Stalin'in gençlik yıllarının bilinmeyenleri
‘Stalin’in Kişisel Arşivi’ Moskova’da açılan bir sergiyle halkın ilgisine sunuldu. Kişisel hayatından siyasi yaşamına kadar farklı konulara dair birçok belgenin bulunduğu sergiyle birlikte, Stalin’i çok daha yakından tanıma fırsatı buluyoruz
22 Eylül 2018 tarihinde Moskova’da eski adı Marksizm-Leninizm Enstitüsü Sovyetler Birliği Komünist Partisi (SBKP) Merkez Parti Arşivi olan Rusya Toplumsal Siyasal Tarih Devlet Arşivi’nde (RGASPİ) “Stalin’in Kişisel Arşivi: Belgeler ve Sergilenme Tecrübeleri” başlığıyla bir sergi açıldı. Sergide bir kısmının gizlilik kararının yeni kalktığı Stalin’in kişisel hayatından siyasi yaşamına kadar farklı konulara dair birçok ilginç belge bulunuyor.
STALİN’İN KARNELERİ
Bunlar arasında Stalin’in gerçek doğum tarihini ortaya koyan bir belge de var. Stalin’in doğum günü resmi kayıtlarda 21 Aralık 1879 olarak geçerken, doğduğu şehir olan Gori’deki Uspenskiy Katedrali’nin kayıtlarına göre 18 (eski takvime göre 6) Aralık 1878 tarihinde dünyaya gelmiş ve 30 Aralık’ta da vaftiz edilmiştir (RGASPİfond 558, liste 4, dosya 2, yaprak 1,2). Stalin’in resmi doğum tarihinin bir sene 3 gün ilerde olmasının sebebi hâlâ bilinmemektedir.
Stalin’in 1894 yılında Gori Rahip Okulu’nu bitirdiğinde verilen karne de sergide bulunmaktadır. Bütün dersleri 5 üzerinden 5 iken, sadece Aritmetik ve Yunancası 4’tür (RGASPİfond 558, liste 4, dosya 5, yaprak 1). 1899 yılında Tiflis Rahip Okulu’ndan aldığı karnede ise notlarının çoğunluğu 4’tür. Az sayıda 3 bulunmakla birlikte, Mantık ve Slavca İlahi Okuma dersi 5’tir (RGASPİfond 558, liste 4, dosya 65, yaprak 1-2).
RAHİP OKULU’NA DİLEKÇE
Sergideki en eski belgeler arasında Stalin’in 15 yaşında Tiflis Rahip Okulu’nda okuduğu döneme ait olanlar da var. Stalin, çok düzgün bir el yazısıyla yazdığı 22 Ağustos 1894 tarihli dilekçede okulun giriş sınavına kabul edilmesini talep etmektedir (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 4322, yaprak 1).
Bundan bir sene sonraki 28 Ağustos 1895 tarihli dilekçesinde ise kendisine bakmakta olan annesinin maddi bakımdan fakir durumda bulunduğunu, babası istemediği halde eğitimine devam ettiğini, bu yüzden onun kendisini cezalandırarak üç yıldır babalık vazifesini yerine getirmediğini, bir önceki sene yarı burslu okuduğunu, o sene annesinin görme yetisinin iyice azaldığını, dolayısıyla tek gelir kapıları olan kol gücünü kaybettiğini, buna bağlı olarak ödeme güçlüğü çektiklerini, bütün bunlardan dolayı tam burslu statüye geçmek istediğini ifade etmiştir (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 4326, yaprak 1).
Stalin, 3 Temmuz 1898 tarihli dilekçesinde ise göğsünden hastalandığını, dinlenmeye ihtiyacı olduğunu belirtmekte ve bu nedenle sınavdan muaf tutulmayı talep etmektedir.(RGASPİfond 558, liste 1, dosya 4327, yaprak 1).
RASATHANEDE ÇALIŞMIŞ
Sergide sunulan başka bir belge ise Stalin’in 1900 yılında Tiflis Fizik Rasathanesi’nde çalıştığını göstermektedir. 1837 yılında kurulmuş olan bu bilim kurumu, astronomik ve meteorolojik gözlemlerle ilgilenmektedir. 1900’ün Şubat-Kasım ayları arasında kurumun meteorolojik gözlem defterini tutan isimlerden biri de İosif Vissarionoviç Cugaşvili’dir (Stalin) (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 5376, yaprak 1, 1 arkası).
Stalin, 16 Mart 1914 tarihinde Turuhunsk’ta sürgünde bulunduğu sırada Petersburg Cezaevi Müdürü’ne bir dilekçe göndermiş ve Petersburg’da tutuklu olduğu sırada alınıp kasaya konan saatinin kendisine gönderilmesini talep etmiştir (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 4906).
