Alzheimer hastalığı zıplayan genler aracılığı ile HSV-1 enfeksiyonlarından etkilenebilir

Cleveland Klinik Genom Merkezi bilim insanları ve diğer kurumlardaki araştırmacıların yaptıği yeni araştırma, insan herpes simpleks-1'inin (HSV-1) Alzheimer hastalığının gelişimine katkıda bulunmak için kullanabileceği bir yolu açıklıyor. Araştırmacılar ayrıca laboratuarda yolu başarıyla tersine çeviren iki FDA onaylı ilaç da belirlediler. Çalışmanın ayrıntıları Alzheimer & Dementia dergisinde "Alzheimer hastalığı olan yaşlanan insan beyinlerinde insan herpes virüsüyle ilişkili transpozon element aktivasyonu" başlığiyla yayımlandı.

Genom Merkezi direktörü ve çalışmanın yürütücüsü olan Feixiong Cheng, bulgularının insan herpes virüsleri ile Alzheimer hastalığı arasında olası bir bağlantıya dair somut kanıt sağladığını belirtiyor. Dünya çapında birçok insan şu anda enfekte veya yetişkinliğe kadar herpes virüsü ile karşılaşacak. Bazı enfeksiyonlar asemptomatikken diğerleri hafif hastalıklara neden oluyor. Ancak hastalıklar geçtikten sonra bile enfekte kişiler virüsü hayatlarının geri kalanında taşıyor.

Herpesvirüsler bastırıldıklarında genellikle zararsız olsalar da, bağışıklık sistemlerinin belirli koşullar altında, örneğin insanların yaşlanmasıyla, onları bastırma yeteneğini kaybedebileceğini gösteren kanıtlar vardır. Diğer çalışmalardan elde edilen dolaylı kanıtlar HSV-1'i Alzheimer hastalığına bağlamıştır, ancak kesin mekanizma bilinmemektedir.

RNA DİZİLEME VERİ SETİNİ ANALİZ ETTİLER

Cheng ve araştırma ekibi, latent HPV-1 enfeksiyonlarının, daha önce yaşlanan beyinlerde hastalık ilerlemesine bağladıkları transpoze edilebilir elementleri doğrudan aktive ederek Alzheimer hastalığını tetikleyebileceği hipotezini ortaya attı. Transpoze edilebilir elementler, kromozomlardan fiziksel olarak "atlayabilen" ve DNA'mızın uzak bölgelerine rastgele hareket edebilen küçük DNA parçalarıdır.

Bu çalışma için araştırmacılar, yaşlanan beyinlerde Alzheimer hastalığıyla ilişkili tüm transpozon elementlerini haritaladılar. Araştırmacılar daha sonra yüzlerce sağlıklı ve Alzheimer'dan etkilenen beyin hücresinden dört adet kamuya açık RNA dizileme veri setini analiz ettiler.

Araştırmacılar HSV RNA içeren Alzheimer'dan etkilenen beyinlerde enfekte olmayan veya sağlıklı beyinlere kıyasla daha yüksek oranda aktive olan birkaç transpozon element belirlediler. Daha sonra, tanımlanan transpozon elementlerinin aktive olup olmadığını görmek için HSV-1 enfekte beyin hücrelerini test ettiler. Ayrıca Alzheimer hastalığıyla ilişkili olan nöroinflamasyon ve protein birikimi üzerindeki etkileri de değerlendirdiler.

SAĞLIK KAYITLARINA BAKILDI

Araştırmacıların buldukları şey, insanlar HSV-1'e yakalandıklarında veya latent enfeksiyonlar yaşla birlikte aktif hale geldiğinde, enfeksiyonun LINE-1 gibi transpozon elementlerin aktivasyonuyla bağlantılı olduğuydu. Bunlar aktive edildiğinde, beyindeki Tau ve Alzheimer'la bağlantılı diğer proteinlerin birikimiyle ilişkili olan ve beyindeki iltihaplanmaya ve nörodejenerasyona katkıda bulunan önemli genetik süreçleri bozarlar.

Daha sonra, bilim insanları, antiviral herpes ilaçları reçete edilen kişilerin daha sonraki yaşamlarında Alzheimer teşhisi alma olasılıklarının daha düşük olup olmadığını görmek için kamuya açık sağlık kayıtlarını analiz ettiler. Valasiklovir ve asiklovir olmak üzere iki herpes ilacının Alzheimer hastalığı vakalarının önemli ölçüde azalmasıyla ilişkili olduğunu gösteren kanıtlar buldular. İlaçları virüs bulaşmış insan beyin organoid modellerinde test ettiklerinde, Alzheimer hastalığı yolunu etkileyen transpozon elementlerin aktivasyonunu başarılı bir şekilde tersine çevirdiklerini gördüler.

Çalışma hakkında yorum yapan Cheng, bulgularının "herpes virüsleri veya diğer virüslerle ilişkili diğer nörolojik hastalıkları tedavi etmek için yeni stratejilere" kapı açabileceğini belirtti.

Orijinal makale erişim sayfası: https://alz-journals.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1002/alz.14595

Kaynak: Kateryna Kon/Science Photo Library/Getty Images

Bilgi Kutusu: Transpozonlar (sıçrayan genler) bir hücrenin genomunda farklı yerlere, transpozisyon olarak adlandırılan bir süreçle hareket edebilen DNA dizileridir (Wikipedia 02.03.2025).