2016'da bilim dünyasında yaşanan ilginç gelişmeler

2016 yılı boyunca hangi bilimsel gelişmelere şahit olduk bir bakalım ve hafızalarımızı tazeleyelim. İşte Onedio editörlerinin hazırladığı "Biz Gündemde Boğulurken 2016 Yılında Bilim Dünyasında Yaşanan 32 Mühim Gelişme" listesi1. Türk bilim insanlarından, her kan grubuyla uyuşan yapay kanYılın ilk ayında, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi'nde görevli Genel Biyoloji Anabilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Adnan Ayhancı yapay kan ürettiklerini duyurdu. Bağışlanan kanlar maalesef bir ay muhafaza edildikten sonra bozuluyor. Yapay kan ise bir yıl boyunca bozulmadan saklanabiliyor.2. TÜBİTAK'ın beğenmediği projeyle dünya birincisi olan İlayda NASA projesindeHepimiz İlayda'yı hazırladığı projenin TÜBİTAK tarafından değer verilmeyen, fakat dünyada binlerce proje arasından sıyrılarak birinci seçilen çalışmasıyla tanımıştık. İlayda NASA'nın Mars projesinde de yer alacağını 'Cornell Üniversitesi profesörlerinden Mason Peck, NASA’da teknoloji şefi olarak çalışıyor ve Mars’a giden roketlerle ilgili bir proje yapıyor. İkinci dönemden itibaren Profesör Peck ile beraber bu NASA projesinde çalışacağım' sözleriyle duyurmuştu.3. Japon bilim insanları 30 yıl önce dondurdukları 'su ayısını' tekrar canlandırdı30 yıl önce Japon bilim insanları tarafından -20 santigrat derece sıcaklıkta dondurulan 'su ayısı' tekrar canlandırıldı. Antarktika'da yaşadıkları bilinen Tardigrada'lar (Su ayısı) birçok canlının yaşamı için imkansız olan koşullarda hayatta kalmayı başardıkları için ekstremofil canlılar olarak tanımlanıyor.4. Albert Einstein'ın 'Kütle Çekim Teorisi'ndeki dalgaların 100 yıl sonra keşfiAlbert Einstein'ın kuramlarından 100 yıl sonra, onun tüm evrene yayıldığını söylediği kütle çekim dalgaları nihayet gözlemlendi.5. Avrupa'da yeni bir enerji anlayışı: Güneş enerjili yollarHollanda'da denen yöntemde, 70 kilometrelik bir bisiklet yolundan, bir hanenin yıllık enerji ihtiyacını karşılayacak miktarda elektrik üretilmişti. Fransa ise yeni uygulamaya koyup geliştireceği bu yöntemle bin kilometrelik bir karayolundan ülkedeki 5 milyon kişinin enerji ihtiyacını karşılamayı hedefliyor.6. Dünya 30 futbol sahası büyüklüğündeki 'dev kulağıyla' evreni dinliyorÇin Uzay Ajansı tarafından 180 milyon dolara inşa edilen, FAST adlı radyo teleskobu evrenin sesini diinlemeye başladı. Çin bilime yapılan yatırımlar miktarında ABD'nin ardından ikinci sırada.7. Kısırlığa çare olacak: Fare embriyosundan alınan kök hücreyle sperm üretildiÇinli bilim insanları, fare embriyolarından aldıkları kök hücrelerle, normal işlevini gören sperm üretmeyi başardılar. Laboratuar ortamında üretilen sperm, dişi farelerin yumurtalarına enjekte edildi ve sağlıklı fare yavruları doğdu.8. Milyar dolarlık kanser projesinin başına getirilen Türk profesör: Sadık EsenerLisans eğitimini İstanbul Teknik Üniversitesi'nde yapan Profesör Sadık Esener yeni kurulacak ve kanserde erken teşhisin yapılması için araştırmalarda bulunacak enstitünün başına getirildi. Kanser ve erken teşhisi hakkında yaklaşık 450 makale yazan Esener, enstitü de görev alacak 300 kişiyle birlikte çalışmalarını yürütecek.9. Hepimizin mesleğine sıra gelebilir! Yapay zekanın yazdığı roman edebiyat ödülüne çok yaklaştıYapay zekanın yazarlığını yaptığı ve Konpyuta ga shosetsu wo kaku hi (Bir Bilgisayar Roman Yazdığı Zaman) adlı eser, 3. Nikkei Hoshi Shinichi Edebiyat Ödülleri’nde birinciliği kazanmasa da ödüle yaklaştı.10. Üzülsek mi sevinsek mi? TÜBİTAK'ın görmezden geldiği projeye iki ödülKozak’ın madenlerde çalışan işçilerin, anlık olarak konumlarının kayıt altına alınması ve acil durumlarda müdahale edilecek yerlerin daha kolay saptanabilmesini amaçlayan projesi TÜBİTAK tarafından kayda değer bulunmadı fakat MEF Uluslararası Araştırma Projeleri Yarışması’nda Fizik dalında birincilik ödülü ve