Dünya dengeleri temelden değişiyor: BRICS’in ekonomik gücü G7’yi geçti

BRICS ülkelerinin G7 ülkeleri, Dünya Bankası ve IMF’nin tamamına alternatif oluşturan bir rakip olarak yükselebileceğini kim tahmin edebilirdi? Bir zamanlar uzak bir ihtimal gibi görünen bu durum artık dünya siyasetinin dengelerini değiştirebilecek gerçek beklentilere sahip.

BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın kısaltmasıdır. Goldman Sachs’ın Baş Ekonomisti tarafından 2001 yılında dünyanın gelişmekte olan ekonomilerine atıfta bulunmak amacıyla ortaya atılmıştı. O zamanlar BRIC olarak biliniyordu. Güney Afrika 2010 yılında gruba resmen katıldığında kısaltmanın sonuna ‘S’ harfi eklendi.

UKRAYNA SAVAŞI’YLA YAŞANAN KIRILMA

BRIC’in ilk resmi zirvesi 2009 yılında gerçekleşti. O zaman konuşulan konular büyük ölçüde soyut görünüyordu. BRICS’in daha büyük bir bütünleşmeye doğru ciddi adımlar atmaya başlaması 2014 yılını buldu. Güney Afrika’nın da dahil olduğu bu yeni ittifak, 50 milyar dolarlık bir kaynak tahsis ederek Yeni Kalkınma Bankası’nı kurdu. Bu karar, grubun artık Batı’nın uluslararası para kuruluşları, yani Dünya Bankası ve IMF üzerindeki hakimiyetine meydan okumak için ilk pratik adımlarını atmaya hazır olduğu anlamına geliyordu.

Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan kaynaklanan jeopolitik küresel çatışma, BRICS’te devam eden büyük genişlemenin arkasındaki itici güç olduğunu kanıtladı. Özellikle de finansal açıdan güçlü ülkelerin girişime ilgi göstermeye başlaması, bu olaydan sonra gün yüzüne çıktı. Bu ülkeler arasında Arjantin, BAE, Meksika, Cezayir ve özellikle de Suudi Arabistan bulunuyor.

YOKSUL ÜLKELERE BRICS ALTERNATİFİ

Son mali raporlar BRICS’in halihazırda dünyanın en büyük gayri safi yurtiçi hasıla (GSYH) bloğu olduğunu ve küresel GSYH’ye yüzde 31,5 oranında katkıda bulunarak, yüzde 30,7 oranında katkıda bulunan G7’nin önünde yer aldığını göstermektedir.

BRICS’in şu anda karşı karşıya olduğu en büyük fırsat ve zorluklardan biri, mevcut büyümesini sürdürürken üye tabanını genişletme becerisidir. Yeni üyelerin ekonomik ve siyasi bağımsızlıklarını korumalarına yardımcı olma konusu özellikle hayati önem taşımaktadır.

IMF ve Dünya Bankası, özellikle Küresel Güney’deki ülkelere verdikleri parasal desteği siyasi koşullara bağlamakla ünlüdür. Bu tutum genellikle insan hakları ve demokrasi kisvesi altında meşrulaştırılsa da, tamamen özelleştirme ve yabancı yatırımcılara (Batılı şirketlere) pazar açmakla ilgilidir.

BRICS güçlendikçe, kendine hizmet eden bir siyasi gündemi zorlamadan ya da yerel ekonomileri dolaylı olarak manipüle ve kontrol etmeden yoksul ülkelere yardım etme potansiyeline sahip olacaktır.

ABD SÜNGÜSÜ DAYANAĞINI KAYBEDİYOR

Enflasyonun birçok Batı ülkesini vurması, ekonomik büyümenin yavaşlamasına ve sosyal huzursuzluğa neden olurken, Küresel Güney’deki uluslar bunu kendi ekonomik alternatiflerini geliştirmek için bir fırsat olarak kullanıyor. Bu da BRICS gibi grupların sadece ekonomik kurumlar olmaktan çıkacağı anlamına geliyor. Mücadele artık çok siyasi.

On yıllar boyunca ABD’nin en büyük silahı, zamanla normal bir para birimi olmaktan çıkıp gerçek bir meta haline gelen doları olmuştur. Irak ve Libya gibi ülkelerin dolara bağlı kalmasını sağlamak için savaşlar yapıldı. ABD’nin Mart 2003’te Irak’ı işgal etmesinin ardından Bağdat, petrolünü ABD doları ile satmaya geri döndü. Doların egemenliği konusundaki bu mücadele, dünyanın en büyük petrol rezervine sahip olan ancak para birimi Washington’un üstünlüğüne meydan okumaya kalkıştığı için sefalete sürüklenen Venezüella’da da acı bir şekilde hissedildi.

