Çanlar Hemingway için çalıyor!CIA belgelerinde ilginç ayrıntı

Ernest Hemingway 1889 yılında Chicago’da dünyaya geldi. Yaz tatillerini müzisyen olan annesi ve doktor olan babasıyla birlikte Michigan Gölü’nün kıyısında geçirdi. Sporcu kimliğini de bu günlerine borçlu olan Hemingway çocukluğunda avlanmayı, balık tutmayı ve açık hava sporlarını yaptı.

Lise yıllarında I.Dünya Savaşı patlak verince 1917 yılında ABD’nin resmen savaşa girmesiyle orduya başvurdu ancak sol gözündeki bozukluk nedeniyle alınmadı. 1918 yılının Ocak ayında Kızılhaç’a yaptığı başvuru  kabul edildi ve ambulans şoförü olarak görevlendirildi.

Ambulans şoförlüğü hayatının dönüm noktalarından birisiydi. Birkaç adım ilerisinde patlayan top yüzünden ağır yaralandı.  Bu olayda İtalyanları kurtarmaya çalışması nedeniyle İtalyan Hükümeti tarafından “Gümüş Onur Madalyası” ile ödüllendirildi.

Milano’da tedavi olduğu sırada bilinen ilk aşkı Agnes von Kurawsky'le tanıştı.

1919 yılında Teğmen rütbesiyle terhis edildi. 1921 yılında Hadley Richardson ile evlendikten sonra Daily Star adlı gazetede gazeteciliğe başladı ve yeniden Paris’e taşındı.Onu Paris’te Amerikalı yazarlar Caz Çağı Öyküleri yazarı F. Scott Fitzgerald, Gertrude Stein, Ezra Pound ve meşhur Ulysess’in yazarı James Joyce bekliyordu. Amerikan edebiyatının yükselişe geçtiği yıllardı. Hemingway böylesi bir çevrenin de etkisiyle yazmaya başladı.

1922’de savaş muhabiriydi ve İstanbul’a ayak bastı. 1923’te oğlunun dünyaya gelmesinden sonra ilk kitabını yayımlayacaktı: “Üç Öykü ve 10 Şiir"

1925-1929 yılları onun ünlendiği yıllar olacaktı. İlk romanlarını bu dönemde Paris’te yayımladı. 1929 yılına gelindiğinde meşhur romanı “Silahlara Veda”yı yayımlayacaktı.

1930’lu yıllar görece sakin geçti Hemingway için. Florida’da yazları avcılık ve balıkçılık yapıyordu. 1931’de en büyük tutkularından birisi olan boğa güreşiyle ilgili “Öğleden Sonra” ölüm kitabını yazdı.

1930’ların ikinci yarısı dünya çatışmaya doğru gidiyordu. 1936’da çıkan İspanya İç Savaşı Hemingway’in de ilgi odağı olmuştu. Savaş Muhabiri Martha Gellhorn ile İspanya İç Savaşı’na gittiler. 1939’da ise Küba’daydı ve Martha ile evlenmişlerdi.

En büyük eseri olarak kabul edilen Çanlar Kimin İçin Çalıyor Romanı İspanya İç Savaşı zamanını konu edinir. Hemingway bu romanı 1940’ ta tamamlar 1941’de bu eser Pulitzer’e aday gösterilirse de bir jürinin itirazı nedeniyle ödülü alamadı. Hemingway İspanya’dan sonra Avrupa’da savaş muhabirliğine devam etti. Cenevre Sözleşmesi’ni ihlal ederek Amerikan Birlikleriyle Paris’e girdi. Askeri mahkemede yargılandı fakat daha sonra Küba’daki Amerikan büyükelçiliğinde kendisine cesaret madalyası verildi.

Artık Küba’daydı ve Martha’dan da boşanmıştı. 1946’da Time Gazetesi Muhabiri Mary Welsh ile tanıştı. 1946’dan 1959’a kadar Hemingway ve Mary Küba’da hayatlarını sürdürdü. 1952’de eşsiz eseri Yaşlı Adam ve Deniz’i yazdı.

1953’te Pulitzer’i ve hemen ertesi yıl 1954’te Nobel ödülünü aldı.

Hemingway 1961 yılında kendisini av tüfeğiyle vurarak intihar etti.

 Hemingway CIA için mi çalıştı?

Gazeteci ve Tarihçi Frances Stonor Saunders’in Türkçeye “Parayı Verdi Düdüğü Çaldı Sanat ve Edebiyat Dünyasında CIA Parmağı” ismiyle çevrilen ilk kitabında Hemingway’le ilgili ilginç bilgiler yer alıyor. Saunders’e göre Hemingway de CIA’nın kullandığı yazarlardan birisi.

