‘Sanayideki büyüme tabana yayılmıyor’
Türkiye ekonomisi yılın üçüncü çeyreğinde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 3,7, bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,1 büyüdü. Sanayi sektörü yüzde 6,5’lik büyüme gösterirken, ASO Başkanı Ardıç, büyümenin tabana yayılmadığını ve belirli firmalardan kaynaklandığını söyledi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yılın üçüncü çeyreğine (temmuz-eylül dönemi) ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) sonuçlarını açıkladı. Türkiye ekonomisi, yılın üçüncü çeyreğinde, geçen yılın üçüncü çeyreğine göre yüzde 3,7 büyüme gösterdi. Türkiye ekonomisi, 2024’ün üçüncü çeyreğinde yüzde 2,8, 2025 yılının ikinci çeyreğinde ise yüzde 4,8 büyüme kaydetmişti. Yılın üçüncü çeyreğinde GSYH, bir önceki üç aylık döneme göre ise yüzde 1,1 büyüdü.
Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, geçen yılın aynı çeyreğine kıyasla yüzde 41,6 artarak, 17 trilyon 424 milyar 718 milyon liraya çıktı. GSYH’nin üçüncü çeyrek değeri, cari fiyatlarla ABD doları bazında 432 milyar 880 milyon olarak meydana geldi.
EN YÜKSEK BÜYÜME İNŞAATTA
En fazla büyüme daha önceki dönemlerde olduğu gibi inşaat sektöründen geldi. Tarım sektöründeki sert daralma ise dikkat çekti. GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde, yılın üçüncü çeyreğinde geçen yıla göre inşaat sektörü toplam katma değeri yüzde 13,9, finans ve sigorta faaliyetleri yüzde 10,8, bilgi ve iletişim faaliyetleri yüzde 10,1, ürün üzerindeki vergiler eksi sübvansiyonlar yüzde 9,6, diğer hizmet faaliyetleri yüzde 7,1, sanayi sektörü yüzde 6,5, ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmetleri yüzde 6,3, mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri yüzde 4,4, gayrimenkul faaliyetleri yüzde 4,2 ve kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri ise yüzde 2,1 artarken, tarım sektörü yüzde 12,7 azaldı.
Ekonomistler, bu yılın üçüncü çeyreğinde yıllık bazda Türkiye ekonomisinin yüzde 3,97 büyümesini öngörmüştü.
Yerleşik hane halklarının tüketim harcamaları, yılın üçüncü çeyreğinde geçen yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 4,8 yükseliş kaydetti. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 0,8, gayrisafi sabit sermaye oluşumu ise yüzde 11,7 arttı.
İş gücü ödemeleri söz konusu dönemde yüzde 41,1, net işletme artığı/karma gelir yüzde 43,5 artış gösterdi. İş gücü ödemelerinin cari fiyatlarla gayri safi katma değer içerisindeki payı, geçen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 35 iken, bu oran yılın aynı döneminde de yüzde 35 oldu.
‘TABANA YAYILMAYAN BÜYÜME ÜRETİMİ KIRILGANLIK HALE GETİRECEKTİR’
Sanayi sektöründeki yüzde 6,5’lik büyüme oranını değerlendiren Ankara Sanayi Odası Başkanı Seyit Ardıç, sanayideki büyümenin tabana yayılmadığını belirli sektör ve firmalardan geldiğini aktardı. Ardıç, şu ifadeleri kullandı:
“Firmaların önemli bir bölümünde hacim kaybı, kapasite kullanımında düşüş ve kârlılık baskısı öne çıkıyor. İç talepteki dalgalanmalar, artan maliyetler ve finansmana erişimde yaşanan sıkışıklık, KOBİ’lerin rekabet gücünü zayıflatıyor. Birçok küçük işletme, ayakta kalabilmek için kısa vadeli nakit akışına odaklanıyor; bu da yatırım iştahını ve teknoloji yenileme kapasitesini sınırlıyor. Sonuçta, manşet rakamı güçlü görünen sanayi büyümesi tabana yayılmış bir üretim artışından değil, belirli sektör ve firmaların performansından kaynaklanıyor.
“Sanayi politikamız KOBİ’leri; dijitalleşme, enerji verimliliği, temiz üretim, kurumsallaşma ve nitelikli insan kaynağına erişim alanlarında hızla desteklemeye odaklanmalıdır. Böylelikle tedarik zincirlerinde büyük firmalarla KOBİ’leri aynı dönüşüm ajandasında buluşturan programlar, projeler, kümelenme ve ortak Ar-Ge hedefli finansman mekanizmaları büyümenin tabana yayılmasını sağlayacaktır. Aksi halde, sanayideki yüzde 6,5’lik büyüme güçlü bir manşet rakamı görünse de, tabana yayılamayan büyüme anlayışı sürdürülebilir üretimi kırılgan hale getirecektir.
“Büyümenin düzeyi kadar, hangi bileşenlerden oluştuğu da önemlidir. Net dış talebin katkı vermediği tüketim ağırlıklı bir büyüme kompozisyonu, sanayimizin rekabet gücünü ve dış dengemizi uzun vadede desteklemez. Yatırımı, verimliliği, ihracatı ve katma değeri önceleyen bir büyüme modelini inşa etmemiz gerekiyor.”
‘Büyüme OVP’nin üzerinde olacak’
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yaptığı yazılı açıklamada, yılın üçüncü çeyreğine ilişkin gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) verilerini değerlendirdi. Şimşek, “Yıllıklandırılmış milli gelirimiz 1,5 trilyon doları aştı. Tarımın GSYH içindeki ağırlığının yüksek olduğu bu çeyrekte, zirai don ve kuraklığın etkisiyle daralan tarım katma değeri, büyümeyi belirgin şekilde sınırlarken, tarım dışı büyüme yıllık yüzde 5,6 oldu.” ifadesini kullandı.
Şimşek, sanayinin katma değerinin yüzde 6,5 arttığını ve bu artışta özellikle yüksek teknolojili üretim öne çıktığını aktardı.
Cari açığın milli gelire oranının, yüzde 1,3 ile sürdürülebilir seviyede kalmaya devam ettiğine işaret eden Şimşek, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Büyümenin son çeyrekte ılımlı seyretmesini ve 2025 yılında OVP’nin sınırlı üzerinde gerçekleşmesini öngörüyoruz. Daha elverişli finansal koşullar ve destekleyici küresel konjonktür sayesinde ekonomik aktivitedeki artışın 2026’da, bu yıldan daha olumlu olmasını bekliyoruz.”