Atatürk’ün kayıp haritası bulundu mu? Gizli planlar ortaya çıktı

‘Mustafa Kemal imzalı kanlı harita’ olarak bilinen ve Gelibolu Arıburnu çıkarmasının ilk gününde Avustralyalı Teğmen P.J. Patterson’dan ele geçirilen askeri krokinin akıbeti belirsizliğini koruyor. Harita, 57. Alay’ın Atatürk’e sunduğu nadir bir savaş belgesi olarak 1915’te kayda geçse de, 1960’lı yıllarda Hayat dergisi arşivlerinde yayımlandıktan sonra ortadan kayboldu. Prof. Dr. Haluk Oral başta olmak üzere tarihçiler ve Çanakkale Araştırmaları Enstitüsü, Milli Savunma Bakanlığı arşivlerinde ve TMSF bünyesindeki Hayat Mecmuası dosyalarında yaptığı taramalarda hiçbir somut ize ulaşamadı.

HARİTANIN ORTAYA ÇIKIŞI VE KAYBOLUŞU

1915: 57. Alay, Arıburnu’nda ele geçirilen haritayı Atatürk’e takdim etti; Atatürk de imzalayarak 19. Tümen Komutanı Esat Paşa’ya gönderdi.

1959–1965: Haritanın fotoğrafları Esat Paşa’nın hatıratında ve Hayat dergisi sayfalarında yayımlandı.

2000’ler: Akademisyenler Harp Akademileri, Hayat Arşivi ve özel koleksiyonlarda yaptığı aramalarda orijinale rastlayamadı.

57. ALAY VE ARIBURNU’NUN KRİTİK ÖNEMİ

Harita, “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum” sözüyle anılan 57. Alay’ın ilk muharebe pozisyonlarını ve Anzak çıkarmasına karşı savunma hattını gösteren tek el yazması belge olma özelliğini taşıyor. Uzmanlar, üzerindeki kan lekelerinin de saha koşullarını belgelemesi açısından benzersiz olduğuna dikkat çekiyor.

PROF. DR. HALUK ORAL’IN 20 YILLIK İZ SÜRÜŞÜ

Boğaziçi Üniversitesi’nden Prof. Dr. Haluk Oral, 2004’ten bu yana Hayat dergisi arşivi, Harp Akademileri Kütüphanesi ve özel aile koleksiyonlarında yürüttüğü araştırmalardan sonuç alamadı; 2025’te Gelibolu Dijital Belge Projesi’ne danışman olarak dâhil oldu.

ARŞİVLERDE YAPILAN GÜNCEL DİJİTAL TARAMALAR

Millî Savunma Üniversitesi’nde 2024’te başlatılan “Türkiye’de Haritacılık Çalışmaları ve Dijital Harita Uygulamaları” projesi ile askeri haritaların yüksek çözünürlüklü taramaları yapılıyor. Çalışmaya dâhil edilen 40 binden fazla harita arasında henüz “kanlı harita”ya rastlanmadı.

MÜZE VE AİLE ARŞİVLERİNDEKİ İPUÇLARI

Trabzon Atatürk Köşkü’nde Dersim Harekâtı’na ait Atatürk’ün çizimleri bulunan başka bir taktik harita sergileniyor; araştırmacılar iki belgenin kağıt ve kalem izleri bakımından benzer olabileceğini değerlendiriyor.
Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı, 110. yıl kapsamında aile bağış kampanyası başlatarak özel koleksiyonlardaki belge ve fotoğrafların dijital kopyalarını talep ediyor.

BULUNURSA NE DEĞİŞECEK?

Kayıp harita, ortaya çıkması hâlinde 1915 Arıburnu safhasının dakikası dakikasına yeniden kurgulanmasına, 57. Alay’ın mevzi değişimlerinin doğrulanmasına ve Anzak günlükleriyle karşılaştırmalı yeni akademik çalışmalara zemin hazırlayacak.

Uzmanlara göre, haritanın fiziki durumu ayrıca savaş sahrasındaki tıbbi ve lojistik şartlara dair mikro düzeyde veriler de sunabilir.