İran ve Suudi Arabistan, Pekin’de anlaştı: Asya’nın çözümü

İran ve Suudi Arabistan arasında 6 Mart’ta Çin’in ev sahipliğinde başlayan görüşmeler önceki gün sonuçlandı.

İranlı, Suudi ve Çinli yetkililerin ortak açıklamasında, müzakereler sonucunda her iki ülke de büyükelçiliklerini iki ayı aşmayacak bir süre içinde yeniden açacağı ve birbirlerinin içişlerine karışmayacakları belirtildi. Taraflar ayrıca, 17 Nisan 2001’de imzalanan güvenlik işbirliği anlaşması ile 27 Mayıs’ta 1998’de imzalanan ekonomi, ticaret, yatırım, teknoloji, bilim, kültür, spor ve gençlik alanlarında işbirliği anlaşmasının etkinleştirilmesi konusunda mutabık kaldılar.

Müzakereleri İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Ali Şemhani ve Suudi Arabistan Ulusal Güvenlik Danışmanı Musaid el Ayban yürüttü. Şehmani, görüşmelerin “açık, şeffaf, kapsamlı ve yapıcı” bir şekilde yapıldığını kaydetti. Anlaşmanın “bölgesel istikrar ve güvenliğin geliştirilmesinin yanı sıra Fars Körfezi ve İslam dünyası arasında mevcut zorlukların üstesinden gelmek için işbirliğinin artmasını sağlayacağını” söyledi.

‘KADERİMİZ ORTAK’

İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, “İran ile Suudi Arabistan arasındaki ilişkilerin normale dönmesi iki ülkeye, bölgeye ve İslam dünyasına büyük imkanlar sunacak.” dedi. Komşularla iyi ilişkiler kurulmasının İran hükümetinin dış politikasının “kilit ekseni” olduğunu ve bu politikanın doğru yönde güçlü bir şekilde ilerlediğini belirten Abdullahiyan, bölgeyi birleştiren adımların hızlandığını kaydetti.

Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan ise “İran ile Suudi Arabistan arasındaki diplomatik ilişkilerin yeniden başlaması, siyasi çözüm ve diyaloğu üstün tutan vizyonumuz ve bu vizyonu bölgede sürdürülebilir hale getirme isteğinden kaynaklanıyor.” diye konuştu. Bin Ferhan, bölge ülkelerinin, “tek bir kaderi ve ortak paydaları” olduğunu vurguladı.

‘DİYALOĞUN ZAFERİ’

Görüşmelere katılan Çin’in en üst düzey diplomatı, Komünist Parti Dış İlişkiler Merkez Komisyonu Bürosu Direktörü Wang Yi, her iki ülkeyi “gösterdikleri bilgelik nedeniyle yürekten kutladığını” belirtti. Wang, “Bu anlaşma diyalog ve barış için bir zaferdir. Dünyada çok fazla çalkantının olduğu bu dönemde gelen müjdeli bir haberdir. Her iki taraf da samimiyet sergiledi. Çin bu anlaşmayı tam olarak destekliyor. Çin, iyi niyetli ve güvenilir bir arabulucu olarak ev sahipliği görevini tamamladı.” ifadelerini kullandı.

Çin’in dünyadaki önemli meselelerin çözümünde yapıcı bir rol üstlenmeye ve büyük bir ülke olarak sorumluluk aldığını göstermeye devam edeceğini kaydeden Wang, “Dünyadaki meseleler Ukrayna meselesiyle kısıtlı değil.” dedi.

ABD VE İSRAİL ENDİŞELİ

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, “İran rejiminin genelde sözünü tutmadığını”, yine de bölgede tansiyonun düşürülmesine yönelik her türlü çabayı desteklediklerini belirtti. Çin’in “bencil çıkarları” doğrultusunda dünyanın başka yerlerinde nüfuz elde etmeye çalıştığını savunan Kirby, Pekin’in arabuluculuğunun “ABD’nin Orta Doğu bölgesinden çekildiği ya da geri durduğu anlamına gelmeyeceğini” belirtti.

