Nobel ekonomi ödülü (2019)

The Sveriges Riksbank A. Nobel adına verdiği ekonomi ödüllerini bu yıl küresel yoksulluğu hafifletmek için yaptıkları deneysel çalışmalar nedeniyle bir Amerikalı üçlüye yani Michael Kremer, Abhijit Banerjee ve Esther Duflo’ya verdi. Üçlü aynı fizikçi ve kimyacılar gibi sahada rassal deneyler yapmışlar ve bunu iktisat mesleğine öğretmişler. M. Kremer ve arkadaşları yoksulluk sorunsalını daha kolay başedilebilir küçük sorunlar halinde parçalamışlar, örneğin çocuk sağlığının geliştirilmesine ilişkin müdahaleler vb.
Ödül alan kişilere kısaca bakalım. Her ikisi de göçmen Amerikalı olan Duflo ve Banerjee evliler ve her ikisi de Massachusetts Institute of Technology’de profesörler.

MICHAEL KREMER

1964 doğumlu olan Kremer, kamu harcamalarının çarpan etkisini eleştirerek, odak noktasının bireyleri ve iş dünyasını yatırıma, üretime ve çalışmaya yönelik teşvikler olması gerektiğini vurgulayan doktora danışmanı yahudi profesör Robert Barro’nun tezgâhında (Harvard’ta) yetişti. Kremer’in soyadı Aşkenaz Yahudilerinin meslek kökenli bir soyadı olan Kramer’in bir çeşidi. Onun için Harvard’ta Yahudi edebiyatı uzmanı Prof. Michael Kramer ile karışıyor internette arandığında.
Kremer, Harvard’ta ekonomi bölümünde gelişmekte olan ülkeler konusunda çalışan bir profesör. Tek ödülü Nobel değil, epeyce ödülü var. Örnekse, Dünya Ekonomi Forumu’nun (WEF) Genç Küresel Lider ünvanlandırılması, Başkanlık üstün başarı ödülü vd. Sistem ufak ufak hazırlıyor seni yani! Kremer’in son çalışmaları gelişmekte olan ülkelerde eğitim, sağlık, su ve tarım konuları üzerine. Scientific American dergisinin 50 araştırmacısı çizelgesine girmiş olan Kremer, sağlık ekonomisi, tarım ekonomisi ve Latin Amerika üzerine çalışmalarıyla ödüller almış. Gelişmekte olan ülkelerde aşı pazarının gelişimi için özel sektör aşı araştırmalarının ve yatırımlarının teşvik edilmesine yönelik çalışmalar gerçekleştirmiş. Yaşasın pazarcı çözümler! Ne de olsa Kremer anlam olarak dükkancı (store-keeper) demek! Kremer 2010 güzünde USAID örgütünde Kalkınma İnovasyonları Yatırımları (DIV) Bilimsel Direktörü oldu. Acaba USAID’in yardım adı altında CIA’nın finansal kolu gibi çalıştığı, Mübarek’in devrilmesinden Haiti darbesine dek bir sürü işte parmağı olduğu, gelişmekte olan ülkeleri emperyalizmin pazarı haline getirmek için çalışmalar yaptığı dedikodularına inansak mı? Yapmazlar öyle şeyler değil mi? Kremer Kalkınma için Tarımı Değerlendirmek Kurulu’nun da üyesidir.

ESTHER DUFLO VE ABHIJIT BANERJEE

Paris 1972 doğumlu olan Duflo, önce tarih okumuş, Jeffrey Sachs ile birlikte Moskova’da Rusya hükümetine danışmanlık yaparken ekonomiye yönelmeye karar vermiş. Bu belki de Stefan Zweig’ın ünlü kitabının adıyla söylersek yıldızın parladığı an! Sonra Paris’te ekonomi yüksek lisansı ve MIT’de kalkınma ekonomisi konusunda ampirik çalışmalarla ekonomi doktorası yapan Duflo Nobel ekonomi ödülü alan ikinci kadın ve en genç ödüllü. İlki 2009’da Elinor Ostrom olmuştu. Duflo Nobel ödülü alan üçlüden A. Banerjee ile evliler ve her ikisi de Massachusetts Institute of Technology’de profesörler. Kremer ile birlikte çalışan Duflo ve Banerjee’nin karıkoca MIT’de kurdukları bir laboratuvar da var: Abdul Latif Jameel Poverty Action Lab. Duflo ve Banerjee’nin birlikte 2011’de yayınladıkları Yoksulların İktisadı kitapları çok popüler olmuştu. Eh, ne de olsa Goldman Sachs’ın Yılın İşletme kitabı ödülünü almıştı kitap. Kasım 2019’da çıkacak yeni kitapları Zor Zamanlar İçin İyi Ekonomi önsatış patlaması yapmış. Esther’in isminin Yahudi kraliçesi Esther’in adından geldiğini de belirtelim! Bu arada belirtelim 1961 Kalküta doğumlu Hintli bir Amerikalı ekonomist olan Banerjee de Harvard doktoralı.

SONUÇ

Yoksulluk önemli, dünyada hala 700 milyon aşırı yoksul var ve bu sayı giderek büyüyor. Ödülün bu konuda çalışmalar yapan üçlüye verilmesi iyi. Yoksulluğun nedeninin kimilerini aşırı zenginleştiren kapitalizm olduğunun saptanıp saptanmadığı ve çözümünün ise nedeni olan bağlamda aranıp aranmadığı önemli!