Eylülde çarşı pazarın yüzde 76'sı zamlandı

Enflasyonda beklenen oldu. Eylül ayında da yükseliş sürdü. Geçen ay TÜFE yüzde 1.25 oranında arttı. Böylece yıllık enflasyon yüzde 19.58'e çıktı. Merkez Bankası anketine göre piyasa katılımcılarının ortala aylık fiyat artışı beklentisi yüzde 1.11 düzeyindeydi. Buna göre aylık fiyat artışı beklentinin üzerinde oluştu. Ancak bazı tahminlere göre enflasyonun 1.50'nin üzerinde oluşması ve yıllık oranın yüzde 20'yi aşması bekleniyordu. Enflasyonun beklentilerin çok ötesinde oluşmaması nedeniyle dolar kuru da sınırlı bir tepki verdi. Veri öncesi 8.84 TL olan kur veri açıklandığında 8.87 TL'ye çıktı.

HALKIN ENFLASYONU 25 PUAN FAZLA

Merkez Bankası para politikasını oluştururken çekirdek enflasyon göstergelerine bakacağını ilan etmişti. Bu anlamda eylül ayında oluşan çekirdek enflasyon göstergesine baktığımızda eylül yüzde 16.98'e yükseldiği görüldü. Çekirdek enflasyon geçen ay yüzde 16.76 seviyesindeydi. Merkez Bankası geçen ay yaptığı Para Politikası Kurulu toplantısında yüzde 19 olan politika faizini yüzde 18'e çekmişti. Buna göre uygulanan faiz oranı çekirdek enflasyonun üzerinde kalmakla birlikte resmi manşet enflasyonun oldukça altında. Diğer yandan “halkın enflasyonu” diyebileceğimiz ENAGrup'un yayınladığı Tüketici Fiyat Endeksi (E-TÜFE) Eylül ayında yüzde 2.89 arttı. E-TÜFE’deki son 12 aylık artış oranı yüzde 44.70 oldu.

ZAMLAR SEPETE YAYILIYOR

TÜİK verilerine göre eylül ayında enflasyon sepetinde izlenen 415 mal ve hizmetten 51'inin fiyatı azaldı. 46 maddenin fiyatı değişmezken, 318 ürün ise zamlandı. Buna göre sepetteki fiyat artış yayılımı yüzde 76.6'yı buldu. Genelde yüzde 60'larda seyreden bu oranın yüzde 70'leri aşması fiyat artışındaki yayılmayı gösteriyor. TÜFE verilerine baktığımızda yıllık düzeyde mutfak enflasyonu (gıda ve alkolsüz içecekler) yüzde 28.79 oldu. Böylece en yüksek fiyat artışının mutfakta olduğu gözlendi. Aylık bazda en yüksek artış ise yüzde 5.15 ile eğitimde oluştu. Endekste ağırlığı bulunan konut kalemindeki yüzde 2.34'lük artışın da eylüldeki genel fiyat artışında etkili olduğu görülüyor. Çünkü mutfak ve ulaştırma gibi ağırlıklı kalemlerdeki aylık artışlar sırasıyla 0.5 ve 0.54 olarak hesaplandı. Eylül enflasyonunun daha ziyade okulların da açılmasıyla birlikte ev eşyası fiyatları, konut fiyatları ve eğitim ile süren turizm sezonu kaynaklı lokanta ve otel fiyatlarındaki artıştan kaynaklandığı görülüyor.

GIDADA ÜRETİM MALİYETİ YÜZDE 38 ARTTI

Ekim ayında KDV indirimlerinin kaldırılmasıyla birlikte lokanta ve oteller grubunda fiyat artışı beklenebilir. Yine sonbaharla birlikte gıda fiyatlarında da artış olabilir. Ancak ekim ayında enflasyon baz etkisi devreye girecek. Bu yüzden beklentilerin ötesinde bir zam dalgası olmazsa yıllık oranda düşüş görebiliriz. Ancak artan enerji maliyetleri üretici cephesini fiyatları daha fazla tutmakta zorluyor. Dün açıklanan Yurt içi-Üretici Fiyatları Endeksi (Yİ-ÜFE) verilerine göre üretici cephesinde aylık enflasyon yüzde 1.55 olurken, yıllık artış yüzde 43.96'yı buldu. Ağustosta üreticinin yıllık enflasyonu yüzde 45'in üzerindeydi. Buna göre maliyetlerde bir miktar rahatlama var. Tüketicinin en çok hissettiği enflasyon kalemi gıda. Üretici tarafında gıdadaki maliyet artışı yıllık yüzde 38 düzeyinde. Üretici tarafında eylül ayında ham petrol ve doğalgaz fiyatlarında yüzde 4.82'lik düşüş olduğu görülüyor. Ağustos ayında petrol gaz fiyatları nispeten yatay seyretti. Eylülde ise fiyatlar artışa geçti. Özellikle eylül sonunda hem dövizde hem de petrolde yükseliş oldu. Enerji tarafında fiyatların gecikmeli yansıdığı görülüyor. Bu da ekimde bu kalemde artış demek.

