Batı Asya’da birlik rüzgârı fitne girişimlerini püskürtüyor: ABD’nin büyük çaresizliği

İran ve Suudi Arabistan’ın Çin’in ev sahipliğinde anlaşmasıyla birlikte Batı Asya’da yeni bir dönem başladı. Suriye’nin Arap Birliği’ne geri dönüşü ve Yemen’deki savaşın sona erdirilmesi ufukta göründü. ABD, Körfez’deki müttefiklerini kaybediyor. Bölgeye müdahale edeceği araçlar bir bir elinden alınıyor. Ankara, Tahran ve Moskova’nın Astana Zirvesi’nde ilan ettiği üzere Amerikan askerlerinin Batı Asya’dan kovulacağı günler yaklaşıyor.

ABD, bu gelişmeler karşısında çaresiz. CFR’nin yayın organı Foreign Affairs, “Orta Doğu’da Yeni Düzen” başlıklı makaleler yayımlıyor. ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, 2023 başında yaptığı Batı Asya seferinden eli boş dönüyor. Washington’ın sürekli dile getirdiği tehditler ise sökmüyor. En son Suudi Arabistan’ın Rusya’yla birlikte OPEC+’nın petrol üretimini düşürme kararına liderlik etmesi bu olguyu ortaya koyuyor.

SURİYE RAHATSIZLIĞI ZİYARETLERİ DURDURAMADI

Joe Biden hükümeti, Batı Asya’daki dengeleri değiştiren gelişmelerden duyduğu rahatsızlığı açık bir şekilde dile getiriyor.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Vedant Patel, perşembe günü yaptığı açıklamada,

“Suriye’nin şu anda Arap Birliği’ne geri kabul edilmeyi hak ettiğine inanmıyoruz.” dedi. Patel, ABD’nin devam eden savaşın çözümüne yönelik “gerçek bir ilerleme” olmadan Şam ile ilişkileri normalleştirmeyeceğini söyledi.

Wall Street Journal’ın önceki hafta çıkan haberinde, CIA Başkanı William Burns’ün “Suudi Arabistan’ın İran ve Suriye’yle yakınlaşması konusunda gafil avlandık.” itirafı yer almıştı.

Buna rağmen hafta başında Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, 12 yıl sonra ilk defa Suudi Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan’ı Şam’da ağırladı. Ferhan, Esad’a Kral ve Veliaht Prensin selamlarını iletti. Suudi hükümetinin Şam’ın artık Arap Birliği’ne dönmesi gerektiği görüşünü yineledi. Görüşmede ABD’ye “Arap dünyasının iç işlerine karışma” mesajı verildi.

Esad, depremden sonra Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman’ı ziyaret ederek normalleşme sürecini başlatmıştı. Suriye Dışişleri Bakanı Faysal Mikdat da yıllar sonra ilk defa Kahire ve Tunus’a gitti. Büyükelçiliklerin yeniden açılacağı müjdesini verdi.

YEMEN’DE SABOTAJ BAŞARISIZ OLDU

İran-Suudi anlaşmasının hemen ardından Yemen’de barış süreci hız kazandı. 2014’te savaş başladıktan sonra ilk defa üst düzey bir Suudi heyeti başkent Sana’da Ensarullah lideriyle görüştü. Barış planı üzerinde büyük oranda mutabakata varıldığı açıklandı. Ramazan Bayramı öncesi kapsamlı bir esir takasıyla süreç taçlandırıldı.

Yemen Yüksek Siyasi Konseyi Başkanı Mehdi El-Meşhad, önceki gün yaptığı açıklamada, “ABD’nin barış çabalarını engellemeye çalıştığını” söyledi. Meşhad, “Amerikan baskısına boyun eğmek Riyad’ın ve bölgenin çıkarına değildir.” diye ekledi.

Aydınlık’a özel röportaj veren Ensarullah Siyasi Büro Üyesi Ali Al-Kahum, “Amerikalıların ve geçici Siyonist varlığın Yemen’deki barış çabalarını engellemek için yoğun girişimleri var.” demişti ve ABD’nin Yemen etrafında askeri üs inşasına dikkat çekmişti.

Bu girişimlere rağmen Suudi Arabistan-Ensarullah görüşmeleri devam etti. Mayıs ayında yeni bir müzakere turu düzenleneceği ilan edildi. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, Yemen’deki barış müzakerelerini överek El-Meşhat’ı Tahran’a davet etti.

RİYAD-TAHRAN ANLAŞMASI HIZ KESMEDEN UYGULANIYOR

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdüllahiyan ile Suudi mevkidaşı Faysal bin Ferhan önceki gün telefon görüşmesi yaparak birbirinin Ramazan Bayramı’nı tebrik etti.

Görüşmede Riyad’ın Hac ibadetini yerine getirecek İranlılar için kolaylık sağlamayı kabul ettiği belirtildi. İki dışişleri bakanı ayrıca bölgesel meseleleri ve İran-Suudi anlaşmasının ilerleyişini de el aldı. Abdüllahiyan, “Suudi Arabistan ve İran arasında daha fazla işbirliğini sağlayacak olumlu bir atmosfer oluştuğunu” vurguladı. Suudi mevkidaşıyla çok yakında Tahran’da bir araya gelmeyi umduğunu ifade etti.

Geçen haftalarda Suudi Kralı Selman bin Abdülaziz, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’yi Riyad’a davet etmişti. Reisi de Kral’ı Tahran’da ağırlamaktan büyük memnuniyet duyacaklarını ifade etmişti.

İran ve Suudi dışişleri bakanları, 6 Nisan’da Pekin’de bir araya gelmiş ve 9 Mayıs’ta büyükelçiliklerin resmen yeniden açılacağı ilan edilmişti.

RUSYA’YLA İŞBİRLİĞİ KARARLILIĞI

Suudi Arabistan, ABD’nin yaşadığı hüsranın en büyük kaynağı. Bir taraftan Çin’le ilişkilerini geliştiren, ŞİÖ ve BRICS üyeliklerini gündeme getiren Riyad, diğer taraftan Rusya’yla da ABD baskılarına meydan okuyan bir ilişki kurdu. Suudi Arabistan, Rusya’nın Ukrayna operasyonunu kınamayı ve yaptırımları uymayı reddetmişti. Daha sonra OPEC+’da petrol üretimini düşürme kararıyla Rusya’nın enerji gelirlerine katkı sundu. Son olarak OPEC+ ülkeleri, nisan başında bir önceki kadar geniş bir günlük petrol üretimi kesintisi kararı aldı.

Kremlin’den yapılan açıklamaya göre, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman, Riyad’ın talebi üzerine önceki gün telefonda görüştü. Putin, Selman’ın Ramazan Bayramı’nı kutladı. İki lider “küresel petrol piyasasının istikrarı için OPEC+ bünyesinde yürütülen işbirliğinden duydukları memnuniyeti” dile getirdi.

Görüşmede Suudi Arabistan ve BRICS arasındaki işbirliği fırsatlarının yanı sıra Orta Doğu’daki durum ve bu bölgedeki krizlerin çözümünün de ele alındığı belirtildi.