Üreterek büyüyen kadim şehir Kaşgar
Sinciang’ın batısında kalan Kaşgar, Asya Çağı’nın lokomotifi Kuşak Yol’un önemli bir durağı olacak. Yıldan yıla yapılan yatırımlarla bu role hızla hazırlanıyor. Teknolojiyle buluşan üretim ticarette şehri öne çıkarırken toplumun refahını da artırıyor
“Sen halkı belâdan zulümden koru, iyilik yap; elinle ve dilinle halkı sevindir. Sağlığında her şeyi iyilikle karşıla; malın ve servetin varken, paylaştır ve yedir.”
Kamu yönetimine dair ilk eserlerden Kutadgu Bilig’in yazarı Yusuf Has Hacib'den bin yıl sonra, onun sonsuz ikametgâhı Kaşgar’dayız. Uçsuz bucaksız toprakların, tabak gibi mavi gökyüzünün altında onun nesli bugün Kuşak Yol’un kalbine kan pompalıyor. Çin’in Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin batısında yer alan şehir, üretimde ve ticarette her geçen yıl daha da büyüyor. Refah artıyor. Devletin seferber ettiği teknoloji ve imkanlar üretimi ivmelendiriyor.
‘KARŞILIKLI YARAR’ TEMASI
Sinciang’daki gelişimi paylaşmak ve büyütmek için 2005’ten beri Kaşgar Orta ve Güney Asya Ticaret Fuarı düzenleniyor. 15’incisi bu yıl 15-19 Ağustos tarihleri arasında “Bağlantı, Karşılıklı Yardımlaşma ve Karşılıklı Yarar” temasıyla yapıldı. Bu vesileyle yabancı gazeteciler Çin’in en büyük ikinci ajansı olan Çin Haber Servisi (CNS)’nden davet aldı.
Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Gürcistan’dan 11 gazeteci Kaşgar’da buluştuk. CNS’den meslektaşlarımız eşliğinde fuarın ardından Kaşgar’ın önemli tarihi mekanlarını ve gelişen üretim noktalarını ziyaret ettik.
Türkiye’den sırasıyla Kazakistan Almatı, Sinciang Özerk Bölgesi’nin başkenti Urumçi ve buradan Kaşgar’a uçakla aktarmalı bir yolculuk yapıyoruz. Gece saatlerinde kente varıyoruz. Kırmızı fener şekilli sokak lambalarının dizildiği düz ve düzenli yollardan otelimize varıyoruz. Otel 36 katlı. Son dönemde turizm ve ticaretin artırılmasıyla otel sayısı da artmış. Bulunduğumuz oteldeki konukların çoğu fuar için Kaşgar’a gelmiş.
TEKNOLOJİ YATIRIMLARI
Ertesi sabah ilk durağımız fuar alanı oluyor. Fuarın açılışı yerel danslar ve gösteriler eşliğinde sıcak bir karşılamayla yapılıyor. Büyük alanda ağırlıklı olarak Sinciang bölgesinden yerel üreticiler var. Bu yıl 40 ülke, bin 120 yerli işletme ve 181 yabancı şirket fuara katılmış.
Teknoloji firmaları son ürünlerini sergiliyor. Dronlar, yapay zeka robotlar konukların ilgisini çekiyor. Robot köpekler de bazı stantlarda konukların otur, kalk komutlarına karşılık hareketler yapıyor, pati vermeyi de ihmal etmiyor. Ekibimizdeki gazetecilerden bazıları birkaç yıl önce de Kaşgar’ı ziyaret etmiş. Geçen yıllara göre ciddi bir gelişim yaşandığına şahit olduklarını söylüyorlar.
Şehirdeki enerji firmaları rüzgar ve güneş enerjisi ürünlerini tanıtıyor. Bunun yanında sanayi üretiminde kullanılan ağır parçalar sergilemiyor.
Bölgede tarım konusunda iddialı. Erik, kavun, karpuz, pamuk çeşit çeşit yerel ürün var. Çinlilerin severek tükettiği meyveler, gıda ürünleri, bölgede yetişen aspir, keten gibi tohumlardan üretilen sağlığa faydalı yağlar tadıma, tanıtıma sunulmuş. Çin geleneksel tıbbı modern tıpla harmanlayarak kullanıyor. Bölgedeki bitkilerden hazırlanan medikal ürünler de fuarda… Fuara Türk markası Ülker de Kazakistan şubesi olarak katılmış.
Binanın dışında bahçede de Çin’de üretilen son teknoloji otomobiller tanıtılıyor. Otomobillerin içine giriyoruz. Bir yandan koltuk masaj yaparken biz de aracın dijital özelliklerini inceliyoruz.
Yerel kıyafetler, aromatik kokular, renkli ve hareketli stantlar arasında gezerek bölgeyi tanıma olanağı buluyoruz.
A’DAN Z’YE TARIM
Sonraki durağımız Kaşgar’ın Shufu ilçesindeki bir tarım şirketi. Tarım sadece tarım değil. Geliştirme merkezleri ve kooperatiflerle üretim, kalite artırılmış. Özellikle meyve üretiminde önemli aşama kaydedilmiş. Türler üzerine çalışmalar yapılmış. Ziyaret ettiğimiz Jiangguoguo Tarım Teknolojisi şirketinin yaptığı işlerden biri de bu. Çeşitli meyve ve yemişler konusunda üretici yönlendirilmiş. Tatmamız için ikram edilen yemiş ve kuru meyvelerin her biri çok lezzetli.
