Yapay zekâ ve yükseltilmiş insan: Upgrade

Teori dergisinin Eylül sayısı, uzun soluklu ve ufuk açıcı bir tartışmanın ilk adımını atarken, günlük hayhuy içinde kaybolup gitmiş kimi "sol-sosyalist" aydınlarımıza da düşünsel tembellikten kurtulma çağrısında bulunuyor. Derginin "Yapay Zekâ" konulu dosyası, bu kavram ve olgunun insanlığın önüne koyduğu fırsatları, günümüzdeki üretim ve sömürü ilişkileri içindeki anlamını, sınıfsız toplum ideali açısından önemini ortaya koyuyor ve yapay zekânın nasıl bir dünyanın habercisi olduğunu tartışmaya açıyor.
Dergideki yazısında, robot kullanımının, stratejik düzlemde uzun süreli sonuçları olan devrim kapsamındaki gelişmelere yol açacağını vurgulayan Doğu Perinçek, robotların sömürülemeyeceği gerçeğinden hareketle sömürü sisteminin temelinin zayıflayacağını vurgularken, "Yapay Zekâlı Robot, sınıfsız bir dünyanın habercisidir. Cennet artık öteki dünyada değil, bu dünyanın ufkundadır" diyor. Semih Koray, emperyalizmin insanları "robotlaştırmaya", robotları "insansılaştırmaya" çalıştığını belirtirken şu vurguda bulunuyor: "İnsansı robotlar, yalnızca üretimde insanın kol emeğinin yerini almaya değil, bilimsel üretimde de insanın yakın yardımcıları rolünü oynamaya adaydır."
Özellikle bilimkurgu sinemasında sıkça işlenen, Stanley Kubrick’in 1968’de çektiği ünlü klasik ‘2001: Uzay Destanı’ndan Steven Spielberg’ün 2001 tarihli ‘Yapay Zekâ’sına (Artificial Intelligence: AI) kadar beyazperdede önemli roller üstlenen "yapay zekâ", gösterimi sürmekte olan "Upgrade" (Yükseltme) filminde de tüm haşmetiyle beliriyor karşımızda. Özellikle Hollywood’un distopik-karamsar gelecek tasarımı içinde, kontrolden çıkan ve dehşet saçmaya başlayan, bir anlamda ‘Dr. Frankenstein’ın Yaratığı’ muamelesi gören "yapay zekâ", Leigh Whannell’in yönettiği Avustralya yapımı bu filmde de aynı konumda ele alınıyor.
‘ŞİMDİ SENİ ÖLDÜRMEYE GELDİ’
Yakın gelecekte, insanlararası ilişkilerin çok da değişmediği ama sürücüsüz akıllı otomobillerin, ortam sıcaklığını ve dolapta hiç yumurta kalmadığını bildiren akıllı evlerin vb. kontrolünde yaşanan bir dünyada, mutlu mesut yaşayıp giden Asha ve Grey Trace çiftiyle tanışıyoruz ilkin. Asha, yaralı askerler için "akıllı" kol ve bacak üreten bir şirkette çalışırken, Grey bilgisayarlardan robotlardan falan pek anlamayan, "akılsız" arabasına "seni seviyorum" diyen biri. Çiftin tanıştığı, büyük bir bilgisayar şirketinin patronu genç dahi Eron Keen ise hayatını "yapay zekâ"ya adamış durumda. Grey, Eron’a "Siz o şeye bakıp dünyanın geleceğini görüyorsunuz, bense işsiz kalmış onlarca kişi görüyorum" demekteyken, akıllı otomobillerinin kontrolden çıkmasıyla yaşanan kaza ve birden beliren silahlı kişilerin Asha’yı öldürüp kendisini de ağır yaralamasıyla, genç dahiye muhtaç hale geliyor. Eron’un geliştirdiği, insan beyninin hizmetine giren Stem adlı yapay zekâ çipi, onu tekerlekli sandalyeden kurtarıyor ve intikam peşine düşmesini sağlıyor. Sonuçta da hiçbir şeyin göründüğü gibi olmadığı, "yapay zekâ"nın bizzat yaratıcısı için de büyük tehlike haline geldiği bir aksiyon süreci yaşanıyor. Grey, "upgrade edilmiş-yükseltilmiş" halde, çok daha güçlü, çok daha hızlı bir "robotumsu" olarak her şeyi görür, bilir duruma gelirken, geleneksel-karamsar bilimkurgu sinemasının "yapay zekâ"ya yaklaşımı da Eron’a hitabında bir kez daha belirginleşiyor: "Hayatını adadığın cihaz şimdi seni öldürmeye geldi!"
Kısacası ‘Upgrade’ filmi, ‘Teori’ dergisinde öngörülenlerin tam tersini savunan bir yapıya sahip. Yapay zekâ olgusuna, insana yaşattığı "tanrısallık keyfi"ne de yer vermekle birlikte asıl olarak kontrolden çıkmışlığı ve dehşet vericiliği açısından yaklaşmak, egemen bilimkurgu ideolojisi için hiç şaşırtıcı değil elbette.