Gelişen dünya için Kemalist Devrimin yüzyıllık mirası

Üç ayda bir Türkçe ve İngilizce olarak yayınlanan hakemli akademik dergi BRIQ Kuşak ve Yol Girişimi Dergisi’nin Sonbahar 2023 sayısında Cumhuriyet’in 100’üncü yılında Kemalist Devrimin gelişmekte olan ülkelerin bugünkü sorunları açısından nasıl bir anlam taşıdığı ele alındı. Bu sayısıyla dördüncü yılını tamamlayan BRIQ’te, USMER Başkanı Şule Perinçek’in, “Kemalist Devrim ve Asya”, Prof. Dr. Cüneyt Akalın’ın “Dünyayı Sarsan Türk Devrimi”, Bangladeş’ten araştırmacı Muhammed Bashir Ul Haq Sinha’nın “Kazi Nazrul İslam’ın Eserlerinde Atatürk Üzerine İnceleme”, Şanghay Üniversitesi Doktora Öğrencisi Necati Demircan’ın “Türk Devrimi’nin ÇKP Üzerindeki Etkisi, Cai Hesen’in Türkiye Yazıları Üzerine İnceleme” başlıklı makaleleri, Türk Devrimi hakkında Japon ve Rus tarihçilerle yapılmış iki röportaj yayınlandı. Dergide, ayrıca UNESCO Aşık Veysel yılı nedeniyle, ünlü ozanın “Güzelliğin On Par’etmez” şiiri, Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle 2023’ün Mevlana Yılı ilan edilmesi dolayısıyla Mesnevi’den seçilmiş bir bölüm ve Hüseyin Haydar’ın Doğu Tabletleri’nden Ata başlıklı şiiri de yer aldı.

Her sayısında dünya ve Türkiye’den ressam, fotoğraf ve sanatçılarının eserlerine de yer veren derginin bu sayısında Rusya Devlet Edebiyat ve Sanat Arşivi’nden (RGALI) 29 Eylül 1933 tarihli Cumhuriyet’in 10’uncu yıl kutlamaları sırasında çekilmiş, Atatürk ve SSCB heyetinden Askeri ve Donanma İşleri Halk Komiseri Voroshilov ve Kızıl Ordu süvarilerinin komutanı ve Devrimci Askeri Konsey üyesi Semyon Budyonny’nin bulunduğu bir fotoğraf, Avni Arbaş’ın At Üzerinde Mustafa Kemal resmi, Sovyetler Birliği’nde yayımlanan Krokodil adlı dergide yer alan 3 Aralık 1922 tarihli, Padişah’ın tahttan indirilişini tasvir eden karikatür de bulunuyor.

BUGÜNE IŞIK TUTAN TARİHTEKİ İKİ MODEL

Ulusla Strateji Merkezi (USMER) Başkanı ve Atatürk’ün Bütün Eserleri Genel Yayın Yönetmeni Şule Perinçek, Atatürk’ün yazı ve konuşmalarına yer verdiği yazısında, Kemalist Devrim’in bugün yükselişe geçen Asya’daki yeni uygarlık ile nasıl buluştuğunu ele alıyor:

“Türk devrimi Mazlum milletler dünyasında başarıya ulaşan ilk devrimdir. İlkeleri oklarla simgeleştirilmiştir. Okların ucu geleceğe doğru açıktır. Güneşin sonsuzluğa doğru aydınlatan ışınları gibidir. Tarihte bu alanda iki model yaşanmıştır. Biri, Türk devrimi. Emperyalizme karşı duran, tanrının İngiliz olmadığını ispatlayan, bu dünyadaki mücadeleyi ateşleyen bağımsız halktan yana kapitalizm temelinde bir sistem geliştirmeye çalışan model. Öteki de Çin modeli. Sun yat Sen önderliğinde emperyalizme ve sömürgeciliğe karşı Kemalist Devrim benzeri bir mücadele verdikten sonra Komünist Partisi önderliğinde Milli Demokratik devrimi sürdürmek. Bugün bu iki mücadeleci ülkenin, bir yolun iki ucunu tutmaları ve benzer kaderi paylaşmaları, ama birinin ekonomideki gelişmişliğinden Kovid’le mücadelesine kadar farklılık yaşamaları da bir rastlantı değildir. İkinci Dünya Savaşından sonra Çin Devrimini sürdürdü. Kemalist Devrim ise ABD’nin yayılmacı hedefinin etki alanına girdi. Millî Demokratik Devrim Programı’ndan kopuşlar ve tıkanıklıklar yaşadı. Türk Devrimi bugün içinde bulunduğu zorlukları okların gösterdiği yönde daha ileri, daha ileri giderek aşacaktır. Önümüzdeki yüzyıl tam bağımsız, daha eşitlikçi ve aydınlık bir Türkiye ve dünyanın kuruluşuna önderlik edeceğiz”.

