Stalin'in kişisel arşivinden belgeler-3: Kültür-sanat insanlarıyla yazışmaları

22 Eylül 2018 tarihinde Moskova’da Rusya Toplumsal Siyasal Tarih Devlet Arşivi’nde (RGASPİ) “Stalin’in Kişisel Arşivi: Belgeler ve Sergilenme Tecrübeleri” başlığıyla bir sergi açıldı. Sergide bir kısmının gizlilik kararının yeni kalktığı Stalin’in kişisel hayatından siyasi yaşamına kadar farklı konulara dair birçok ilginç belge bulunuyor. Yazı dizimizin son gününde yeni belgelerle devam ediyoruz.

Stalin’in kişisel arşivinden belgelerin sunulduğu sergide Sovyet devlet adamının kültür ve sanat insanlarıyla olan ilişkilerine dair veriler de bulmak mümkün.

ŞOLOHOV’A VERİLEN KANYAK

Ünlü yazar Şolohov’un Stalin’e gönderdiği aşağıdaki mektup, ikili arasındaki samimi ilişkiyi gözler önüne seriyor:

“Değerli İosif Vissarionoviç [Stalin]!

24 Mayıs 1936’da daçanıza [Rus sayfiye evi.-MP] gelmiştim. Hatırlarsanız, o zaman bana bir şişe kanyak vermiştiniz. Eşim, onu benden almış ve kesin bir şekilde şunu demişti: ‘Bu hatıra, içmek yasak!’ Onu ikna etmek için çok zaman harcadım ve dil döktüm. Şişenin bir şekilde kırılabileceğini, içindekinin zamanla bozulabileceğini ve daha neler söylemedim ki! Herhalde her kadına özgü olan korkunç bir inatçılıkla aynı şeyi tekrar edip durdu: ‘Hayır! Hayır! Yine hayır!’ En sonunda onu, karımı, anca ikna ettim: ‘Ve Durgun Akardı Don’u bitirdiğim zaman bu şişeyi içme konusunda anlaştık.

Bu üç sene boyunca hayatın zor anlarında (her insanda az olmadığı gibi), hediyenizin bütünlüğüne birçok kez kastettim. Bütün girişimlerimi karım, mütemadiyen hışımla püskürttü. Bu günlerde, on üç senelik çalışmanın ardından, ‘Ve Durgun Akardı Don’u bitiriyorum. Bunun doğum gününüze denk düşmesi için 21’ine [Aralık] kadar bekleyeceğim ve içmeden hemen önce sizin için, mektuba eklenmiş kısa makaledeki yaşlının dilediğini dileyeceğim.

Size bunu gönderiyorum, çünkü Pravda’nın bunu basıp basmayacağını bilmiyorum.

Sizin Şolohov’unuz

Vyoşenskaya [Rostov bölgesinin kuzeyindeki bir yerleşim yeri.-MP]

11.XII.39”

(RGASPİfond 558, liste 11, dosya 827, yaprak 87-88)

STANİSLAVSKİY’E YANIT

Diğer taraftan tanınmış tiyatro adamı K. S. Stanislavskiy, N. Erdman’ın “İntihar” isimli oyununun sahnelenmesi için gerekli izin çıkmayınca 29 Ekim 1931 tarihinde bir mektupla Stalin’e başvurmuş ve kısa bir süre sonra ondan 9 Kasım 1931 tarihli şu mektubu almıştır:

“Çok saygıdeğer Konstantin Sergeyeviç!

‘İntihar’ isimli piyes hakkında çok bir fikrim yok. En yakınımdaki yoldaşlar, boş, hatta zararlı olduğunu düşünüyor. Repertuar Komitesi’nin görüş ve gerekçelerini ekteki belgeden öğrenebilirsiniz. Repertuar Komitesi’nin değerlendirmesi gerçeğe yakın gibi geliyor. Yine de tiyatronun hayata geçirmesine ve ustalığını göstermesine imkân verilmesine karşı değilim. Tiyatronun amacına ulaşması ihtimal dışı değil. Partimiz MK’sının Kültür ve Propaganda Bürosu (Stetskiy Yoldaş) bu işte size yardımcı olacak. Sanat işini bilen yoldaşlar, işin başında olacaklar. Ben, bu konuda amatörüm. Selamlar!” (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 5374, yaprak 1)

