İlklere imza atan Türk kadınları! İşte, Türkiye'nin 'ilk' kadınları

İlk kadın avukat: Süreyya Ağaoğlu

Süreyya Ağaoğlu (Azerice: Sürəyya Ağaoğlu; d. 1903, Şuşa, ö. 29 Aralık 1989, İstanbul), Azerbaycanlı Türk avukat ve yazar.

Türkiye'nin ilk kadın avukatı ve kadın hakları savunucularındandır. Ünlü düşünür ve siyasetçi Ahmet Ağaoğlu'nun kızı, yazar ve siyasetçi Samet Ağaoğlu'nun kızkardeşidir.

İlk kadın bakan: Prof.Dr. Türkan Akyol

Peyman Türkân Akyol (12 Ekim 1928, İstanbul - 7 Eylül 2017, Ankara), Türk tıp doktoru, akademisyen, siyasetçi, Türkiye'nin ilk kadın bakanı ve Ankara Üniversitesi rektörü.

İlk kadın başbakan: Prof.Dr. Tansu Çiller

Tansu Çiller (d. 24 Mayıs 1946, İstanbul), Türk ekonomist, akademisyen, siyasetçi ve 22. Türkiye Başbakanı. Başbakanlık görevini 1993-1996 yılları arasında sürdüren Çiller, Türkiye siyasi tarihindeki ilk ve tek kadın başbakandır. 1993-2002 yılları arasında Doğru Yol Partisi genel başkanlığı görevini yürüttü. 1996-1997 yılları arasında Başbakan yardımcılığı ve Dışişleri Bakanlığı görevini üstlendi.

İlk kadın belediye başkanı: Müfide İlhan

Müfide İlhan (19 Şubat 1911, İstanbul - 2 Şubat 1996, Bodrum), Türk öğretmen ve siyasetçi.

1950 yılı yerel seçimlerinde Mersin Belediye Başkanı seçildi. Türkiye'de İl Belediye Başkanı olarak seçilmiş ilk kadındır.

İlk kadın büyükelçi: Filiz Dinçmen

Filiz Dinçmen (d. 24 Temmuz 1939, Zonguldak), Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi.

İlk kadın çöpçü: Elif Yazgandır

İlk kadın danıştay başkanı: Füruzan İkincioğulları

Füruzan İkincioğulları, (d. 4 Şubat 1933, Ödemiş, İzmir), Türk hukukçu.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nden 1957 yılında mezun olmuştur. 25 Aralık 1958'de Danıştay Yardımcısı unvanıyla mesleğe başlamış, Danıştay Başyardımcılığı görevinden sonra 13 Nisan 1977'de Danıştay Üyeliğine seçilmiştir. 15 Şubat 1990'da Danıştay Altıncı Daire Başkanlığına, 30 Mart 1994 tarihinde Danıştay Başkanlığına seçilmiş, 4 Şubat 1998 tarihinde yaş haddinden emekliye ayrılmıştır. Ayrıca Danıştay Başkanlığına seçilmiş ilk kadındır.

İlk kadın danıştay üyesi: Şükran Esmerer

İlk kadın dışişleri görevlisi: Adile Ayla

Adile Ayda Türk diplomat, akademisyen, yazar.

Türkiye'nin ilk kadın diplomatıdır. 1976-1980 arasında kontenjan senatörü olarak Cumhuriyet Senatosu’nda görev yapmıştır. Ünlü hukukçu Sadri Maksudi’nin kızıdır.

İlk kadın dişhekimi: Ferdane Bozdoğan Erberk

İlk kadın doktor: Safiye Ali

Safiye Ali , Türk doktor.

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk kadın tıp doktoru ve tıp eğitimi veren ilk kadındır. Anne çocuk sağlığı üzerine çalışmalar yapan Safiye Ali’nin adı Süt Damlası Bakımevleri ile anılır.

Mesleki çalışmalarının yanı sıra İstanbul’da başlayan feminist harekete katılarak Türk kadınının seçilme hakkı için mücadele etmiştir.

İlk kadın eczacı: Rukiye Kanat Arran

Şerife Feriha Sanerk, (d. 1923, İzmir; ö. 19 Kasım 2010, Antalya), ilk Türk kadın emniyet müdürü.

