Reel sektörün döviz talebi azalıyor
TCMB verilerine göre parasal sıkılaşma sürecinde firmaların döviz biriktirme eğilimi azalıyor. Net ihracatçılar döviz arzına devam ederken, net ithalatçıların talebi uzun dönem ortalamasına yakın seyrediyor ve döviz alımlarında dış ticaret ödemeleri öne çıkıyor
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan yeni bir blog yazısında, parasal sıkılaşma döneminde firmaların döviz biriktirme ve döviz talep davranışlarında net bir değişim gözlendiği belirtildi. TCMB Uzman Yardımcıları Muhammed Furkan Erdoğan ve Ömer Faruk Karaahmetoğlu, Müdür Kadir Gürci ve Genel Müdür Yardımcısı Süleyman Kutalmış Özcan’ın kaleme aldığı “Reel Sektörün Döviz Talebi Gelişmeleri” başlıklı yazı, Merkezin Güncesi sayfasında yayımlandı.
İHRACATÇI DÖVİZ İSTİYOR İTHALATÇI TALEPTE SABİT
Blog yazısında, net ihracatçı firmaların finansal sisteme döviz arz ettiği, net ithalatçı firmaların ise uzun dönem ortalamasına yakın bir döviz talebi sergilediği vurgulandı. Yakın dönemdeki döviz alımlarında net ithalatçı firmaların dış ticaret ödemelerinin belirleyici olduğu ifade edildi.
TCMB’ye göre firmalar döviz talebini çeşitli nedenlerle artırabiliyor. İthalat ödemeleri, finansal yükümlülükler, kur oynaklığına karşı korunma ihtiyacı ve yatırım tercihleri, bu talebi şekillendiren başlıca unsurlar arasında yer alıyor. Blog yazısında, firmaların döviz talebini anlamanın finansal istikrar ve para politikası etkinliği açısından kritik olduğuna dikkat çekildi.
YABANCI PARA MEVDUAT ORANINDA BELİRGİN DÜŞÜŞ
Firmaların döviz talebini gösteren en yaygın göstergelerden biri, yabancı para (YP) mevduatların toplam mevduat içindeki payı. Parasal sıkılaşma döneminde bu oran, Haziran 2023’te yüzde 60,7 seviyesindeyken Haziran 2025 itibarıyla yüzde 35’e geriledi.
TCMB’ye göre bu düşüş, firmaların döviz biriktirme eğiliminde azalmaya işaret ediyor. Ancak yazıda, akım veriler üzerinden yapılan analizlerin bu değişimi daha net ortaya koyduğu vurgulanıyor. Firma bazında döviz işlemleri, dış ticaret kaynaklı net döviz gelirleri ve YP cinsi kredi kullanımı ve geri ödemeleri dikkate alınarak yapılan hesaplamalar, bu eğilimi ayrıntılı biçimde ortaya koyuyor.
FİRMALAR NET DÖVİZ SATICISI
Firma bazında hesaplanan döviz akımı, pozitif ise firmanın döviz biriktirdiğini, negatif ise mevcut döviz stokunu azalttığını gösteriyor. 2021 Ocak – 2025 Mayıs döneminde yapılan analizlerde, firmaların döviz gelirlerini biriktirme eğiliminin zayıfladığı görüldü.
Zayıflamanın özellikle net ihracatçı firmalardan kaynaklandığı belirtiliyor. Sıkılaşma döneminde ihracat ve YP kredi kullanımının artmasına rağmen döviz akımının azalması, net ihracatçı firmaların döviz satışlarının yükseldiğine işaret ediyor. Öte yandan, net ithalatçı firmaların döviz akımı aynı dönemde negatif ve yatay seyrediyor; bu da ithalatçı firmaların döviz ihtiyacının önceki döneme benzer şekilde devam ettiğini gösteriyor.
İTHALATÇI FİRMALAR DÖVİZ TALEBİNDE DAHA ETKİN
Döviz akımının genel seyri, firmaların son bir yılda net döviz satıcısı konumuna geldiğini gösteriyor. Mart ayında döviz kurlarında görülen oynaklık sonrası bu eğilim bir miktar yavaşlamış olsa da, firmalar genel olarak net döviz satıcısı konumunu koruyor.
Buna karşın, parasal sıkılaşma döneminde reel sektörün döviz alımlarında net ithalatçı firmaların payı artıyor. 2021 Ocak – 2023 Mayıs döneminde ortalama yüzde 57 olan pay, sıkılaşma dönemiyle birlikte yüzde 65’e yükseldi. Bu durum, son dönemde döviz talebinin büyük ölçüde ithalat kaynaklı ihtiyaçlardan kaynaklandığını ortaya koyuyor.
ENERJİ VE SANAYİ ÖNE ÇIKIYOR
Reel sektörün yakın dönemdeki net döviz talebi sektörel kırılımda incelendiğinde, döviz alımı döviz satışını aşan sektörlerin başında enerji, otomobil ticareti, demir-çelik, kimya ve telekomünikasyon gibi ithalatçı sektörler geliyor.
TCMB, parasal sıkılaşma döneminde firmaların döviz biriktirme eğilimlerinde azalma gözlenmesine karşın, net ihracatçı firmaların döviz arzına katkısının sürdüğünü belirtiyor.