İran devriminin iki numarası Haşimi Rafsancani

Ercan DOLAPÇI - AYDINLIK

Humeyni, Ali Hamaney ve Rafsancani sırası onun ülkedeki yerini gösterir. Ilımlı ve yapıcı çizgisiyle hep denge adamı oldu. Ahmedinejad yönetimiyle zaman zaman ters düşse de saygınlığından birşey yitirmedi. Devletin de en önemli makamlarında görev yaptı. Savaş sonrası ülkenin tekrar ayağa kalkmasını ve yeni rejimin kurumlaşmasını sağladı. Ölümüyle devrim iki numarasını kaybetti.

TÜCCAR AİLENİN ÇOCUĞU

Rafsancani, 25 Ağustos 1934 günü halılarıyla ünlü Kirman ilinin Rafsancan ilçesine bağlı Behreman köyünde dünyaya geldi. Fıstık yetiştiricisi ve tüccar ailenin 9 çocuğundan biriydi.

Temel eğitimini bitirdikten sonra 14 yaşında Kum kendine giderek dini eğitim aldı. Ayetullah'tan sonraki en önemli ikinci derecedeki Hüccetülislam mertebesine kadar ulaştı. 1959 yılında Teşeyyu Mektebi derneği ve dergisini kurup yayımladı. Burada İmam Humeyni'yle tanıştı ve onun Şah'a karşı verdiği mücadele ekibine katıldı. 1958 yılında Şah rejimini eleştirdiği için gizli servis SAVAK tarafından tutuklandı. Mollaların baskısı neticesi sebest kaldı. 1963-65 yılları arasında sürdürülen mücadeleye tam manasıyla katıldı ve ismini duyurmaya başladı. Humeyni'nin 1963 yılında sürgüne gönderilmesiyle onun İran'daki ayağı oldu. 1975 yılında solculara yardım ettiği gerekçesiyle tutuklandı. 1978 yılında serbest kaldı.

Dini ve siyasi kitaplar kaleme aldı. Sömürgecilikle Mücadele isimli eseri yasaklandı. Mücadeleyi bırakmadı. En zor yıllarda devletin en üst makamlarında görev aldı. İçişleri Bakanlığı, Meclis Başkanlığı, Cumhurbaşkanlığı, Uzmanlar Meclisi Başkanlığı ve Düzenin Yararını Koruma Konseyi Başkanlığı yaptı.

KARNINDAN YARALANDI

1 Şubat 1979 günü sürgündeki İmam Hümeyni'nin İran'a dönmesiyle birlikte, İran devrimi çalkantılı ve kanlı bir döneme girdi. Şah kaçtı ancak, ABD, devrimi baltalamak için darbe girişiminde bulundu. Ajan teşkilatıyla ülkeyi kaosa sürüklemeye çalıştı. İşte bu süreçte Rafsancani, 7 Haziran 1979 günü uğradığı silahlı bir saldırıda karnından yaralandı. Ölümden döndü. Aynı akibete bugün dini lider olan Ayetullah Ali Hamaney de 27 Haziran 1981 günü uğradı. Hamaney, camide vaaz verirken önüne konulan bombalı teybin patlaması sonucu ağır yaralandı. Sağ elini kullanamaz hale geldi. 1981 yılında Halkın Mücahitleri'yle bıçaklar çekildi ve ülke büyük bir kaosa ve terör dönemine girdi. 35 bin kişinin hayatını kaybettiği bu dönemde, çok sayıda dini lider ve devlet adamı da uğradığı suikastlar sonucu hayatı kaybetti. İktidar kavgasını mollalar kazandı, ılımlı Cumhurbaşkanı Beni Sadr, 21 Haziran 1981 günü görevinden alınarak yurt dışına kaçtı. Solcu Halkın Mücahitleri de Irak'a yerleşti. İran'a karşı yıkıcı tetör eylemlerini buradan yönetti. Liderleri ise Avrupa'ya sığındı.

SAVAŞI BİTİRDİ

Bu dönemde Meclis Başkanı olan Rafsancani, öyle sıkıntılar yaşadı ki sokağa çıkamaz oldu. Evi yerine günlerce Meclis binasında yatmak zorunda kaldı. Rafsancani dönminde 8 yıl süren İran-Irak savaşa yaşandı. Seferberlik günleriydi. Bir yandan cepheye gitti; halka moral verdi. Bir yandan da İran'ı yalnızlıktan kurtarmak için yurt dışına giderek yeni müttefikler aradı. Silah ve cephane buldu. Başkomutandı... İnatçı bir savaşla Irak ordusu ülkeden sökülüp atıldı. Humeyni hedef olarak Saddam Hüseyin'in yıkılmasına kadar savaşın sürdürülmesinden yanaydı. Ancak bu bir türlü gerçekleşemedi. Savaşın daha fazla uzayarak ülkeyi büyük bir sıkıntıya düşürmemesi için Rafsancani devreye girdi ve Humeyni'yi iknâ ederek barış masasına oturuldu. Buralardaki yapıcı tutumu hep denge adımı olmasını sağladı. Güvenilir bir liman haline geldi. Savaş sonrası 1989-97 yılları arasında iki dönem Cumhurbaşkanlığı yaptı. Bu dönemde Türkiye'ye gelerek iki ülke arasındaki ilişkilerin gelişmesini sağladı. 2005 seçimlerinde tekrar Cumhurbaşkanı adayı oldu. Ahmedinejad'la birlikte ikinci tura kaldı. Ancak ikinci turda Ahmedinejad seçimi kazanarak iki dönem Cumhurbaşkanlığı yaptı. Bu dönemde Uzmanlar Meclisi Başkanlığına atandı. 2009 seçimlerinde ise Hüseyin Musavi'yi desteklediği için sıkıntılı günler yaşadı. Oğlu gözaltına alındı. Ailesi ise gözetim altında tutuldu

ZOR GÜNLERİN LİDERİ

İran Meclis Başkanı Ali Laricani, Ayetullah Haşimi Rafsancani’nin İslâm İnkılabı için zor günlerin adamı olduğunu ifade etti. Rafsancani yaptığı açıkalmada, "Rafsancani, ülkenin kalkınması ve gelişmesi doğrultusunda tüm gayretiyle çalışmıştır. Ne yazık ki, böyle İnkılap karekterli, tedbirli ve düşenceli insanı kaybettik" dedi.