28 Mart 2024 Perşembe
İstanbul 19°
  • İçel
  • Şırnak
  • Çanakkale
  • Çankırı
  • Şanlıurfa
  • Çorum
  • İstanbul
  • İzmir
  • Ağrı
  • Adıyaman
  • Adana
  • Afyon
  • Aksaray
  • Amasya
  • Ankara
  • Antalya
  • Ardahan
  • Artvin
  • Aydın
  • Balıkesir
  • Bartın
  • Batman
  • Bayburt
  • Bilecik
  • Bingöl
  • Bitlis
  • Bolu
  • Burdur
  • Bursa
  • Düzce
  • Denizli
  • Diyarbakır
  • Edirne
  • Elazığ
  • Erzincan
  • Erzurum
  • Eskişehir
  • Gümüşhane
  • Gaziantep
  • Giresun
  • Hakkari
  • Hatay
  • Iğdır
  • Isparta
  • Kırşehir
  • Kırıkkale
  • Kırklareli
  • Kütahya
  • Karabük
  • Karaman
  • Kars
  • Kastamonu
  • Kayseri
  • Kilis
  • Kmaraş
  • Kocaeli
  • Konya
  • Malatya
  • Manisa
  • Mardin
  • Muş
  • Muğla
  • Nevşehir
  • Niğde
  • Ordu
  • Osmaniye
  • Rize
  • Sakarya
  • Samsun
  • Siirt
  • Sinop
  • Sivas
  • Tekirdağ
  • Tokat
  • Trabzon
  • Tunceli
  • Uşak
  • Van
  • Yalova
  • Yozgat
  • Zonguldak

Türkiye, İran ve Irak: Telafer sınavında

Rafet Ballı

Rafet Ballı

Gazete Yazarı

Herkes Musul'u konuşuyor.
Oysa asıl stratejik satranç Telafer'de.
Coğrafyası ve demografisi özel.

* * *

Bir: Doğrudan Bağdat'a bağlı en kuzeydeki kent.
Dolayısıyla: Birleşik Irak için vazgeçilmez bölge.
Zaten: Irak hükümeti de Telafer'i terketmek istemiyor.

* * *

İki: Hemen Suriye sınırında. Amerikan koridorunun geçiş yolu üzerinde.
Daha doğrusu: Birleştirici halka. Koridorun Irak ve Suriye parçaları arasında.
Amerika'nın planı: Telafer'i Musul'dan koparıp PKK'ya teslim etmek. Biraz güneydeki Sincar bölgesiyle birlikte.
Türkiye'nin hazırlığı: Koridoru başladığı yerde parçalamak. Suriye'nin Cerablus bölgesinde yaptığı gibi.
Yani: Türkiye, Amerika'yla yine cephe cepheye. Hemde silahlı olarak. Önce Suriye'de. Şimdi Irak'ta.
(Şimdilik küçük bir not: Farkında mısınız? Ankara, Washington'la artık müttefik değil, hasım.)

* * *

Üç: Kent, Haziran 2014'ten beri IŞİD'in işgalinde.
Kurtarma herakatı başladı başlayacak.
İşte: Burada Telafer'in demografisi öne çıkıyor.
Köyleriyle birlikte yaklaşık 400 bin nüfuslu. Yüzde 90'ı Türkmen asıllı.
"Sorun", bundan sonrasında: Türkmenlerin yarısı Sünni, yarısı Şii.

* * *

Dört: Telafer'in Sünni, Şii Türkmenleriyle konuşuyorum.
Tarafların kendi "hikayesi" var. İkisinin ortak yönlerini özetliyorum:
Saddam döneminde Şiilere ayrımcılık yapılmış. 2003 ABD işgalinden sonra Sünnilere.
Sonra toplu kıyımlar devreye girmiş: 2014 IŞİD işgalinde Şiiler katledilmiş.
Şimdi: Gerçek ya da algı. Sünniler kıyımdan korkuyorlar.

* * *

Beş: Gelelim, Türkiye'nin Telafer politikasına.
Son birkaç yıl: AKP hükümetinin serencamını anlatıyor.
Geçmişin özeti: Amerikan planlarına boyun eğme. Stratejik körlük. Mezhepçi darlık...
Bugün ise stratejik duruş değişmekte. ABD'ye direnme tutumu ağır basıyor.
Ve fakat: Mezhepçi darlık sürüyor.