İlk kadın emniyet müdürü: Feriha Sanerk

İzmir ve Ankara'da yaşadı, eğitim gördü. 1941'de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesine ilk kız öğrenci olarak girdi. Kaymakamlık kursunu bitirmesine karşın cinsiyeti nedeniyle kaymakam olma isteği geri çevrilince Emniyet Genel Müdürlüğüne başvurdu komiser muavini olarak göreve başladı. 1953'te Emniyet Müdürü rütbesine yükselmesine karşın kadın olduğu için ataması gerçekleştirilmedi. Olayı yargıya taşıdı ve kazanarak aynı yıl göreve atandı.1974 yılında emekliye ayrıldı.

Feriha Sanerk, 27 Kasım 2008 tarihinde, "Uluslararası İş’te Kadın Kongresi"nde plaket almış,hayatı "Tarihe Adını Yazdıran Kadınlar" belgeseli kapsamında konu edilmiştir.

İlk kadın fotoğrafçı: Semiha Es

Semiha Es, İlk Türk kadın savaş muhabiri ve fotoğrafçı.

Ünlü gazeteci Hikmet Feridun Es'in eşidir. Semiha Es, İlk kadın savaş fotoğrafçılarından sayılıyordu.Fotoğrafa eşinin röportaj seyahatleriyle başladı. Eşi ile gittiği Kore'de Hürriyet gazetesi savaşın görüntülenmesi için Semiha Es'i görevlendirdi. 11 Aralık 2012'de 99 yaşında İstanbul, Balmumcu, Beşiktaş'taki evinde vefat eden Es'in naaşı Zincirlikuyu Mezarlığı'nda eşi Hikmet Feridun Es'in yanına defnedilmiştir.

İlk kadın gazeteci: Selma Rıza

Selma Rıza (d. 5 Şubat 1872 - ö. 5 Ekim 1931), ilk Türk kadın gazeteci, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin tek kadın üyesi, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar.

İlk kadın genel müdür: Mükerrem Aker

İlk kadın hakim: Suat Berk

Suat Berk (1901 – 15 Temmuz 2002), Türkiye'nin ilk kadın yargıcıdır .

