ABD-Çin ticaret savaşında kim kazanır?

ABD Başkanı Donald Trump’ın işbaşına gelir gelmez uluslararası ilişkilerde bir araç olarak kullandığı gümrük vergileri silahını bu kez AB’ye doğrulttu. Trump, AB’ye ek yüzde 50 gümrük vergisini gündeme getirdi. Gümrük vergisi oranlarının ne olacağı, AB ile ABD arasındaki pazarlıklarda şekillenecek.

AB ile ABD arasındaki mücadele konusu önemli ancak bu yazıda biz Çin ile ABD arasındaki rekabette son duruma bakacağız. Trump’ın gümrük tarifeleriyle başlattığı savaşta esas hedefi herkesin bildiği gibi Çin’di. Savaş Trump’ın 2 Nisan’da yaptığı Çin mallarına ek gümrük vergisi açıklamasıyla alevlendi. ABD’nin hamlesine, Çin karşılık verdi. ABD yönetimi daha sonra üç defa daha ek vergileri artırmış, her seferinde Çin de ABD mallarına ek vergi açıklayarak geri adım atmamıştı. Trump, konuyla ilgili Xi Jinping’in kendisini aramasını beklediğini açıklamış ancak bu beklentisi karşılık bulmamıştı. En sonunda Trump geri adım atmak zorunda kaldı ve Cenevre’de iki ülke yetkilileri masaya oturarak bir anlaşma imzaladı. Anlaşmaya göre ABD'nin, 14 Mayıs itibarıyla fentanil dahil Çin mallarına uyguladığı gümrük vergilerini 90 gün için yüzde 145'ten yüzde 30'a düşürmesi, Çin'in ise ABD mallarına uyguladığı gümrük vergilerini 90 gün için yüzde 125'ten yüzde 10’a indirmesi karara bağlandı.

ÇİN-ABD TİCARETİNDE DURUM

Trump’ın, Çin ile savaşında gümrük vergileri silahının etkili olup olmayacağı başından beri tartışılıyor. ABD’deki “Çin karşıtı” birçok uzman dahil olmak üzere olayın maddesine vakıf birçok yorumcu bu savaşta Trump’ın Çin’e geri adım attıramayacağını saptıyor. Mesela, “ABD ile ticaret Çin'in GSYİH'sinin yalnızca yüzde 2,5'ini, toplam dış ticaretinin yaklaşık yüzde 15'ini oluşturduğuna” dikkat çekiliyor (Foreign Policy, 14 Nisan 2025).

Bu ve benzeri nedenlerle, Çin’in 10 yıl öncesi ile karşılaştırıldığında ABD ile ticaret savaşında geri adım atmasının koşullarının olmadığı vurgulanıyor.

Bir başka veri de şöyle: Teknoloji araştırma şirketi Counterpoint'in tahminlerine göre, Amerika Birleşik Devletleri'nde satılan iPhone'ların yaklaşık yüzde 80'i, tüm ABD akıllı telefonlarının yüzde 70'i ve bilgisayar monitörlerinin yüzde 80'i hala Çin'de üretiliyor (Foreign Policy, 16 Nisan 2025). Trump o nedenle, Apple başta olmak üzere teknoloji devlerini ABD’de üretim yapmaya zorluyor. Fakat bu da tedarik zincirini tümüyle değiştireceği için kısa vadede kolayca hayata geçirilemeyeceği gibi aynı zamanda şirketler için kârlı bir yatırım seçeneği değil.

ÜRETİM KARŞILAŞTIRMASI

Bu duruma neden olan arka plan, Biden döneminin bürokratlarından Kurt M. Campbell ve CFR’den (Council on Foreign Relations: Dış İlişkiler Konseyi) Rush Doshi’nin Foreign Affairs’teki “Çin’i hafife almak” başlıklı makalesinde ele alınıyor (Foreign Affairs, Mayıs/Haziran 2025). Makaledeki bazı veriler şöyle:

♦ Satın alma gücü paritesine göre Çin ekonomisi yaklaşık on yıl önce ABD ekonomisini geride bıraktı. Bugün yüzde 25 daha büyük.

♦ Çin'in üretim kapasitesi ABD'ninkinden üç kat daha büyük.

♦ Çin pek çok geleneksel sektörde lider konumda. ABD'nin 20 katı çimento, 13 katı çelik, üç katı araba ve iki katı enerji üretimi yapıyor.

♦ Çin, dünyadaki kimyasalların neredeyse yarısını, dünyadaki gemilerin yarısını, elektrikli araçların üçte ikisinden fazlasını, elektrikli pillerin dörtte üçünden fazlasını, sivil amaçlı insansız hava araçlarının yüzde 80'ini ve güneş panellerinin ve kritik rafine edilmiş nadir toprak minerallerinin yüzde 90'ını üretti.

♦ Geleceğin on endüstrisinde Çin altısında yenilikçiliğin öncüsü (veya daha iyisi) konumunda.

♦ Zaten dünyanın en büyüğü olan Çin'in donanması, sadece beş yıl içinde 65 gemi ekleyerek ABD Donanması'ndan yüzde 50 daha büyük bir toplam boyuta ulaşacak.

♦ Çoğu füze teknolojisinde Çin dünya lideri. İlk gemi savar balistik füzeye, etkileyici hava-hava füze menziline ve en büyük geleneksel seyir ve balistik füze stokuna sahip. Ve kuantum iletişiminden hipersoniklere kadar giderek artan sayıda askeri alanda Çin, tüm rakiplerinin önünde. Onlarca yıl boyunca inşa edilen bu avantajlar, Çin durgunlaşsa bile varlığını sürdürecek.