ABD’nin önde gelen gazetesi New York Times’ta çıkan analizde hamlenin “Orta Doğu ve ötesindeki jeopolitiği karıştırabileceği” ileri sürüldü. Makalede, ortaya çıkan tablonun, Beyaz Saray için “kaybet-kaybet” senaryosu olduğu görüşüne yer verildi. Washington Post, anlaşmanın “Washington’da şaşkınlık yarattığını” söylerken Wall Street Journal ise “Çin’in yeni diplomasi modeli için bir zafer olduğunu” savundu.

İsrail hükümetinden henüz resmi bir açıklama gelmedi. Eski Başbakan Yair Lapid, anlaşmanın, “İsrail’in İran’a karşı bölgesel savunma duvarını ortadan kaldıran tehlikeli bir gelişme olduğunu” söyledi. “Bu anlaşma İsrail hükümetinin dış politikasının tam ve tehlikeli başarısızlığını yansıtıyor.” diyerek Netenyahu hükümetini suçladı.

ARAP DÜNYASI SELAMLADI

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) ve Körfez İşbirliği Konseyi (KİK), İran ile Suudi Arabistan’ın diplomatik ilişkileri yeniden kurma yönündeki anlaşmasını memnuniyetle karşıladı.

Arap ülkeleri de kararı selamlayan şu açıklamaları yaptı:

BAE (Birleşik Arap Emirlikleri) Dışişleri Bakanı Şeyh Abdullah bin Zayed, bölgede “istikrar ve refaha yönelik önemli bir adım” olarak memnuniyetle karşıladı.

BAHREYN Dışişleri Bakanlığı, “bölgesel anlaşmazlıkların diyalog ve diplomatik yollarla çözülmesi, uluslararası ilişkilerin karşılıklı saygı, diğer ülkelerin içişlerine karışmama ve iyi komşuluk ilkeleri temelinde bina edilmesi konusunda olumlu bir adım” olarak selamladı.

CEZAYİR Dışişleri Bakanlığı, “bu adımın, iki ülke ve iki kardeş halk arasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendireceğini” vurguladı.

FİLİSTİN Dışişleri Bakanlığı, anlaşmanın “bölge ülkeleri arasında istikrar, güven ve işbirliğini sağlayacağını, çözüm bekleyen krizleri sona erdireceğini ve krizlere askeri yollardan çözüm arayan bazı ülkelerin bu çabalarını sonuçsuz bırakacağını” ifade etti.

IRAK Dışişleri Bakanlığı, Irak’ta başlayan normalleşme müzakerelerinin geldiği noktadan büyük memnuniyet duyduklarını belirterek “diplomatik ilişkilerde yeni bir sayfa açıldığını” ve “bölgesel işbirliği ivme kazanacağını” vurguladı.

KATAR Dışişleri Bakanı Muhammed bin Abdurrahman Al Sani, Suudi Arabistanlı mevkidaşı Faysal bin Ferhan’ı telefonla arayıp tebrik etti.

LÜBNAN Dışişleri Bakanlığı, karardan memnuniyet duyulduğunu belirtti. Bu adımın gelecek dönemde “bölgesel ilişkilerde olumlu bir iz bırakacağını” kaydetti.

MISIR Dışişleri Bakanlığı, “bölgede gerginliğin hafifletilmesine, Arap milli güvenliğine ve istikrarın güçlenmesine katkı sağlamasının umulduğunu” belirtti.

UMMAN Dışişleri Bakanlığı, “bölgede güvenlik ve istikrarın temellerini sağlamlaştırmasını” ve “tüm dünyaya menfaat getirecek yapıcı bir işbirliğini geliştirmesini” temenni etti.

ÜRDÜN Dışişleri Bakanlığı, “bölgede güvenlik ve istikrarı pekiştirme ve devletlerin egemenliğini korumaya katkıda bulunmasını” ümit ettiklerin belirtti.