ÜRETİCİ REFAHA ORTAK
Burada şirketle ilgili bilgileri öğreniyoruz. 2015’te 52,13 milyon yuan sermaye ile kurulan şirket Sinciang düzeyinde lider bir işletme. Üç alanda çalışma yapıyor; gıda, biyoteknoloji ve gıda teknolojisi. Şirket son 7 yılda çiftçilerin 300 hektar (Çin ölçü birimiyle 4.500 mu) arazide meyve bahçesi iyileştirme ve modernizasyon çalışmalarına yardımcı olmuş. Bu süreçte 105 bin ton tarım ürünü satın almış, 76 kooperatifle işbirliği anlaşmaları imzalamış, bölgede 3 bin 500'den fazla istihdam sağlamış, 146 çiftçi hanesinin şirketin hissedarı olmasını ve toplam 1 milyon yuan temettü elde etmesini sağlamış. Şirket topluma 7,67 milyon yuandan fazla bağışta bulunmuş.
Turumuz sırasında ürün paketleme bölümünden de geçiyoruz. Steril kıyafetler giyen işçiler ürünleri tek tek seçip paketlemeye veriyor. Mağazanın fabrika satış mağazasından beğendiğimiz ürünlerden alıp ayrılıyoruz.
DEPOLAMA ZİNCİRİ
Gördüğümüz bir başka üretim merkezi de Kaşgar Ulusal Modern Tarımsal Endüstri Parkı oluyor. Burada özellikle erik üretiliyor. Mor, pembe tatlı büyük erikler... Parkta özellikle kuru erik endüstrisinin tüm faktörleri bir araya getirilmiş. Park 100 bin metrekare inşaat alanını kapsıyor. Dört bölgeye ayrılıyor: Teknolojik inovasyon ve ar-ge bölgesi, tanıtım eğitim ve sergi bölgesi, soğuk zincir depolama ve akıllı ayırma bölgesi ve derin işleme ve paketleme bölgesi. Toplam depolama kapasitesi 300 bin tonu aşan bir soğuk zincir lojistik sistemi kurulmuş. Bu sistem, ilçe düzeyinde 10 bin ton, kasaba düzeyinde bin ton ve önemli köy merkezlerinde 100 ton kapasiteye sahip.
Yemek çubukları yardımıyla
zengin mutfağın tadını çıkarmak
Gezimizin önemli bir kısmını da yemeğe ayırdık. Öğlen ve akşam yemeklerimizi kentteki çeşitli restoranlarda yedik. Meyve sebzelerin pişirme teknikleri farklı olsa da aynı malzemeleri kullanıyoruz. Acı ve baharat yönünden zengin. Aromatik, tatlı ya da acılı farklı farklı yemekler deniyoruz.
Kaşgar’da yaşayan her milletin mutfağı var. Sofra çok çeşitli. Bazı restoranlarda masalar yuvarlak ve masanın ortasında cam bir tezgah var. Bu tezgah sürekli yavaşça dönüyor. Bütün yemek sunum tabakları burada oluyor. Otururken önünüze geliyor ve tabağınıza istediğiniz çeşidi alabiliyorsunuz. Çin’de yemeğin yanında sıcak yeşil çay ikram ediliyor. Çay bizdeki gibi demlikte demlenmiyor. Sıcak su dolu kaba bir miktar yeşil çay sökülüyor, özünü bırakıyor. Bu haliyle masanın ortasındaki dönen tezgahın üstünde yerini alıyor. Çayınız bittikçe sürahiyi alıp bardağınıza döküyorsunuz.
Bazı restoranlarda kaşık çatal seçeneği sunulsa da ağırlıklı yemek çubukları kullanılıyor. Bize de çubuk kullanmayı öğrenmek için bir fırsat doğuyor. CNS’den meslektaşıma tam tekniği nedir diye soruyorum. “Bunun tek bir formülü yok. Herkes için nasıl yiyebiliyorsan doğru teknik odur.” diye yanıtlıyor. Kafamızdaki karmaşık denklem kalkınca kendi tekniğimizi bulup tabağı sıyırana kadar yiyebilmeyi öğreniyoruz. Yemek çubukları yemeğin tadını alarak acele etmeden yemeyi sağlıyor.
Turizm de gelişiyor
Başkenti Urumçi olan Sinciang bölgesinin GSYİH’si, 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 6,8 artışla 1,9 milyar yuana ulaştı. Aynı yıl büyük sanayi işletmelerinin katma değeri yüzde 6,4 artarken, dış ticaret cirosu yüzde 45,9 büyüdü. Bunun yanısıra bölge, 265 milyon turist (yüzde 117 artış) ve 296,7 milyar yuan turizm geliri elde etti.
Urumçi, Kaşgar ve Khorgos'ta pilot serbest ticaret bölgeleri oluşturuldu. Endüstriler gelişirken Orta Asya ve diğer komşu ülkelerle yatırım işbirliği güçlendiriliyor. Kuşak Yol’a hazırlık kapsamında Urumçi’de Uluslararası Kuru Limanı geliştiriliyor. Khorgos, Alashankou, Kaşgar ve Shihezi'de ulaşım merkezlerinin kapasitesi artıyor.