* * *

Altı: Biraz geriye gidelim.
IŞİD Musul'u işgal etmiş. Telafer'e doğru ilerliyor.
Tayyip Erdoğan uyardı: "Telafer gelişmesi hafife alınamaz bir gelişmedir."
Mezhep yapısına dikkat çekti: "Malum Telafer’de Türkmenler’in ağırlıklı... Yarıya yakını Sünni’dir, yarıya yakını Şia."
Türkiye'nin hazırlıklı olduğunu söyledi: "Orayı yakın takipte bulunduruyoruz. Akşam döner dönmez arkadaşlarımızla toplantı yapacağız... Ne tür adımlar atacağız, bunların kararını alacağız" (15.6.2014).
Sözlere bakıyorsunuz: Türkiye güya tetikte. Gerekirse sahaya inecek.

* * *

Yedi: 3 gün sonrası. IŞİD, Telafer'e girmeye başladı.
Buradaki Türkmen sözcüleri gece boyu beni aradılar. Söyledikleri:
Şii Türkmenler katliam tehdidi altında. Sincar'a doğru kaçıyor. Katliamlar var.
Gözlerini diktikleri kurtarıcı Türkiye. Ankara birşeyler yapmalı.
Maalesef: Sünni Türkmenlerin bir kısmı IŞİD'e yardımcıydı.
Yapabildiğim: Bazı yerlere telefon ettim. Sosyal medyayı hareketlendirdim.
Sonuç: Resmi Türkiye ses bile çıkarmadı. Türkmen tehcirini sadece seyretti.

* * *

Sekiz: IŞİD işgalinin sonuçlarına bakalım.
Telafer'deki Şii Türkmen varlığı eridi. Unutulmasın, Türkmenlerin yarısı demekti bu.
Kaçanlar Türkiye'nin kapısını çaldı. Güvenli bölge istediler.
Önerdikleri yer anlamlıydı: Irak-Türkiye-Suriye sınır üçgeninde.
Dikkat: Tam da bugün Türkiye'nin hazırlık yaptığı yerde.
Eğer: Türkiye, 2014'te harekete geçseydi, ne olurdu? İtiraz etmek bir yana. Herkes alkışlardı. Gönüllü ya da gönülsüz.

* * *

Dokuz: Şii Türkmenler ne yapmak zorunda kaldı?
Türkiye sahip çıkmamıştı. Güneye, Kerbala bölgesine göç ettiler.
Şimdi: IŞİD kovulacak diye dönüş hazırlığındalar.
Kritik olan da şu: Telafer'e girmek için bir milis kuvveti hazır.
Haşdi Şaabi'ye bağlı Liva Hüseyin birliği. Çoğunluk Telafer'in Şii Türkmeni.
Korkulan: Bazı Şii Türkmen milislerin intikamcı davranma ihtimali. Hâlâ kentte yaşayan Sünni Türkmenlere karşı.

* * *

On: Tayyip Erdoğan da bu riske dikkat çekti. "Telafer'de ne yazık ki Türkmen kardeşlerimiz ikiye bölündüler. Şimdi orada mezhepler noktasında çatışma var."
Bir de çağrı yaptı: "Bırakın bu mezhep çatışmasını. Mezheplerin üzerinde İslam var. İslamda birleşin." (27.10.2016).

* * *

Onbir: Bugün Irak'ta ve Telaffer'de durum karmaşık. Katmanlı.
Türkiye'de de, bölgesel kuvvetlerde de darlıklar var.
İran ve Irak'ın, Türkiye algıları sorunlu.
Türkiye'yi hâlâ ABD'nin kuyruğunda olmakla suçluyorlar.
Ankara da onlarla atışmayı sürdürüyor. Medya üzerinden.

* * *

Oniki: Oysa Türkiye'nin devlet aklı harekete geçti. Yeni bir stratejik mevzilenmeye girdi.
Ankara'nın üç temel stratejisi var.
İlki: Bölünmek istemiyor.
Her gün ilan ediyor: Bölünmeye silahla engelleyeceğim.
İkincisi: Bölücülüğün bölgesel bir proje olduğunu görüyor.
Bölgesel bölünmeyi bölgesel ittifakla önleyeceğinin farkında.
Üçüncüsü: Amerika'nın asıl bölücü olduğunu tespit ediyor.
ABD'ye karşı her gün yeni mevzi açıyor.

* * *

Son söz: İran ve Irak Türkiye'yi itham ediyorlar. Telafer ve Musul'da dışta tutmaya çalışıyorlar. "Amerikancı" diye.
Ama maalesef: Amerika Musul harekatının merkezinde. İki başkentin pek itirazı yok.
Sürdürülebilir bir durum değil bu.
Son söz: Ya oturup anlaşacaklar. Ya da sonunda ABD planlarına teslim olacaklar.