Zaman alacak olsa da, ABD dolarına olan bağımlılığı azaltma süreci artık tüm hızıyla devam ediyor.

DOLAR KARŞITI HAMLELER PEŞİ SIRA

30 Mart’ta Brezilya ve Çin, iki ülkenin ulusal para birimleri olan sırasıyla yuan ve reais’in kullanılmasına olanak tanıyacak bir ticaret anlaşması imzaladıklarını duyurdu. Bu adım, diğer Güney Amerika ülkelerini de aynı adımı atmaya teşvik edeceği için önemli bir sonuç doğuracaktır. Ancak bu hamle ne ilkti ne de türünün son örneği olacak.

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) maliye bakanları ve merkez bankası başkanlarının 30-31 Mart tarihlerinde Endonezya’da gerçekleştirdikleri toplantının ardından aldıkları ana kararlardan biri ABD dolarına olan bağımlılıklarını azaltmak oldu. “ASEAN bölgesinde sınır ötesi ticareti ve yatırımı desteklemek için yerel para biriminin kullanılması yoluyla ... finansal dayanıklılığın güçlendirilmesi” konusunda mutabık kaldılar. Bu da oyunun kurallarını değiştiren bir adım.

Özellikle BRICS ülkeleri bu konuda başı çekiyor ve dünyanın ekonomik ve finansal haritasının yeniden düzenlenmesinde kolaylaştırıcı rol oynamaya hazırlanıyor.

BATI ENDİŞELENMEKTE HAKLI

Batı, kendi ekonomilerini ayakta tutmaya çalışmakla meşgulken, Küresel Güney’de yaşanmakta olan değişimlere karşı temkinli davranmaya devam ediyor. Washington ve diğer Batı başkentleri endişeli. Öyle de olmalılar.

ABD Başkanı Joe Biden’ın geçen aralık ayında Beyaz Saray’da 40 Afrikalı liderle bir araya gelmesinin ardından, Afrika ülkelerinin Ukrayna’da devam eden savaşta taraf tutmak istemedikleri anlaşıldı. Bunun üzerine ABD Başkan Yardımcısı Kamala Harris, 26 Mart’ta Afrikalı liderlerle görüşmek ve onları Çin ve Rusya’dan uzaklaştırmak amacıyla Afrika’ya uçtu. Bu çabanın başarısız olacağı görünüyor.

Afrika’nın tarafsızlığını terk etmeyi reddetmesinin mükemmel bir örneği Harris ile Gana Devlet Başkanı Nana Akufo-Addo arasında 28 Mart’ta yapılan basın toplantısıdır. Akufo-Addo gazetecilere “Amerika’da Çin’in kıtadaki faaliyetlerine ilişkin bir takıntı olabilir ama burada böyle bir takıntı yok.” dedi.

BRICS BİR EKONOMİK PLATFORMDAN ÇOK DAHA FAZLASI

BRICS’in sadece ekonomik bir grup olduğunu iddia etmek hikayenin büyük bir kısmını görmezden gelmek demektir. BRICS’in genişlemesinin zamanlaması, üyelerinin, potansiyel üyelerinin ve müttefiklerinin sert siyasi söylemleri, üst düzey Rus ve Çinli diplomatların Afrika’ya ve Küresel Güney’deki diğer bölgelere tekrarlanan ziyaretleri, vb. BRICS’in Güney’in yeni jeopolitik, ekonomi ve diplomasi platformu haline geldiğini göstermektedir.

BRICS ne kadar başarılı olursa Batı’nın Güney üzerindeki hegemonyası da o kadar zayıflayacaktır. Bazı Batılı siyasetçiler ve medya BRICS’in yeni dünya düzeninin şekillenmesindeki rolünü küçümsemekte ısrar etse de, değişim gerçek ve geri döndürülemez görünüyor.

Not: Dr. Ramzy Baroud, Amerikalı-Filistinli bir gazeteci ve uluslararası medya kuruluşlarında görüşlerine başvurulan bir uzman. 1999’dan beri Palestine Chronicle’ın editörü ve Türkçe de dahil olmak üzere farklı dillere çevrilmiş altı kitabın yazarı. “Küresel Güney’in yükselişi: BRICS, IMF ve Dünya Bankası’na karşı zafer kazanabilir mi?” başlıklı yazısı Mintpress.com sitesinden alınmıştır. Ara başlıklar tarafımızdan konulmuştur.