DÜNYAYI SARSAN TÜRK DEVRİMİ

Prof. Dr. Cüneyt Akalın makalesinde, Kemalist Devrim’in Batı Asya’dan Uzak Doğu’ya, Hint Kıtasından Afrika’ya etkilerini ele alıyor:

“Türk Devrimi’nin etkileri Türklerle sınırlı kalmadı, dünya çapında sonuçlar doğurdu; Asya’nın, Afrika’nın, Latin Amerika’nın mazlum halklarının ayağa kalkışının öncüsü, Mustafa Kemal Paşa bütün mazlumların kahramanı oldu. Türk Devrimi’nin dünya çapındaki öneminin bir başka boyutu, tarihin 20. yüzyıldaki kırılma noktası sayılan Sovyet Devrimi ile kader birliği içine girmiş oluşudur. İki devrim uzun süre dayanışma içinde yaşadılar. Türk devriminin uluslararası düzlemde dengeleri sarstığı bir başka alan, Hindistan coğrafyası oldu. Günümüzde üç ülke tarafından temsil edilen bu bölge, Türk Devriminden derinden etkilendi. Özellikle Hintli müslümanların Türk Devrimi’ne gösterdiği yakın ilgi Hinduları da etkiledi. Hindistan’ın birliğinin Müslümanlarla Hinduların birliğinden geçtiğini saptayan Gandi ve Nehru, var güçleri ile Türk Devrimi’ni desteklerken, bu devrimi Hint halkının birleşmesinde bir manivela olarak kullandılar. Türk Devrimi, Çin’de ÇKP içinde tartışmalara yol açtı. Türk Devrimi feodal Osmanlı devletini tasfiye ederken, Osmanlı’ya tabi ülkelerin özgürleşmesine de vesile oldu. Bu nedenle özellikle Batı Asya’daki Arap ülkelerini, yani Suriye, Irak, Mısır, İran, Filistin vd. ülkeleri dahası Kuzey Afrika’daki müslüman ülkeleri derinden etkiledi. Milli mücadeleden sonra ilan edilen, Hilafetin kaldırılması ile tümüyle laik bir karakter kazanan Türkiye Cumhuriyeti yarı-sömürge yarı-feodal ülkeler için bir model oluşturdu.”

İLK KEZ İNCELENEN BELGELER

Şanghay Üniversitesi Doktora Öğrencisi Necati Demircan, Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) ilk kuşak önderlerinden Cai Hesen’in Türkiye’deki Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Devrimi hakkındaki Çince yazılarını inceliyor:

“Türkler ve Çinliler 20’nci yüzyılın başında aynı kaderi paylaşan ezilen iki millettir. İki millet de emperyalizm tarafından sömürülmekten kurtulmak ve demokratik devrimlerini gerçekleştirerek ayağa kalkmak istiyordu. Türkiye’nin Kurtuluş Savaşı’nda emperyalizme karşı zafer kazanması ve Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkilerini geliştirmesi, Çin Komünist Partisi (ÇKP) önderleri tarafından ilgiyle takip ediliyordu. Başarıya ulaşan Türk devrimi, ÇKP’nin erken dönem liderlerinde Çin için bir örnek oluşturabileceği düşüncesini uyandırdı. Bu nedenle Çin’deki komünistler Türk devrimini yakından izlediler ve Çin devrim pratiğine uygulamayı denediler. Özellikle Türk devrimine ÇKP’nin kuruluş dönemindeki önderi ve teorisyeni olan Cai Hesen ilgi duyuyordu. Cai Hesen Türk devrimi hakkındaki görüşlerini ÇKP’nin yayın organı olan Rehber’deki yazılarında yer verdi ve ÇKP’nin önder kadrosunu etkiledi. Bu çalışmada ÇKP erken dönemlerinde önemli bir teorisyen olan Cai Hesen’in Türk devrimi değerlendirmesiyle ÇKP kadrolarında yarattığı etki ve Türkiye hakkında yazdığı yazıların değerlendirmesi yapılmıştır.”

