Ustalığı korumak ve yenilik getirmek
Altay köylerinde halkın günlük yaşamının bir parçası olan kürklü kayak takımı kullanımı, günümüzde kış sporlarının vazgeçilmezi oldu. Halkın zorlu kış koşullarında kullandığı en iyi araç olan kürklü kayak takımları, 70 yaşındaki Slambek Şakahş, oğlu ile hem yaşatılıyor hem de turizmi güçlendiriyor.
Sinciang Altay İli Lasty köyünde yaşayan 70 yaşındaki Slambek Şakahş, oğlu Kuanyşbek ile birlikte her birkaç günde bir atölyeye geliyor: Kendinden emin ve usta bir şekilde huş ağacı tahtalarına delikler açıyor, ipler geçiriyor ve kürklü kayak takımları yapıyorlar.
2025 yılı, Sinciang Uygur Özerk Bölgesi’nin kuruluşunun 70. yıldönümüne denk geliyor. “Yarım asırdan fazla süredir bu ustalığı koruyor ve yeniliyoruz.” diyen Slambek, her bir kürklü kayak takımı çiftinin hem somut olmayan kültürel mirasının korunmasına devletin gösterdiği ilginin hem de yerel kültürel turizm ve kış sporları endüstrisinin gelişiminin bir kanıtı olduğunu söylüyor.
NESİLDEN NESİLE AKTARILAN BİR GELENEK
Lasty köyünde yaşayan Slambek Şakahş, kürklü kayak takımı yapımını 1965 yılında dedesinden ve babasından öğrenmeye başladı. Altay, 47. kuzey enleminde yer alıyor; kışın ortalama kar kalınlığı 1,5 metrenin üzerinde ve kar mevsimi altı aydan uzun sürüyor. Slambek’e göre, kürklü kayak takımları bu topraklarda yaşayan halkın bilgeliğinin bir ürünü.
Atalar, kışın avlanmaya veya yola çıktıklarında derin karlar nedeniyle at kullanamazlardı. Bu nedenle, kürklü kayak takımları en iyi araç haline geldi. Slambek, bu kayak takımlarının sırrının at bacağından alınan deride yattığını söylüyor: Yokuş aşağı inerken tüyler kaymaya yardımcı olurken, yokuş yukarı çıkarken ters yönde direnç oluşturarak geri kaymayı engelliyor.
Bir zamanlar bu zanaatın kaybolmasından endişe eden Slambek, 2010 yılında yerel yönetimin desteğiyle kendi atölye ve sergi salonuna kavuşmuş. O günden bu yana, geleneksel kürklü kayak takımları daha geniş kitlelere tanıtılmış. Şimdi ise oğlu Kuanyşbek ile birlikte bu geleneği sürdürüyor. “Ben bu zanaatın beşinci kuşak temsilcisiyim ve bunu devam ettireceğim.” diyor Kuanyşbek.
KIRSALDAN GELEN SEZONUN GÖZDESİ
Altay’daki kayak merkezlerinde, havaalanlarında ve sergi alanlarında kürklü kayak takımları sergileniyor. 2024–2025 sezonunda Altay’daki dört büyük kayak merkezi (Jiangjunshan Dağı, Koktokay, Jikepulin ve Qinggeli Kurt Dağı) günde yaklaşık 15.000 turist ağırladı. Bu, geçen sezona göre yüzde 20 artış anlamına geliyor. Birçok kayak tutkunu ve turist, kürklü kayak takımları değerli bir hatıra olarak görüyor.
Turizm sezonunda Kuanyşbek, köyden birkaç gençle birlikte kürklü kayak takımı yapıp satıyor. “Turistler için avuç içi büyüklüğünde mini kayak takımları geliştirdik. Hem güzel hem de taşınması kolay. Bir sezonda 300’den fazla sattık. Ayrıca misafirlerin kayak takımı yapım sürecine katılabileceği atölye çalışmaları düzenliyoruz.”
Şakahş ailesinin atölyesi artık ülkenin dört bir yanından turistlerin ilgisini çekiyor, sosyal medyada popüler hale gelmiş durumda. Kuanyşbek, kayak takımı yapım sürecini canlı yayınlarla da gösteriyor. “Bu eski şeylerin bu kadar ilgi göreceğini ve ülke çapında satılacağını beklemiyordum.” diyor.
BUZ SPORLARININ ‘YAŞAYAN FOSİLİ’
Altay şehrine bağlı Moğol köyü Khandegat’taki bir mağarada, kayak takımıyla avlanan antik insanları tasvir eden kaya resimleri bulunuyor. Bu, dünyada bilinen en eski kayak takımı kullanımına dair kanıt olarak kabul ediliyor. Kürklü kayak takımları bu anlamda buz sporları tarihinin “yaşayan fosili” olarak nitelendiriliyor.
Altay bölgesinde kış sporları geçmişi oldukça köklü: 1950’li yıllarda burada antrenmanlar ve yarışmalar düzenleniyordu. Slambek, çağın gereklerine uyarak artık kayak takımı boyutlarını kullanıcının boyuna göre seçiyor. “Eskiden kayak takımları daha genişti, şimdi daha kullanışlı — çocuklar bile kolaylıkla kullanabiliyor.”
Kış sporlarının yaygınlaşmasıyla birlikte daha fazla genç kayak takımı yapmaya başladı. 2020’den bu yana kayak, Altay’daki okullarda spor dersi olarak müfredata eklendi. Zorunlu eğitimde temel kış sporu dersleri verilirken, lisede ise seçmeli dersler bulunuyor. Şu anda bölgede 360’tan fazla genç kış sporlarına kayıtlı olarak katılıyor.
At derisinden kayak takımı yapımının Kazak el sanatı dalında bölgesel düzeyde bir taşıyıcısı olan Slambek, gençlere bu ustalığı öğretmek üzere sıkça davet ediliyor. Onun gözünde, geleneksel bir ulaşım aracından spor ekipmanına ve turistik bir ürüne dönüşen kürklü kayak takımları, Altay’ın kültür, turizm ve kış sporları endüstrisinin adeta bir simgesi haline gelmiş durumda.