğu'da jeopolitik gerilimlerin artmasının etkisiyle 2023'te reel olarak yıllık yüzde 6,8 yükselerek 2 trilyon 443 milyar dolar ile rekor kırdı.
NATO İÇİNDEN İTİRAZ
Bu hedef özellikle Kovid-19 salgınıyla birlikte ülkelerin ekonomisini ciddi şekilde zorladı. Avrupa içerisinde bu hedefin tutturulmasının ne kadar mantıklı olduğu tartışıldı. 10 Ocak’ta Ramstein Hava Üssü'nde düzenlenen “Ukrayna Müttefikleri İstişareleri” harcama tartışmalarına sahne oldu. Katılımcılardan Alman Savunma Bakanı Boris Pistorius, Donald Trump'ın savunma harcamalarında önemli bir artışa gidileceğine ilişkin son yorumlarını “yararsız” olarak niteledi. Bakan, “Böyle bir yükü taşıyabilecek herhangi bir ülke tanımadığını” vurguladı. “Tüm bu rakamlar ve yüzdeler şu anda bize hiç yardımcı olmuyor.” diyen Pistorius, temel kriter, “Tek bir kişi ya da tek bir sermaye tarafından değil, NATO'nun ortaklaşa olarak belirlediği yetenek hedeflerine ne ölçüde ulaşıldığıdır.” ifadelerini kullandı.
Fransa'da da söz konusu yüzde 5 hedef, bütçe açığının yüksek olması nedeniyle mümkün olarak nitelendirilmiyor.
TÜRKİYE’NİN HARCAMALARI
NATO’nun en büyük ikinci ordusuna sahip olan Türkiye, yüzde 2 hedefini tutturan ülkelerden biri. Dışişleri Bakanlığının 2024’te yayınladığı NATO Genel Bilgi Notu’nda şu ifadelere yer veriliyor: “Ülkemiz, savunma harcamalarının GSYİH’ye oranının yüzde 2’ye yükseltilmesine dair Savunma Yatırımı Taahhüdü’nün benimsendiği 2014 yılından bu yana ilk kez söz konusu yüzde 2 hedefini tutturmuş ve hatta geçmiştir (yüzde 2,09).”
NATO ülkeleri Trump’ın tehdidine uymak zorunda kalırsa Türkiye’nin,10 yıl sonra ancak tutturabildiği hedefin 2,5 katına çıkması gerekecek. Bu da Türkiye ekonomisi için çok ciddi bir yük.
2024 Ekim ayında Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’nde “2025 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Teklifi Basın Bilgilendirme ve Bütçe Bağlama Toplantısı”na katıldı. Yılmaz tarafından yapılan açıklamada, “Savunma sanayiinde dışa bağımlılığı asgari seviyeye düşüreceğiz. Savunma harcamaları için 913,9 milyar lira, iç güvenlik için 694,5 milyar lira ödenek öngördük. Savunma Sanayii Destekleme Fonu (SSDF) için ayrılan kaynak da dâhil edildiğinde toplamda savunma ve güvenlik sektörü için 2025 yılında 1 trilyon 608 milyar lira ödenek tahsis ediyoruz.” ifadelerine yer verildi.
Böylelikle Türkiye’nin 2025 yılında savunma ve güvenlik alanına ayıracağı bütçenin, SSDF kaynağıyla birlikte yaklaşık 47 milyar dolara tekabül etmesi bekleniyor. Bütçedeki 2024 yılına göre artışın, yüzde 80 seviyesinde olacağı değerlendiriyor.
‘BU İŞİ ÇOK KOLAY YAPABİLİRDİM’
Trump, WEF Başkanı Borge Brende'nin gelecek yılki toplantıya kadar Ukrayna için bir barış anlaşması yapılıp yapılmayacağına ilişkin sorusunu da yanıtladı. “Rusya'ya sormanız gerekecek. Ukrayna bir anlaşma yapmaya hazır.” şeklinde yanıt veren Trump, ayrıntıya girmedi.
Trump, perşembe gecesi yayınlanan bir röportajında da Rusya'nın operasyonu sırasında Ukrayna'nın savaşmaması gerektiğini söyledi. Fox News'ten Sean Hannity'ye konuşan Trump, “Zelenskiy çok daha büyük, çok daha güçlü bir varlıkla savaşıyordu. Bunu yapmamalıydı, çünkü bir anlaşma yapabilirdik.” ifadelerini kullandı.
Trump, Zelenskiy'in savaştan kaçınmak için Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile bir anlaşma yapması gerektiğini savundu ve Fox News röportajında da bu görüşünü yineledi. Trump, “Bu anlaşmayı çok kolay yapabilirdim ama Zelenskiy 'savaşmak istiyorum' diye karar verdi.” dedi.
Riyad’a 1 trilyon çağrısı
Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman'la görüşmesinden bir gün sonra ABD Başkanı Donald Trump yeni açıklamalarda bulundu. Suudi Arabistan'ı ABD'ye yönelik yatırımlarını artırmaya zorlayacağını ifade eden Trump, Suudilerden "söz verdikleri 600 milyar doları yaklaşık 1 trilyon dolara tamamlamalarını isteyeceğini" söyledi.
Davos’ta konuşan Trump, "Bence bunu yapacaklar çünkü biz onlara karşı çok iyiydik" dedi. Muhammed bin Selman, geçtiğimiz gün gerçekleştirilen telefon görüşmesinde Trump'a, önümüzdeki dört yıl içinde ABD'ye en az 600 milyar dolar yatırım yapacağını söylemişti.