‘GÖTHE’NİN ‘FAUST’UNDAN DA GÜÇLÜ’

Stalin, Maksim Gorkiy’in Toplu Eserleri’nin birinci cildindeki “Kız ve Ölüm” isimli masalın son sayfasına ise eliyle şu notu düşmüştür: “Bu parça Göthe’nin ‘Faust’undan da güçlü. (Sevgi ölümü yener) [Parantez içindeki cümlenin altı çizilidir] İ. Stalin 11/X 31” Sağ sayfadaki yazı ise Voroşilov’a aittir. (RGASPİfond 558, liste 1, dosya 2982, yaprak 1)

AHMATOVA’NIN OĞLU GUMİLEV İÇİN MEKTUBU

Ünlü edebiyatçı Anna Ahmatova ise 24 Nisan 1950 tarihli mektubunda Stalin’den 6 Kasım 1949 tarihinde tutuklanan oğlu Lev Gumilev’in serbest bırakılmasını rica etmektedir. Ahmatova, mektubunda artık yaşlı ve hasta olduğunu, biricik oğlundan ayrı kalmaya dayanamadığını ve tarihçi oğlunun Sovyet bilimine hizmet etmesinin en büyük hayali olduğunu vurgulamaktadır. (RGASPİfond 558, liste 11, dosya 877, yaprak 91).

SSCB MİLLİ MARŞI’NIN YAZIMINA KATKI

Sergide SSCB’nin milli marşının yazılış sürecinde Stalin’in etkisini gösteren belgelere de yer verilmiştir. SSCB, Enternasyonal Marşı’nı milli marş olarak kabul ederken II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla ayrı bir marş yazma kararı verilir. Marşın sözlerini G. El-Registan ve S. V. Mihalkov kaleme alacaktır. Stalin, bu süreçte iki yazarla sıkı iletişim içinde olur.

Sergilenen belgelerden de görüldüğü üzere yazarları gece yarısı ikide telefonla arayarak, marşın sözleriyle ilgili fikirlerini ilettiği de olmuştur. Stalin, telefonda marşın sözlerini incelediğinde özellikle Kızıl Ordu’yla ilgili bir kıtanın eklenmesini istemiştir. Marşın farklı zamanlardaki taslakları üzerinde birçok notlar almış, son halindeki bazı dizeleri bizzat kendisi yazmıştır.

MAO'YA MEKTUP

Stalin’in Çin Devrimi’nin zaferinden yıllar önce 12 Ağustos 1939 tarihinde Mao Zedung’a SSCB-Çin ilişkiler, Sovyetler’in iç ve dış politikası hakkında gönderdiği mektubun ilk sayfası.

Samimi bir dille yazılmış olan mektupta Stalin, Halk Kurtuluş Ordusu’nun Çin’deki başarılarından duydukları memnuniyeti de dile getiriyor. (RGASPİfond 558, liste 11, dosya 332, yaprak 2-3)

CHURCHİLL VE TİTO’NUN İMZALADIKLARI FOTOĞRAFLARI

“Rus Ordularının ve Sovyet devletinin başında Alman savaş makinasının temel gücünü kıran ve bütün Birleşmiş Milletlere barış, adalet ve özgürlük yolunu açmasına yardım eden Mareşal ve Başbakan [Stalin, o dönem Sovyet bakanlar kurulunun da başkanıdır.-MP] Stalin’e arkadaşından. Winston Churchill. Eylül 1944.” (RGASPİfond 558, liste 11, dosya 1692, yaprak 1)

“İ. V. Stalin Yoldaş’a. Tito. 14.IV.1945” (RGASPİfond 558, liste 11, dosya 1695, yaprak 1)

STALİN’İN HAYVANAT BAHÇESİ KARTI

1930 yılında Stalin’e verilmiş olan hayvanat bahçesine ailesiyle birlikte giriş kartı. (RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1316, yaprak 5-6)

Stalin’e 1930-31 dönemi boyunca bütün devlet tiyatro ve sirklerine, Sovyet Filarmonisi konserlerine yanında bir kişiyle birlikte girme hakkını veren kart.

(RGASPİ fond 558, liste 11, dosya 1316, yaprak 7-8)

BİTTİ...