Daha önceden George Orwell’in CIA içinde yer aldığı ortaya çıkmıştı.

Saunders kitabının giriş bölümüne Richard Crossman’ın “Propaganda yapmanın en iyi yolu,hiç yapmıyonnuş gibi yapmaktır.” sözüyle başlıyor. Bu söz kitabın ana fikriyle ilgili de bir ipucu veriyor.

İşte kitaptaki Hemingway detayları:

Soğuk Savaş döneminde ABD Amerika'nın Merkezi İstihbarat Teşkilatı, CIA Antikomünizm propagandası için büyük bir Kültür Programı başlatmış ve bu programı fonlamıştı.

Başında CIA ajanı Michael Josselson’un  yer aldığı Kültürel Özgürlük Kongresi oluşumuyla ABD, özellikle sosyalizme yakın olan Avrupa aydınlarını Amerikan çizgisine çekmeye çalışıyordu. Kültürel Özgürlük Kongresi'nin otuz beş ülkede bürosu vardı, onlarca personel çalıştırıyor, yirminin üzerinde saygın dergi yayımlıyordu.

Milyoner istihbarat subayı John Hay Whitney'in Nazilerden geri aldığı Ritz Oteli, F. Scott Fitzgerald'ın Princeton'dan arkadaşı olan David Bruce'u, Bruce ile birlikte gelen Emest Hemingway'i ve özel bir kurtarıcılar ordusunu konuk etti; bu iş, yöneticinin kesesinden elli martini kokteyline patladı. David Bruce gibi, savaş zamanı Amerika'nın gizli servisi Stratejik Hizmetler Dairesi'nde (Office of Strategic Services, OSS) çalışan Hemingway, viski şişeleriyle birlikte Ritz'e kuruldu ve tedirgin bir Erle Blair ( George Orwell) ile daha açık bir insan olan Simone de Beauvoir'ı ve sevgilisi jean-Paul Sartre'ı ağırladı (Sartre bilincini kaybedecek kadar içmişti ve hayatının en kötü akşamdan kalmalığını yaşamıştı) .”

Hemingway’in ününün arttığı yıllar olan bu dönemde Saunders’e göre ABD bir kitap yayıncılığı programı başlatmıştı. Bu programın hareket noktası Disraeli'nin "Bir kitap bir savaş kadar büyük bir olay olabilir" sözüydü.

Amaç Almanlara Amerikan hikâyesini deyim yerindeyse aşılamaktı. Saunders’e göre CIA’nın öncülü olan Stratejik Hizmetler Ofisi’nde yer alanlar arasında Ernest Hemingway de vardı. Zaten Hemingway’in oğlu Jack’in de bu büroda yer aldığı CIA tarafından açıkça ifade ediliyor. Kitapta ise Hemingway’in ve diğer isimlerin OSS’de yer aldığı şöyle ifade edilmiş:

OSS çalışanları arasında daha başka şunlar vardı: Seyahat kitapları yayımcısı Eugene Fodor; daha sonralan Sophia Loren'in oynadığı İtalyan ve Amerikan filmlerinin yapımcısı olacak olan New Yorklu gazeteci Marcello Girosi; ünlü romancı Tolstoy'un göçmen torunu, OSS'nin Lhasa görev heyeti üyelerinden Ilia Tolstoy; daha sonraki günlerde OSS'nin gizli haber dosyalarını Chungking'de korumuş olan ünlü şef julia McWilliams Child. Winston Churchill'in bir polo oyuncusu olan sosyetik kuzeni Raymond Guest, Fransa ve lskandinavya'daki OSS harekatlarında renkli bir simaydı. Antoine de Saint-Exupery, Donovan'ın yakın arkadaşı ve işbirlikçisiydi, Hemingway de öyleydi, Hemingway'in oğlu john da OSS'de çalışıyordu.

ABD’nin Stratejik Hizmetler Ofisi, İkinci Dünya Savaşı yıllarında kurulmuştur. Temel amacı ise düşman hatlarının gerisinde casusluk faaliyetleri yapmak, propaganda, yıkım ve savaş sonrası planlama. OSS Savaş’tan 1 ay sonra feshedilir ve yerini CIA alır.

Saunders’in kitabında anlatılanların tarihsel sürece uygunluğu ise dikkat çekiyor. Ayrıca kitapta Hemingway’in FBI tarafından 25 yıl boyunca izlendiği kaydedilirken, Hemingway’in intihar sebeplerinden birisinin de bu izlenme durumu olduğu öne sürülüyor.