İlk kadın hazine genel müdürü: Aysel Gönül Öymen

İlk kadın hemşire: Esma Deniz

İlk kadın hesap uzmanı: Müşeref Çallılar ve Güzide Amark

İlk kadın heykeltraş: Sabiha Bengütaş

İlk kadın jet pilotu: Leman Altınçekiç

İlk kadın karakol amiri: Nevlan Kulak

İlk kadın kaymakam: Özlem Bozkurt

İlk kadın kimyacı: Prof.Dr. Remziye Hisar

İlk kadın makinist: Seher Aytaç

İlk kadın milli eğitim müdürü: Güler Karakülah

İlk kadın milli maç hakemi: Lale Orta

İlk kadın müzeci: Seniha Sami

İlk kadın orman mühendisi: Binnaz Zehra Sert

İlk kadın petrol mühendisi: Halide Ural Türktan

İlk kadın pilot: Sabiha Gökçen

İlk kadın polis memuru: Betül Diker

İlk kadın profesör: Prof.Dr. Fazıla Şevket Giz

İlk kadın radyo spikeri: Emel Gazimihal

İlk kadın rektör: Prof.Dr. Saffet Rıza Alpar

İlk kadın savcı: Işıl Tüzünkan Koçhisarlıoğlu ve Meliha Sanu

İlk kadın sayıştay üyesi: Fahrünisa Etmen

İlk kadın sendika başkanı: Dervişe Koç

İlk kadın subay: Ülkü Sema Toksöz

İlk kadın TBMM başkanvekili: Neriman Neftçi

İlk kadın televizyon spikeri: Nuran Devres

İlk kadın vali: Lale Aytaman

İlk kadın veteriner: Sabire Aydemir

İlk kadın yargıtay üyesi: Melahat Ruacan

İlk kadın yüksek idare mahkemesi başkanı: Firdevs Menteşe

İlk kadın yüksek mimar: Münevver Gözeler

İlk kadın yüksek mühendis: Sabiha Ecebilge

İlk kadın zabıta memuru: Afife İpek

İlk kadın ziraat mühendisi: Nezahat Süer

İlk kadın dünya güzeli: Keriman Halis Jale

Keriman Halis Ece, zamanın ünlü tüccarlarından olan, 'Hızır' adlı yangın söndürme aletlerinin mümessili Tevfik Halis Bey ve Ferhunde Hanım'ın 6 çocuğundan biri olarak İstanbul'da doğdu. Dedesinden kalan mülklerden ve babasının tüccar olmasından dolayı varlıklı bir ortamda büyürken iyi derecede eğitim aldı. 18 yaşındayken arkadaşları, Cumhuriyet Gazetesi'nin düzenlediği güzellik yarışmasına katılmasını tavsiye etti. Ne var ki babası Tevfik Halis Bey'den bu konuda izin alamadı.

O yıl düzenlenen yarışmada Naşide Saffet Türkiye güzeli seçildi. Bir sonraki yıl Keriman Halis Ece, yarışmada birinci seçilince 31 Temmuz 1932'de Belçika'nın Spa kentinde yapılan dönemin en prestijli yarışması olarak kabul edilen, Türkçe karşılığı Uluslararası Güzellik ve Zarafet Yarışması olan International Pageant of Pulchritude'de Türkiye'yi temsil etme hakkı kazandı. Keriman Halis Ece, 28 ülkenin güzellerinin katıldığı International Pageant of Pulchritude'de birinci seçildi.

İlk Türk müslüman kadın oyuncu: Afife Jale

1902 yılında İstanbul'un Kadıköy semtinde dünyaya gelen Afife Jale, İstanbul Kız Sanayi Mektebi'nde eğitim gördü. Darülbedayi'nin 10 Kasım 1918'de tiyatro kursları için açtığı sınavı kazandı. Müslüman kadınların sahneye çıkması o zamanlar yasaktı fakat Darülbedayi, Müslüman kadınların sadece kadınlara özel gösterilerde oynayacakları gerekçesiyle Müslüman kadınları bünyesine almıştı. Afife Hanım, kabul edilen beş Müslüman kadından biriydi. Diğer kadınlardan üçü kursu bıraktı, Refika Hanım ise suflör oldu. Afife Jale 3 Nisan 1919'da, Hüseyin Suat'ın Yamalar adlı oyununda Emel rolü ile ilk kez sahneye çıkarak Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk Müslüman kadın oyuncu oldu. Asıl ismi Afife olan sanatçı, bu oyunda Jale takma ismini kullandı, daha sonraları Afife Jale adıyla anılmaya başlandı. 1923 yılında Türkiye'de cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra Türk kadınlarının sahneye çıkması önündeki yasal engeller kalktı. Ancak sanatçının sağlığı bozuldu ve tiyatroyu bırakmak zorunda kaldı.

İlk kadın opera sanatçısı: Semiha Berksoy

İlklerin kadını Semiha Berksoy 1910 yılında dünyaya geldi... İstanbul Konservatuarı'nda ve Güzel Sanatlar Akademisi Namık İsmail Atölyesi Resim ve Tiyatro Okulu'nda eğitim alan sanatçı, devlet devlet bursu ile Almanya'da Berlin Devlet Yüksek Müzik Akademisi Opera Bölümü'nde eğitim aldı. Üstelik bölümü birincilikle bitirdi. Opera kariyerine 1934'te başlayan Semiha Berksoy Türkiye, Almanya ve Portekiz'de sahneye çıktı. 1939'da Richard Strauss'un Ariadne Auf Naxos isimli operasındaki Ariadne rolü ile Avrupa'da sahne alan ilk Türk opera sanatçısı oldu. Küçük yaşta müziğe olduğu kadar, resim ve plastik sanatlara yeteneği ve ilgisi olan sanatçı ilk sesli Türk filminde de oynadı. Renkli kişiliğiyle öne çıkan sanatçı 94 yaşında aramızdan ayrıldı. 

