Yüzyılın öncesinden bugüne büyük dersler içeren bir yapıt: Atatürk’ün kaleminden Suriye ve Irak

‘Atatürk’ün Bütün Eserleri’ arşivinden ülkemizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün Suriye ve Irak hakkındaki raporları, güncel notları ve konuşmalarının derlemesi olan ‘Atatürk’ün Kaleminden Suriye ve Irak’ başlıklı, yaklaşık 150 sayfalık bu kısa ve kolayca okunabilen eser, Kaynak Yayınevi’nin yeni yayınları arasında yer alıyor.

Derlemede Atatürk’ün henüz genç bir subay olarak Harbiye Nazırlığına yazdığı notlardan, yeni kurulan Meclisin gizli oturumlarındaki konuşmalara ve Cumhurbaşkanı olarak yazdığı diplomatik mektuplara kadar, Suriye ve Irak başta olmak üzere bütün Batı Asya’nın jeopolitik ve sosyal analizlerinden, dönemin karmaşık bölgesel siyasetlerinden ve bu karmaşanın çözümü olabilecek durumlardan bahsediliyor. Eserin en can alıcı kısmı ise, bölgedeki emperyalist güçlerin 20. yüzyılın başından beri devam eden baskısına karşı, Mustafa Kemal Atatürk’ün 1916’dan öldüğü güne kadar savunduğu bölgesel çözümlerin günümüzde de geçerliliğini koruyor olmasıdır.

BATI ASYA FEDERASYONU

Eserin kimi kısımlarında başta Türkiye, Suriye Irak ve diğer komşu ülkeler ile olası bir ‘Batı Asya Federasyonu’ vurgusu yapıldığı görülüyor. Bu vurguların yapıldığı dönemlerden bazılarında Mustafa Kemal, henüz Osmanlı Ordusu mensubu bir subay olduğu için silah arkadaşları tarafından uyarılıyor. Atatürk’ün özellikle Cumhurbaşkanlığı döneminde Musul ve Hatay meseleleri gibi Misak-ı Milli sınırları hakkında görüşleri ve çabalarına da yer verilmiş. Eserde ayrıca, Fransız ve İngiliz güçleriyle imzalanan antlaşmalar, Alman komutanların Osmanlı Ordusu ve bölge halkının dinamiklerine tam hakim olamadığı gibi, ayrıntılar da yer alıyor. Jeopolitik öncelik ise Batı Asya’ya ve komşumuz ülkelere veriliyor. Bu ülkelerin halklarıyla birlikte mücadele edilmesi gerektiği, bu birlikteliğin oluşması için yapılması gereken işler ve oluşması gereken koşullar tartışılıyor.

GÜNÜMÜZÜN GELİŞMELERİ

Eseri tavsiye etmemizin sebebi ise, günümüzdeki gelişmeleri geçmişe bakarak daha iyi anlamamıza ve değerlendirmemize yardımcı olması... Bölgedeki sorunlar, Atatürk’ün bu düşünceleri kaleme aldığı ve emperyalist güçlerin Sykes-Picot gibi gizli anlaşmalar ile Batı Asya’yı aralarında parçalamaya çalıştığı dönemden beri süregeliyor. Günümüzde de o emperyalist planları, BOP (Büyük Ortadoğu Projesi) ile sürdürmeye çalıştılar. Bugün emperyalist güçlerin BOP’unun Batı Asya topraklarına gömülmesi gibi, o dönemdeki emperyalistlerin planı olan Sevr’i de Anadolu topraklarına bu coğrafyanın halkları gömmüştü.

İşte Mustafa Kemal, 23 Şubat 1920’de Kolordulara yazdığı mektupta şu ifadeleri kullanır: “Mektuplarımızda, Suriye, Irak ve Türkiye bağımsızlıklarını kurtararak bir “konfederasyon” teşkil eylemek veyahut gelecekte kararlaştırılacak tarzda bir irtibat tesis eylemek üzere birlikte hareket edilmesi bildirilmiş ve biz de bu tekliflerinizi kabul ederek tafsilatlı talimat göndermiştik.”

Kitabın ara başlıkları da, Mustafa Kemal’in yazılarının güncelliğini sergiliyor: “Suriye, Irak ve Türkiye Konfederasyonu” yanında “İslam Ülkelerinin Kilidi: Türkiye”, “Emperyalizme karşı İslam Kardeşliği”, “Türk ve Arap Milletlerinin Birliği”, “Kuvayi Milliye’nin Suriye’de Fransızları Tehdit Etmesi”, “Suriye’deki Çete Reisleriyle İrtibat”, “Batı emperyazlimine karşı Ankara’da Genel Müslümanlar Kongresi”, “Pantürkizm ve Panislamizm Siyasetlerinden Sakınmak”, “Fransa’nın Suriye’deki Sömürge Memurları.”

Günümüzde Suriye’nin kuzeyinde emperyalizm ve onun ‘kara gücü’ PKK ile mücadele eden Türk Ordusu gibi, emperyalist güçlerle ve onların ‘kara güçleri’ olan aşiret ve tarikat güçleri ile mücadele eden Atatürk ve silah arkadaşlarının yaşadıkları süreç benzerdir. Kitabın önemli vurgusu ise, Atatürk’ün Suriye ve Irak’ın bağımsızlığını, Türkiye’nin bağımsızlığı için gerekli görmesi... Bu bakış, bugün de Suriye ve Irak’ın bağımsızlığının Türkiye’nin bağımsızlığı için önemli olduğunu gösteriyor.