BANGLADEŞ’TEN TÜRK DEVRİMİNE BAKIŞ

BRIQ’in Sonbahar 2023 sayısında dikkat çekici bir başka makale Bangladeş’ten araştırmacı Muhammed Bashir Ul Haq Sinha’ya ait. Sinha, “İslami” yönü ağır basan Bangladeş’in milli şairi Kazi Nazrul İslam’ın eserlerindeki Atatürk’ü inceliyor:

“Dünyadaki diğer Müslümanlar gibi, Bengalli Müslümanların çoğu, 600 yıllık Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılışı nedeniyle, Müslüman dünyasında sıcak tartışma konusu olan Mustafa Kemal’in getirdiği reformları onaylamadı. Ancak, birçok Bengalli Müslüman alimin bu Türk kahramanını desteklemesiyle durum değişmeye başladı. Bangladeş’in Milli Şairi Kazi Nazrul İslam, Bengal’de Kemal Atatürk’ü destekleyenlerin arasında öncüydü. Eski Babür İmparatorluğu’ndaki İngiliz sömürge yönetimine karşı bir “ölüm kalım isyanı” ilan eden Nazrul İslam, Atatürk’ün kahramanlığı karşısında büyülenmisti. Bu makale, Kazi Nazrul İslam’ın Atatürk’e olan hayranlığının ardında yatan etkenleri incelemeyi amaçlamaktadır.”

JAPON VE RUS TARİHÇİLERİN DEĞERLENDİRMELERİ

Akademik makalelerin yanısıra uzmanlarla röportajlara da yer veren BRIQ’in son sayısında Rus tarihçi, Ankara’daki Rus Kültür Eve Müdürü Doç. Dr. Aleksandr Sotniçenko ve Japonya’dan Türk tarihi uzmanı Doç. Dr. Ogasawara Hiroyuki ile söyleşiler de yayınlandı. Doç. Dr. Sotniçenko:, “Atatürk modeli: Gelişen dünya için bağımsızlık ve kalkınmada örnek başarı” başlığıyla sunulan söyleşide şunları vurguladı:

“Gelişmekte olan ülkeler bakımından Atatürk, 20. yüzyılın ilk yarısı itibarıyla bir tarım ülkesi olan Türkiye’yi ekonomik bakımdan kalkındıran endüstriyel dönüşümün temellerini atmış örnek bir liderdir. Kendisinin bu icraatlarının etkileri 21. yüzyılın küresel siyasi süreçlerinde de güçlü bir biçimde hissedilmektedir.”

JAPONLAR İÇİN DE UMUT KAYNAĞI OLDU

Japonya’dan Kyushu Üniversitesi Beşeri Bilimler Enstitüsü’ndn, Japonya İslam Derneği Yönetim Kurulu üyesi, Osmanlı ve Türk tarihi uzmanı Doç. Dr. Ogasawara Hiroyuki ile İnan Öner’in yaptığı röportaj “Türklerin millî mücadelesi, Japonlar için de cesaret ve umut kaynağı” başlığıyla yayınlandı. Hazırladığı Atatürk biyografisinin Ekim 2023’te yayımlanacağı bilgisini veren Japon tarihçi, “Türkiye, ABD ve Avrupalı büyük devletlerin müdahalelerine daha fazla maruz olan coğrafi koşullardaydı.

Atatürk ve yoldaşları bütün bu zorlukları aşarak Türkiye Cumhuriyeti’ni kurdular. Millî mücadele süreci Japonlara da büyük bir cesaret ve umut vermektedir.” diye konuştu.