İSTİFA GİRİŞİMLERİ
Sergide yer alan arşiv belgelerinden Stalin’in genel sekreterlik zamanında iki kez görevinden ayrılmak ve istifa etmek istediği görülmektedir. Parti Merkez Komitesi’nin Genel Kurulu’na gönderdiği 19 Ağustos 1924 tarihli yazıda Stalin, genel sekreterlik ve Politbüro üyeliğinden alınmasını ve çalışmak üzere Turuhunsk veya Yahut bölgesine gönderilmesini talep etmiştir. Ayrıca iki ay iyileşmek için izin istemiştir (RGASPİfond 558, liste 11, dosya 126, yaprak 69). Konu daha sonra Merkez Komitesi’ne taşınmadan dar bir çevrede tartışılmış ve istifası reddedilerek Stalin’e iki ay izin verilmiştir.
İkinci istifa girişimi ise 27 Aralık 1926 tarihinde olmuştur. İstifasında genel sekreterlik görevini yürütecek güçte olmadığını ifade etmiştir (RGASPİfond 558, liste 11, dosya 131, yaprak 65). Ancak yapılan oylamada Stalin dışında kimse istifasının lehine oy kullanmamıştır. Stalin’in bu şekilde güven tazelediği düşünülmektedir. Sergide belgesi bulunmamakla birlikte Stalin’in 19 Aralık 1927 tarihinde son bir kez daha istifa girişiminde bulunduğunu belirtelim.
TROÇKİ’Yİ ŞİKÂYET
Sergide Stalin’in imzasını taşıyan başka bir belge de Troçki’yle arasındaki anlaşmazlığın daha devrimin ilk yıllarına dayandığını gösteriyor. Stalin, Lenin’e 3 Ekim 1918 günü Tsaritsın’dan (sonra Stalingrad, şu an Volgagrad) gönderdiği mektubuna şu sözlerle başlamış:
“İliç Yoldaş! Her şeyden önce merhaba, sonrasında ise cephemizdeki durum ve Troçki’nin emirleri hakkında size bazı şeyleri bildirmeme izin verin.” Stalin, ardından Güney Cephesi’nde görev yapan kişilerle Troçki arasında hiç de hoş olmayan bir çatışmanın belirdiğini ifade eder. Mesele Troçki’nin yaygaracı tavırları olmadan bir şey yapamamasıdır. Brest görüşmelerinde davaya akıl almaz “sol” tavırlarıyla zarar vermiştir, Çekoslovakya konusunda yaygaracı-diplomatik tavırlarıyla zararı dokunmuştur. O sırada ise disiplin konusundaki tavırlarıyla sorun çıkarmaktadır. Stalin’in ifadesiyle Troçki sadece yüksek perdeden şarkı söyleyebilmekte, yaygara yapmadan hareket edememektedir.
Stalin, Lenin’den Troçki’yi geç olmadan sakinleştirmesini ve hizaya sokmasını ister. Çünkü Troçki’nin ahmakça emirleri devam edecek olursa ordu güvenilmeyen sözde askeri uzmanların eline geçecek, ordu ve komuta kademesi arasında ayrılık oluşacak ve bu da cephenin çökmesine neden olacaktır.
Stalin’e göre daha dün partiye giren Troçki, ona parti disiplinini öğretmeye kalkmaktadır. Parti disiplini, sadece resmi emirlerden ibaret değildir, her şeyden önce proletaryanın sınıf çıkarlarına dayanmaktır.
Stalin, mektubunun son satırlarında Troçki’nin “sol” ve “kızıl” disiplin adı altında orduya zarar verdiğini, en disiplinli yoldaşların bile midesini bulandırdığını ifade eder ve Troçki’nin kendisine çeki düzen vermeye çağrılmasını talep eder. Stalin’in son sözleri “Elinizi sıkıyorum. Stalin’iniz” olur (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 5410, yaprak 1,2).
‘KUDURUN, DOSTLARIM’
Stalin’in 3 Ağustos 1922 tarihinde Güney Kafkasya’daki parti örgütlerine dair Buharin ve Zinovyev’e gönderdiği mektubunun altına el yazısıyla düştüğü not ise şöyledir:
“P.S. Ancak şanslı adamlarsınız. Boş zamanlarınızda kafanızdan her türlü masalı uydurma, onları tartışma vs. imkânına sahipsiniz, ben ise burada bekçi köpeği gibi inleyerekten haybeye bekliyorum, bir de ‘suçlu’ çıkıyorum. Böyle her kimseyi harcayabilirsin. İşiniz gücünüz yok, kudurun, dostlarım.” (RGASPİfond 558, liste 2, dosya 39, yaprak 1).
KALİNİN’E
Stalin, 21 Ocak 1933 günü Kalinin’e adadığı ve Lenin’in ölümünün 9. yıldönümünde Bolşoy Tiyatrosu’nda düzenlenen törende ona verdiği mizahi şiir de serginin ilginç belgelerinden biridir:
“Bokiy’i, Mil’i, Kopt’u, Kant’ı
Yüz kere daha kolay okumak
Ve onların düşüncesine ulaşmak,
Dostum, anlamaktansa seni” (RGASPİfond 558, liste 2, dosya 93, yaprak 1).
Yarın devam edecek....
