Irkçılık dosyası: Yeni Zelanda’da Maori eşitliği nasıl tanımlanır?

Oxford’da yaşayan Yeni Zelandalı arkadaşımla Maoriler ve ırkçılık üzerine konuşuyorum. Maoriler Yeni Zelanda’nın İngilizler orayı işgal etmeden önce orada yaşayan halkları. Esmer, koyu tenli, siyah saçlı bir ırk. Arkadaşım ise sarışın, mavi gözlü, teni bembeyaz, yani İngiliz kökenli bir Yeni Zelandalı. Annesi babası İngiltere’de doğmuş, gençliklerinde Yeni Zelanda’ya göçmüş, arkadaşım orada doğmuş.

Yeni Zelanda’daki ırkçılık, eşitsizlik konusunda “Biz Maorilere tazminat verdik, anlaştık, el sıkıştık, bizde ırkçılık yok” diyor hızla. Gerçekten Yeni Zelanda hükümeti Maorilere bir miktar para ödemiş tazminat olarak ama ülkeyi onların ellerinden almışlar, soykırımla onlar azalmış, beyazlar çoğalmış, ülkeyi yöneten ve çoğunluk olan beyazlar, %70 oranında. Bu konuyu kapatmaya istekli olduğu ortada. Üstelemiyorum, konu kapanıyor…

HAKSIZLIK ORTADA

BBC’nin 15 Nisan tarihli belgeseli ise bu arkadaşımı adeta yalanlıyor. Son gelişmeler gösteriyor ki, zaten soy kırıma uğramış, toprakları silah zoruyla ellerinden alınmış, ırkçılıkla ikinci sınıf vatandaş yapılmış bu insanlar hala daha haksızlığa uğruyorlar. Dahası, eşitlik adına, ellerinde kalmış üç beş hakkı da bugünlerde kaybediyorlar. Bu nedenle Wellington kentinde, kendilerine has, ünlü ve çok hoş Haka savaş danslarıyla gösterideler…

İzlemediyseniz internette bulup bir Haka dansı izlemenizi öneririm, genelde spor karşılaşmalarında yapılan bu savaş gösterisini izlemek çok keyifli. Yerel halkın 185 yıl önce imzalamış olduğu haklarının bir kısmı bugünlerde ellerinden alınıyormuş, bu nedenle beyaz ve Maorilerden oluşan binlerce kişi yerel şarkılarıyla parlamentoya doğru yürüyor, beyazlarla eşitlik maskesi altında, sanki beyazlar haksızlığa uğramış gibi kısıntıya uğratılan Maori sağlık hizmetlerini protesto ediyorlar.

BİR DOKTOR GÖREBİLMEK İÇİN İKİ SAAT YOL KATETMEK

Yaşadıkları bölgelerdeki doktorları geri çeken hükümet Maori halkının daha çok ölümlerle karşılaşmasına yol açmış. Kanser hastalarının bir doktor görmeleri için altı ay beklemeleri gerekiyormuş, bu arada kanserin metastaz yapması, kalp hastalarının ölmesi gibi çok acı sorunlarla karşılaşıyorlarmış. Bir kadın, 52 hafta beklemek zorunda kaldığını, babasının tedavi beklerken öldüğünü, arkadan annesinin tedavi beklerken öldüğünü anlatıyor belgeselde…

Kadın diyor ki “Eğer beyazlara haksızlık yapılıyor olsa, neden Maoriler çok daha yoksul, neden daha genç ölüyorlar?” Sağ koalisyon hükümeti ise “Maoriler nüfusun %15-20si, ona göre orantılı hizmet almalılar” diyor. Sonuçta Maoriler arasında yoksulluk, itilmişlik, ezilmişlik, erken ölümler, buna bağlı daha yüksek suç oranı ve bağımlılıklar, yani ırkçılığın sonuçları yaygınlaşmış. Maoriler beyazlardan 7 yıl daha az yaşıyormuş.

KURUMSAL IRKÇILIK

1840’da eşitlik için imzalanan anlaşma, Waitangi bu günlerde iptal aşamasındaymış. Science Direkt bilim dergisinin Eylül 2024’te yaptığı araştırmaya göre Yeni Zelanda’da ırkçılık kurumsal olarak yaygınmış. Özellikle Maoilerin ruh sağlığı ve bedensel sağlığı en çok olumsuz etkilenen faktörlerdenmiş. Bu araştırma sonuçları kaygılandırıcı ve insan haklarına aykırı bulmuş.

The Guardian gazetesinin haberine göre ise Maorilere yapılan haksızlığın ötesinde Yeni Zelanda’da %15 oranında bulunan Asyalı, Müslüman halka da ırkçılık, saldırı, İslamofobi uygulanıyormuş. 2019’daki iki camiye saldırı sonrası nüfusun %15i olan Asyalı ve Güney Asyalı halk saldırıların %41’iyle karşılaşıyormuş.

Oxford’daki arkadaşımın emekli öğretim üyesi olmasına, ağabey ve ablasının Yeni Zelanda’da doktor olmasına, yani hayli iyi eğitimli olmasına karşın nasıl bu konuların üstünü örttüğünü fark ettiğimde dünyanın haline, insanların iki yüzlülüğüne, insaniyetsizliğine, açgözlülüğüne bir daha üzüldüm. Bir zamanların “Güneşin Batmadığı İmparatorluğu”nun beyaz çocuklarının hala aynı geleneği sürdürdüğüne, zerre değişmediğine hayıflandım.