Yörüklerin göç yollarını teknolojiye aktarılacak

Emekli matematik öğretmeni, Sadi Yalgın Sarıkeçili yörüklerinin Mersin'den Konya'ya uzanan göç yolculuğuna 26 gün boyunca eşlik etti ve 279 km yol aldı. Hedef yörüklerin yüzlerce yıllık üç ana göç yolunun teknoloji ile kayıt altına alınması.

59 yaşındaki Yalgın'ın yörüklerle tanışıklığı çocukluk yıllarına dayanıyor. Uşak'ta daha küçük bir çocukken, eşekler ve yük taşıyan deve katarlarıyla birlikte önlerinden geçişlerini hayranlıkla izlermiş. Yalgın, o günleri “Büyüklerimiz 'Devenin bastığı yer kutsaldır' derdi. Biz de çocukluk ruhuyla devenin bastığı yeri öperdik” diye anlattı. Yörüklere olan ilgisi babasının av merakıyla birleşmiş. Daha 12 yaşlarındayken babasıyla çıktığı dağlarda av çantasını taşımak onun göreviymiş. Öğretmenlik yıllarında da aralıklarla da olsa dağlardan kopmamış. 6 yıldır Uşak Dağcılık ve Doğa Sporları Kulübü'nün Başkanı... Türkiye'nin en uzun yürüyüş rotası olan 868 kilometrelik Karya Yolu'nu kamp yüküyle 39 günde yürümüş. Şimdi yeni bir hedefi var. Yörüklerin unutulmaya yüz tutan üç ana göç yolunu kayıt altına almak.

ELLE ÇİZİMLERİN DIŞINDA KAYIT YOK

Sadi Yalgın, göç yollarını araştırmaya nasıl karar verdiğini Aydınlık'a anlattı: Teknoloji göç kavramını da değiştirdi. İnsanlar konar göçerliği bırakıp yerleşik yaşama geçti. Dağlardaki keçi patikaları yok olmaya başladı. Bu yollar, bugüne kadar elle çizimlerin dışında teknoloji kullanılarak ve birebir yörüklerle yürüyerek kayda alınmamıştı. Yaklaşık bin yıla yakın zamandır süren bu göçün kayıt altına alınmamasına üzüldüm. Böylece önceliklerim arasına girdi.

150 AİLEDEN İKİSİ DEVE KULLANIYOR

2018'in ekim ayında Yalgın, Karakeçili yörükleriyle Uşak'ın Banaz ilçesi Ayvacık yöresinden Denizli'nin Bekilli ilçesine göçlerine eşlik etti. Göç yollunu kayıt altına aldı. Toroslar Yörük Türkmen Federasyonu Genel Sekreteri Muammer Akgül'ün yardımıyla Sarıkeçili yörüklerinin de göç yolunu kayıt altına almak üzere harekete geçti. Yalgın şöyle anlattı: Türkiye'de Sarıkeçili Yörükleri’nden göçe devam eden yaklaşık 150 aile var. Sarıkeçili Yörükleri yaz aylarını Konya'da kış aylarını ise Mersin'de geçiriyorlar. Göç yolculuğu 12 günden yaklaşık iki aya ve 100 kilometreden 500 kilometreye kadar uzuyor. Yol uzunluğu göç eden ailelerin yaylak (yaz yurdu) durumuna göre değişiyor. Sarıkeçili yörüklerinden Durmuş Ail Candan ve ailesiyle birlikte mayıs ayının 4'ünde Mersin'in Mut ilçesi Suçatı mevkinden yola koyulduk. 150 aileden yalnızca iki aile deve ile göç etmeye devam ediyor. Develerin otlakları azaldığı için diğerleri artık motorlu araçlar kullanıyor. Durmuş Ali Candan, traktörü ile yurt malzemelerini ve keçi sürüsünün içeceği suyu taşıyan su tankını konaklama yerlerine ulaştırdı. Eşi Emine Candan, üç evladı ve ben de dağ patikalarından yayladan ve otlaklardan sürüyü konaklama yerine getiriyorduk. Mersin, Karaman ve Konya illerine bağlı ilçelerin yakın yerlerinden geçerek Seydişehir ilçesindeki yaz yurtlarına ulaştık. Üç ilin 10 ilçe merkezine yakın mevkiden geçtik. Bu sırada çeşitli zorluklar da yaşadık. İki keçi gece kurt saldırısı sonucu telef oldu. Yüksek dağ geçişlerinde soğuk nedeniyle ciğeri su toplayan oğlaklardan kayıplar yaşandı. Aşırı sıcak ve susuz bir ortamda yol aldık. Su ve yiyecek ihtiyacımızı Durmuş Ali Candan, traktörle merkezlerden karşıladı.

SIRA ÜÇÜNCÜ GÖÇTE

Sadi Yalgın'ın bundan sonraki hedefi üçüncü göç yolunu kayıt altına almak. Yalgın, “Antalya'nın Serik ilçesinden Isparta'nın Anamas Yaylası'na olan yolu kayıt altına almak için kış göçünü bekliyorum. Hava koşullarına bağlı olarak göç ekim ayı gibi yapılacak. Bin yıllık göç geleneğini haritalandıracağım ve yörüklerin yaşamlarını, kültürlerini bir kitapçıkta toplayacağım” dedi.

OCAĞA SU DÖKÜLMEZ

Yörükler göç yolunda mola verdikleri yerde kıl çadır kuruyorlar. Oraya yurt, ev adı veriliyor. Bir ailenin yurt kurduğu yere bir başka aile yurt kurmuyor. Sadi Yalgın, “Oğuz boylarından gelen Şaman geleneği bunu gerektiriyor. Kara çadır onlar için ev. O evde yakılan ocağın üzerine başka aile ocak tüttürmüyor. Yurt kurduğu yerde yaktığı ocağı, ateşi suyla söndürmüyor. Sönecek kadar hafiflemiş şekilde bırakıyor. Etrafına su döküyor. Burada 'Ocağıma su döktü' deyimi akla geliyor. Bu deyim 'ailemi yok etmek' anlamına gelir. O ocak onların evi her şeyi...” dedi.

'ANAM BENİ BU AĞACIN ALTINDA DOĞURMUŞ'

Durmuş Ali Candan 47 yaşında. Yaşı kadar göçe etmiş. Yol alırlarken Karaman ili Kazım Karabekir İlçesi, Çakaçeşmesi mevikiinde bir ağacı gösterip, “Anam beni göç sırasında bu ağacın altında doğurmuş” diyor. Candan, yorulduğunu, bir iki yıl içinde yerleşik yaşama geçmek istediğini de söylüyor.
Göç zamanı eğitime devam eden çocuklar yerleşik ailelere bırakılıyor. Göç nedeniyle zaman zaman eğitim aksayabiliyor. Örgün eğitime devam edemeyip dışarıdan bitirenler de var. Durmuş Ali Candan'ın oğlu Adem Candan açıköğretim lisesinde okuyor.