Tıkanan yolları raylarla aşalım

Türkiye'nin dış ticaret hacmi yılın ilk dört ayında yüzde 30'dan fazla arttı. Geçen yılın ilk dört ayında 152 milyar dolar civarında olan dış ticaret hacmi 200 milyar dolara dayandı. Ticaret bu hızla ilerlerse yıl sonunda 600 milyar doları göreceğiz. Bunda elbette küresel fiyat artışlarının etkisi yüksek. Özellikle enerji ve değerli madenlerdeki fiyat artışları hacme ivme katıyor. Bunun yanında fiyatlardan ari bir şekilde ihracat tarafında miktar artışının da çift haneli olduğunu resmi verilerden izliyoruz. Son bir haftadır ticaretle uğraşanların gündeminde Bulgaristan'a açılan sınır kapılarındaki yoğunluk var. Dünkü yazımızda bu gelişmeleri aktardık.

ÇİN'DEN MAL GİDİYOR  ÇORUM'DAN GİDEMİYOR

Bugün biraz çözümü konuşalım. Elbette Bulgaristan tarafındaki gümrüklerde modernizasyon, personel artışı gibi öneriler var. Bizim tarafta da ilave iyileştirmeler gerekiyor. Ancak öğrendiğimize göre Ukrayna krizi yüzünden Karadeniz'de deniz taşımacılığı aksadığı için oradan gidecek mallar da karayoluna yönelmiş. Yine iç gümrüklerden de bu tarafa bir kayış olmuş. Batı sınırında 40 kilometreye varan kuyruklar bundan oluşmuş. Bu tür sorunlarla hep karşılaşmaya devam edeceğiz. Ticaretimizi ağırlıklı olarak karayolu ile götürdükçe gümrükler bugün açılsa yarın yine tıkanacak. Oysa salgının en sıkı döneminde Ticaret Bakanı olarak görev yapan Ruhsar Pekcan “temassız ticareti” devreye alarak tren yolu ile taşımacılığı önceleyen bir projeyi devreye almıştı. Özellikle Avrupa'ya karayolu ile mal gönderen ihracatçılarla konuştuğumuzda Türkiye'nin Anadolu'dan Avrupa içlerine kadar kesintisiz giden demiryolu ağını oluşturması ve tıpkı Çin'in Kuşak Yol Projesi'ndeki kuzey hattı gibi ticaretini buraya yoğunlaştırması gerektiğini öneriyorlar. Bu vesileyle Çorum'un yıllardır beklediği demiryolu yatırımını da yetkililere anımsatmış olayım.

GEÇEN YIL YÜZDE 1'İ AŞTIK

Uluslararası Taşımacılık ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) geçen günlerde “Lojistik Sektörü Raporu 2021" kamuoyuna açıkladı. Oradaki verilerden aktarıyorum: “Demiryolu taşımacılığı Türkiye’nin hem ithalatında hem de ihracatında son 10 yıllık dönem içerisinde ağırlık bazında yüzde 1’den az paya sahiptir. Demiryolu yük taşımacılığının toplam ithalat taşımalarındaki payı 2012-2018 yılları arasında düşüşe geçti. 2018 yılı ile birlikte başlayan yükselme 2019 yılında devam etti, ardından 2020 yılında yüzde 1’i yakaladı, 2021 yılında ise yüzde 1.23 oldu. Demiryolu yük taşımacılığının toplam ihracat taşımalarındaki payında da benzer bir durum söz konusudur. 2011 yılındaki yüzde 0.93’lük oranın ardından 2012-2018 yılları arasında düşüş yaşandı. Yüzde 0.67 ile yüzde 0.44 arasında değişen oranlar 2019 yılında yeniden artışa geçti. 2021 yılında yüzde 0.74 oranına erişildi. İthalat taşımaları payının değer bazında demiryolu yük taşımacılığında ihracat taşımaları payından yüksek olduğu görülmektedir. Sadece 2015 yılında iki pay da yüzde 0.59 ile denge yakalandı.”

SINIRDA KARBONA DİKKAT!

Demiryolu yük taşımacılığı, diğer taşımalara göre daha çevreci, ekonomik ve güvenli bir taşıma türü olması ile öne çıkıyor. Avrupa'nın sınırda karbon düzenlemesi dikkate alındığında bütün bir lojistiği demiryolu ile ikame edemesek de gelişmiş ülkelerdeki orna olan yüzde 20'lere yaklaştırmamız gerekiyor. Türkiye’de demiryolu ile yük taşımacılığının payının demiryolundaki projelerin hayata geçirilmesiyle birlikte 2023 yılında toplam yük taşımacılığında yüzde 10 seviyesine çıkarılması hedefleniyor. Bu demiryolu hatlarını yenilenebilir enerji ile çalıştırdık mı tadından yenmez. Bunun etki analizi yapıldı mı bilmiyorum ancak ülkemizin ithalat kalemlerini önemli ölçüde düşüreceğini tahmin edebiliyoruz.

SEKİZ AYRI PROJE YÜRÜRLÜKTE

UTİKAD'ın raporuna göre, “Uluslararası demiryolu ulaştırma koridorları gerek Avrupa gerekse Orta Doğu ve Asya üzerinden Türkiye ile bağlantılı konumda. Türkiye’nin projeleri ile dahil olduğu 8 ulaştırma koridoru bulunuyor; Bir Kuşak Bir Yol Projesi-Orta Koridor, EİT Koridorları (ATI, ITI Konteyner Trenleri), TER (Trans European Railway) Projesi, TAR (Trans Asian Railway-Unescap) Projesi, TEN-T (Trans Europe Network-Transportation), PAN-Avrupa Ulaştırma Ağı, TRACECA (Avrupa Kafkasya Asya Ulaşım Koridoru), Lapis Lazuli Transit Taşıma Koridoru.

Pekin’den başlayarak Türkiye’den geçerek Avrupa’ya ulaşan Orta Koridor, Bakü-Tiflis-Kars hattı üzerinden Çin’e giden ihracat trenleriyle uluslararası ticarette önemli rol oynuyor. Trenler Avrupa’dan Marmaray’ı kullanarak geçiyor. Kuzey hat diye anılan Çin-Rusya’dan (Sibirya) Avrupa’ya yapılan yıllık 5 bin blok trenin yüzde 30’nun geçişinin Türkiye’ye kaydırılması için çalışmalar sürüyor. Bakü-Tiflis-Kars demiryolunu kapasitesinin 2024 yılı sonunda 20 milyon ton yük taşımaya yükseltilmesi amaçlanıyor.” Hadi hayırlısı.