inovasyon ödülünü kazandı.11. Mars kolonisi umut verici gelişme: Toprak tarıma elverişliNASA, Mars'a göndereceği koloni için yeryüzündeki çalışmalara da bir yandan devam ediyor. Son olarak Mars toprağının yapısına benzer bir yapıya sahip toprakta ürün yetiştirildi. Güzel haber ise mahsullerde, sağlığa zararlı herhangi bir maddeye rastlanılmaması12. Bilim insanları tarafından 'ahtapot DNA'sının Dünya'ya ait olmadığı' iddiası ortaya atıldıAhtapotların genomu, sahip oldukları ve 33 bin proteini kodlayabilen gen ile daha önce görülmemiş karmaşıklıktaki yapıyı gözler önüne serdi. Chicago Üniversitesi'nden Dr. Clifton Ragsdale araştırmaların, ahtapotların çok farklı canlılar olduğunu ispatladığını söyleyerek 'bu tür, kavrama becerisine sahip 8 kola, oldukça büyük bir beyne ve olağanüstü problem çözme yeteneğine sahip' ifadelerini kullandı.13. Genlerle oynayarak 'süper insan' üretilecek projenin temelleri atıldıBilim dünyası DNA’yı oluşturan dört bazı (adenin, sitozin, guanin, ve timin) temsil eden A, C, G ve T harflerinin değiştirilerek sentetik bir gen oluşturulabileceğini tartışmaya başladı. Farklı ülkelerden 150 bilim insanının mayıs başında Harvard Üniversitesi’nde gerçekleştirdiği “Sentetik insan geni” hakkındaki gizli toplantının ilk notları Science dergisinde yayınlandı.14. Dünyanın ilk kuantum uydusu uzaya gönderildiBilim insanları, kuantum mekaniği ile verilerin şebekeler içinde fotonlarla güvenli olarak taşındığını, verilerin aktarım esnasında ele geçirilemediğini veya kopyalanamadığını belirtiliyor. Çin'in uzaya gönderdiği uyduya M.Ö. 5. yüzyılda yaşayan bilim insanı ve filozof Micius'un adı verildi.15. 94 ışık yılı mesafeden Dünya'ya gelen 'çok güçlü' sinyalDünyaya 94 ışık yıldızı uzaklıkta bulunan Güneş’e benzer bir yıldızın yakınlarından “çok güçlü” bir sinyal alındı. Rus teleskobunun yakaladığı sinyal üzerine ABD başta olmak üzere dünyanın dört bir yanındaki bilim insanları gözlerini bu yıldıza çevirdi.16. Stephen Hawking'den yapay zekaya ve gezegen dışı canlılara karşı uyarıFizikçi Hawking, yapay zekanın insanlığı çok ileri seviyelere taşıyabileceği gibi bir tahakküm aracına dönüşme ihtimalinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini vurguladı.Hawking başka gezegenlerden gelecek canlılara karşı da insanlığı uyardı. Hawking'e göre gelecek herhangi bir sinyale veya mesaja karşılık vermemeliyiz çünkü dost olmayabilirler.17. Bilim insanları açıkladı: 6. his aslında mutasyonlu bir gen!ABD Ulusal sağlık Enstitüsü’ne bağlı Nörolojik Bozukluklar ve İnmeler Ulusal Enstitüsü’nde yapılan bir çalışmada, altıncı his diye de tabir edilen durumun mutasyona uğramış PIEZO2 genlerine sahip insanlarda bulunduğu ortaya çıktı.18. 3 kişinin DNA'sını taşıyan ilk bebek dünyaya geldiDünyada ilk kez denenen bir teknikle, üç kişinin DNA'sına sahip olarak dünyaya gelen bebeğin sağlıklı olduğu açıklandı. 19. Nobel Tıp, Fizik ve Kimya ödülleri sahiplerini buldu2016 Nobel Tıp Ödülü, Japon profesör Yoshinori Ohsumi'nin oldu. Ohsumi, otofaji mekanizmasındaki keşifleri nedeniyle ödüle layık görüldü.İsveç'teki Nobel Komitesi, Kimya Ödülü'nün 'moleküler makinelerin tasarımı ve üretimi' alanındaki çalışmaları nedeniyle Sauvage, Stoddart ve Feringa arasında paylaştırıldığını açıkladıNobel Fizik Ödülü’nü teorik fizik alanındaki çalışmalarıyla David Thouless, Duncan Haldane ve Michael Kosterlitz aldı20. 