ENERJİ ZAMLARINA SANAYİCİDEN İTİRAZ VAR

Doğalgaz ve elektrik fiyatlarına gelen son zammın imalat sanayine etkilerini değerlendiren Plastik Sanayicileri Federasyonu (PLASFED) Yönetim Kurulu Başkanı Ömer Karadeniz, “Son dönemde enerji maliyetlerinde yaşanan artışların sürekli olarak sanayi tesislerine yansıtılması ve konut tüketimlerinin bu zamlardan azade tutulması yöntemi, girdi maliyeti kaynaklı enflasyon sebebiyle vatandaşın cebini korumadığı gibi sanayi kuruluşlarımızın küresel piyasada rekabet gücüne de olumsuz etki yapmaktadır” dedi.

Plastik gibi enerji yoğun sektörlerde enerji maliyetlerinin, işçilik maliyetlerini geçtiğini ve sanayicimizin rekabetçiliğini engeller hale geldiğini dile getiren Ömer Karadeniz, “Son bir yıllık dönemde doğalgaz fiyatlarının neredeyse 5 katına çıkmış olması da bu yönüyle ülkemizi etkiler niteliktedir. Zira ülkemizde yaşamakta olduğumuz enflasyonun temel kaynağı girdi maliyetlerinde yaşanan artış. Bunun üstüne enerji maliyetlerinde bir artış yaşanması, sanayicinin ürettiği ürünün fiyatını artırmasına ve bu maliyet artışının dolaylı olarak nihai tüketiciye yansımasına sebebiyet vermektedir. Öte yandan, enerji maliyetlerinde yaşanan artışı sadece sanayiciye yansıtıyor olmanın nihai tüketiciyi korumuyor olmasının yanı sıra çok olumsuz bir etkisi var. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sanayi elektriği, konut elektriğinin altında fiyatlandırılmalı ve üretim özendirilmelidir” ifadelerini kullandı.

SİGARAYA 1 TL ZAM

Bazı sigara fiyatlarına dün itibarıyla zam yapıldığı bildirildi. Sadece Philip Morris SA grubuna ait sigaralarda 1 TL'lik zam görülürken ortalama fiyat artışı yüzde 6.25 oldu.

BAKLİYAT VE ET UCUZ GÖRÜNÜYOR

Cumhurbaşkanı Erdoğan, pazar günü İstanbul'daki evinin yakınında bulunan Tarım Kredi Kooperatifi'nin satış mağazasını ziyaret etti. “Vatandaşımıza ucuz ve kaliteli ürünü ulaştırmanın gayreti içerisinde olacağız” diyen Erdoğan, bin yeni satış mağazası yapılması için talimat verdiklerini bildirdi. Türkiye Tarım Kredi Kooperatiflerinin internet üzerinden satış yaptığı “Tarım Kredi Birlik” adlı sanal mağazadaki fiyatları incelediğimizde, dana kuşbaşının kilosunun 47.90 TL olduğunu gördük. Aynı ürün en büyük beş zincir mağazanın sanal mağazasında ise 58 TL ile 72 TL arasında değişiyor. Elbette Tarım Kredi'nin sitesindeki indirimli fiyat böyle. İndirim öncesi fiyatın 54.9 TL olduğu gözleniyor. Öte yandan baklagil fiyatlarında kayda değer farklar olduğu görülüyor. Marketlerdeki markalı ürünlerle Tarım Kredi'nin kendi ürünleri arasında Tarım Kredi lehine farklar olsa da zincir marketlerin kendi markalı ürünleri ile arasında ise pek fark yok. Hatta bazı zincir marketlerin kendi ürünleri daha ucuz. Örneğin bir kilogram barbunya Tarım Kredi'de 23.47 TL iken, Migros'un kendi markalı üründe bu fiyat 14.90 görünüyor. Esasen ürünlerdeki bu fiyat farklarının neden kaynaklandığının araştırılması çok daha önem arz ediyor.