Kurumsal Risk Yönetimi ve yangın
Bu yazıda yangın konusuna odaklanacağız.
RİSK TİPLERİ
Riskleri iki genel tipe ayırabiliriz: Tehditler ve fırsatlar. Tehdit niteliğindeki riskleri de (i) Uyumluluk (veya zorunlu) riskleri, (ii) Tehlike (veya saf) riskleri, (iii) Kontrol (veya belirsizlik) riskleri olarak alt tiplere ayırabiliriz. Fırsat niteliğindeki risklere spekülatif riskler de denilmektedir.
Bu bağlamda yangın riskini bir tür tehlike (saf) riski olarak sınıflayabiliriz.
RİSK MATRİKSİ
Riskleri (i) Gerçekleşme olasılığı, (ii) Oluştuğunda meydana getireceği etkinin büyüklüğü, (iii) Riskin gerçekleşme olasılığının ve oluşturabileceği etkinin vade bazında ele alınması şeklinde üç boyutlu bir evrende irdeleyebiliriz.
RİSKE KARŞI DAVRANIŞ SEÇENEKLERİMİZ
Tehdit nitelikli ya da fırsat nitelikli risk tipleri için davranış opsiyonlarımız şunlar olabilir:
Riski önleme (tehdit) / Riski alma veya artırma (fırsat) / Risk kaynağını ortadan kaldırma (tehdit) / Etkinin değiştirilmesi (tehdit veya fırsat) / Olasılığın değiştirilmesi (tehdit veya fırsat) / Riskin paylaşılması (tehdit veya fırsat) / Bilgilendirilmiş kararla riski sürdürme (tehdit veya fırsat).
Tehdit oluşturan risklere (örneğin yangın riski şeklindeki saf riske) karşı bu riskin üç boyutlu değerlendirilmesinin ardından uygulanabilecek seçenekler 4T olarak da (Tolerate / Treat / Transfer / Terminate) anılabilmektedir. Kimi riskler tolere edilebilirken, kimi riskler iyileştirebilir, kimileri üçüncü tarafa (sigorta şirketine örneğin) devredilebilir, kimileri de ortadan kaldırılabilir.
YANGIN RİSKİ
Yangın riskine karşı güvenlik (dayanıklılık) ‘Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik’ (bkz. Dipnot 2) uyarınca sağlanması gerekir. Bu düzenleme çok disiplinli olup, mimari, statik, mekanik ve elektrik mühendislik hizmetlerinin hepsini kapsar. Yerleşim, kaçış yol ve merdivenlerinin konumu, inşaatta ve iç mimaride kullanılan malzemelerin yangın sınıf ve dayanımı, mekanik ve elektrik tesisatları, duman kontrol sistemleri, binanın özelliklerine göre (örneğin yüksekliği) uyulacak özel önlemler vb. bu kapsamdadır. Örneğin bu düzenlemeye göre, eğer kurumun bu tesisi 50’den fazla kişiye hizmet ediyorsa veya yüksekliği 30,50 metreden yüksekse, söndürme, kurtarma, ilk yardım ekipleri oluşturulması gerekiyor.
Bolu Kartalkaya’daki 78 kişinin yaşamını yitirdiği Grand Kartal Otel yangını örneğinde İnşaat Mühendisleri Odası (İMO) Ankara Şubesi’nin hazırladığı rapora göre birçok eksiklik mevcut imiş: ‘Yangın algılama dizgesi düzenlemeye uygun değil ve devreye girmemiş, duman detektörleri ve acil durum düğmeleri çalışır durumda değil, acil durum aydınlatması uygun değil ve yetersiz, yönlendirme işaretleri yetersiz, yangın dolaplarındaki su bağlantıları yetersiz vb’.
Yangın riski denetiminin düzenlemeyle (2012’de) yerel yönetimlerin itfaiye birimlerinden alınıp Kültür Turizm Bakanı’na verilmesi, bu denetimin de etkili yapıl(a)mamasının izahı olanaksızdır. Ne denir: İzahı olmayan şeyin mizahı olur.
YANGIN RİSKİ SİGORTASI
Yukarıda söz ettiğimiz üzere yangın riski transferinin yapılıp yapılmadığı, yapıldıysa kapsamı önem arz etmektedir. Sektörel rakamlara bakıldığında, Türkiye’deki kuruluşların sadece yüzde 15’inin uluslararası normlara göre yangın güvenliği varmış. Türkiye’deki sanayi kuruluşlarının yalnızca yüzde 40’ı ya yangına karşı sigortası varmış. Üstelik de günde ortalama 5 fabrika yangınının çıktığı bir ülkede. Kayıtlara göre, her yıl 550 fabrika (başta kimya, tekstil, metal / otomotiv ve plastik sektörleri), yanıyor şeklinde gözükse de, gerçekte bu sayı 1500 dolayında imiş! Sigortasızlığın nedeni sigorta priminin yüksekliği imiş. Yanan kuruluşların yüzde 60’ı daha sonra batıyormuş.
YANGIN RİSKİNİN ETKİSİ
Türkiye’deki yangınların ülkemize maliyetinin (bina ve ekipman) yıllık ortalama olmak üzere 250 milyon avronun üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Bu maliyetin içinde itibar kayıpları ve müşteri kayıpları yokmuş bile!
SONSÖZ
Bu tür risklerin gerçekleşmesi ve gerçekleştiğinde etkisinin yüksek olmasının temel nedenini iki sözcükle özetlemek olanaklı gözüküyor: ihmal ve bilgisizlik! Kader ya da feleğin işi diye açıklamak ancak örgütlü cehaletle olabilir!
DİPNOTLAR
1) : https://www.aydinlik.com.tr/koseyazisi/kurumsal-risk-yonetimi-kry-505306
2):https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=200712937&MevzuatTur=21&MevzuatTertip=5