İlk kadın piyanist: Ferhunde Erkin

Türkiye'nin ilk kadın konser piyanisti ve piyano eğitimcisi ise Ferhunde Erkin'di... 1909 yılında dünyaya gelen Erkin, 98 yıllık yaşamında pek çok piyanist ve müzik eğitimcisi yetiştirdi. Türkiye'de klasik müziğin yaygınlaşmasına katkıda bulundu. 22 piyano konçertosunun Türkiye'de ilk çalınışını gerçekleştirdi. Paul Hindemith, Ernst Praetorius, Hans Rosbaud gibi dünyaca ünlü şeflerin eşliğinde çaldı. Ferhunde Erkin, birçok konçertonun Türkiye'de ilk seslendirişini yapmanın yanı sıra, yetiştirdiği öğrenciler, Türk bestecilerinin eserlerini seslendirmesine verdiği önem, yurt çapında verdiği resitaller ve oda müziği etkinlikleriyle, Cumhuriyet Türkiye'sinin müzik alanındaki en önemli simalarından biri oldu. 

İlk kadın radyo spikeri: Emel Gazimihal

Türkiye’nin ilk kadın haber spikeri Emel Gazimihal, televizyonun olmadığı yıllarda radyoda haber spikerliği yaptı. 1937 yılında başladığı spikerlik yıllarında Ankara Radyosu'nda çalıştı. BBC Türkçe’nin ilk sunucularından olan Emel Gazimihal, savaş yıllarında farklı cephelerdeki son gelişmeleri aktardı. 1968 yılında başlayan televizyon yayınlarıyla TRT'de haber spikeri olarak kayda geçen ilk kadın haber spikeri ise Jülide Gülizar oldu...

İlk kadın savaş pilotu: Sabiha Gökçen

Türkiye'nin ilk kadın pilotlarından biri olan Sabiha Gökçen dünyanın da ilk kadın savaş uçağı pilotu oldu. Sabiha Gökçen, kariyeri boyunca 8 bin saat civarı uçuş gerçekleştirdi.

Sabiha Gökçen, 1935'te Türkkuşu'nun açılış töreninde yapılan planör gösterilerinden etkilenerek havacılığa ilgi duydu. Atatürk’ün de destek vermesi ile 1935'te Türk Hava Kurumu'nun Türk Kuşu Sivil Havacılık Okulu'na girdi, Ankara'da yüksek planörcülük brövelerini aldı. Gökçen, 7 erkek öğrenciyle birlikte Kırım, Rusya'ya gönderilerek yüksek planörcülük eğitimini tamamladı. 1936'da Eskişehir Askeri Hava Okulu'na girdi, burada av ve bombardıman uçaklarıyla başarılı görevler yaparak, dünyanın ilk 'Kadın Savaş Pilotu' unvanını kazandı. 1937 yılında Türk Hava Kurumu'nun yetiştirdiği ilk kadın pilot olması nedeniyle kurumun 9 numaralı Murassa (iftihar) Madalyası ile ödüllendirildi.

1938'de Balkan devletlerinin davetlisi olarak, uçağıyla Balkan turu yapan Gökçen, daha sonra Türk Hava Kurumu Türkkuşu'na başöğretmen tayin edildi. 1955'e kadar bu görevini başarıyla sürdürdü. Hayatı boyunca toplam 22 değişik hafif bombardıman ve akrobatik uçakla uçan ve birçok ödülün sahibi olan Sabiha Gökçen, 1991 yılında Uluslararası Havacılık Federasyonu Altın Madalyası'nı aldı. 1996 yılında Amerika’da düzenlenen Kartallar Toplantısı'nda dünya havacılık tarihine adını yazdıran 20 havacıdan biri seçilen Sabiha Gökçen, bu ödüle layık görülen ilk kadın havacı olmuştur.

İlk kadın pilot : Bedriye Tahir Gökmen

Gökmen Bacı adıyla tanınan Bedriye Tahir Gökmen ise İlk Türk kadın pilot olarak adını tarihe yazdırdı. Bir yandan memurluk yaparken bir yandan uçuş eğitimlerini sürdüren Gökmen çok fazla engellemelere maruz kaldı. Gökmen, 1932 yilinda sivil uçak okulundan 12 erkek öğrenciyle birlikte eğitimini sürdürüp 1933'de brövesini aldı. 

1934 yılında Vecihi Okulu, brövelerin onaylanması için öğrencilerin Hava Kuvvetleri Müsteşarlığı tarafından sınavdan geçirilmesini istedi. Ancak sınav heyeti geldiğinde okulun tek faal uçağı kırım geçirmiş olduğundan sınav yapılamadı, heyet yeniden gelmeyi kabul etmeyince okul kapandı ve Gökmen Bacı'nın pilotluğu onaylanmadı.