3D yazıcılar ile biyonik uzuvlar üretip bunu ücretsiz dağıtan Türk gençler21. Türkiye'de sıradanlaşmasını istediğimiz haberlerden: Babası için geliştirdiği cihaz 400 proje arasından birinci olduİzmir Karşıyaka Anadolu Lisesi öğrencisi Elifnaz Şentürk, doktor olan babasının aşı muhafazasında yaşadığı sorunlara çözüm bulmak için bir cihaz geliştirdi. Bu cihazla 21 ülkeden 400 civarında çalışmanın yer aldığı 'Bilimsel Proje Yarışması'na katılan Elifnaz, birinci olmaya hak kazandı.22. NASA, Mars'ta Marmara Denizi'nden 4 kat fazla su barından buzul keşfettiğini açıkladıYapılan açıklamada bulunan buz kütlesinin ABD sınırları içerisinde bulunan Superior Gölü ile aynı hacimde su barındırdığı belirtildi. Bu bizim kıyaslayabileceğimiz şekilde, Marmara Denizi'ndeki su hacminin 4 katına tekabül ediyor.23. Amerika'da 'Mevlana' olarak tanınan Türk bilim kadını Canan Dağdeviren'e Science & SciLifeLab ödülüCanan Dağdeviren güzel haberi Twitter hesabından 'Olağanüstü bir gurur! Science & SciLifeLab ödülünü tıp alanında kazandım, Stockholm'de ödülümü alacağım' sözleriyle paylaşmıştı.24. Themis yerini yapay zekaya bırakıyor: Bilim insanları ‘robot yargıç’ geliştirdiBilim insanlarının geliştirdiği 'yapay yargıç' Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde görülen davalardan yüzde 79'unun hükmünü doğru tahmin etti. Tahminden bir adım öteye giderek bildi de diyebiliriz.25. Elon Musk'tan nsanlığı Mars'a götürme planıÖncelikle 'neden Mars?' sorusunu cevaplayan Musk, 'Venüs, yoğun basınca ve yüksek sıcaklığa sahip olmasıyla gönderilen insanlara adeta cehennemi yaşatacak bir gezegen. Gönderilen uzay araçları bile o koşullara dayanamayıp eriyor, parçalanıyor ve yok oluyor. Merkür ise Güneş'e çok fazla yakın olması nedeniyle bir hayli elverişsiz' diyor.26. Van Gogh'un 'Yıldızlı Gece' tablosundaki inanılmaz bilimsel gizemBu yıl Van Gogh hakkındaki bir çok gizem açığa kavuştu. Kulağını neden kestiği, kesik kulağını kime gönderdiği araştırmacılar tarafından tespit edildi. Son olarak ise Hollandalı ünlü ressamın bilimdeki en karmaşık ve zor kavramlarından birini kavradığı tespit edildi: Türbülans27. Evrenin resitali: 13 milyar yaşındaki yıldızların esrarengiz şarkılarıBir grup bilim insanı NASA'nın Kepler misyonundan elde edilen verilerle yıldızların seslerini kaydetti. Samanyolu'nun en yaşlı yıldızlarından çıkan esrarengiz müziğin kayıtlarına bakacak olursak ortam bir elektronik müzik partisini andırıyor28. Google imzalı yapay zeka teknolojisinden tarihi Go zaferiYapay zekada yeni bir dönüm noktası yaşandı. Hamleleri satrançtan daha karmaşık olan tarihi Asya oyunu "Go"da, Google'ın sistemi, oyunun Avrupa şampiyonunu yendi.29. Yüzlerce yıl önce sular altında Heracleion Antik Kenti'nin keşfiKaybolmasından 1200 yıl sonra, Aboukir sahillerinin çok yakınlarındaki kent tekrar bulundu. Firavun ve kraliçelere ait eserlerin yanı sıra, uzunluğu 30 metreyi aşan tanrı ve tanrıça heykelleri kentin keşfiyle gün yüzüne çıktı.30. 'Milyar dolarlık dâhi' Osman Kibar Forbes kapağındaAmerikan ekonomi dergisi Forbes, İzmir doğumlu, Robert Koleji mezunu ve San Diego merkezli 12 milyar dolar değerindeki biyoteknoloji şirketi Samumed'in kurucusu ve CEO'su iş adamı Osman Kibar'ı, dünyayı değiştirebilecek 30 isim arasına alıp kapağına taşıdı.31. Hawking'in varsayımsal kaygılarından sonra Dünya için somut bir tehlike: İklim değişikliğiBilim insanlarının Eylül'de yaptıkları ölçümlere göre, atmosferdeki karbon seviyesi 400 ppm'i geri dönüşü olmayacak şekilde geçti. 1958'den bu yana ölçümler yapan Mauno Loa Gözlemevi'nin haftalık raporlarını inceleyen araştırmacılar, uzun yıllar boyunca atmosferik karbon seviyesinin bir daha 400 ppm altına inmeyeceğini açıkladı.32. Dünya Ekonomik Forumu'nun gündemi yeni nesil sanayi devrimiBu yıl Davos’un ana konusu ‘Dördüncü Sanayi Devrimi’ projesiydi. Üçüncü Sanayi Devrimi elektronik ve enformasyon teknolojisine dayanıyordu. Dördüncü Sanayi Devrimi, diğer adıyla Endüstri 4.0 sürecinde vurgulanan şeyler ise, yapay zekâ, 3 boyutlu baskı, özdevingen (otonom) taşıma araçları, birbirleriyle konuşan makineler olarak karşımıza çıkıyor.Dördüncü Sanayi Devrimi ile birlikte, hesaplamalara göre, yeni ürünleri pazara sunma süresi yüzde 25 ile yüzde 50 arasında azalabilecek. Ayrıca mühendislik giderleri yüzde 30’a kadar düşebilecek ve en önemlisi yüzde 70’e kadar enerji tasarrufu sağlanabilecek.