Mısır, Ürdün ve Irak ittifakı

Ortadoğu, büyük yıkımlardan sonra yeni koalisyonların doğuşuna tanık oluyor. Evrenin büyük patlama sonucunda yaratılması gibi, ellili yıllardan beri Arap bölgesi mevcut Ortadoğu'nun doğuşuyla sonuçlanan yıkıcı değişimlere tanık oldu. En son tanık olduğumuz değişim 2011'de Arap Baharının en az beklenen başkentlerden biri olan Tunus'ta yaşanan olaylar sonunda gerçekleşti. İsyancı hareket, diğer Arap ülkelerine orman yangını gibi yayıldı ve Kahire, Şam, Sana ve Trablus gibi bölgenin en güçlü başkentlerinden bazılarında kaotik bir duruma dönüştü. Tek istisna, uzun liberalizm ve laiklik tarihi nedeniyle Tunus'tu.

Bağdat bu yıkımın bir parçası değildi, çünkü 1991'deki Körfez Savaşı'ndan, ülkeyi kaosa sürükleyen talihsiz ABD işgalinden sonra zaten yok edilmişti.

BAĞDAT'TA TARİHİ ZİRVE

Bugün Irak, bölgedeki lider rolünü Doğu ve Batı, özellikle Ortadoğu'daki Sünni-Şii güçler ve Suudi Arabistan ile İran arasında arabuluculuk yaparak yeniden kurmaya çalışıyor. Nisan ayında Tahran ve Riad arasında görüşmelere ev sahipliği yapması bu sebeptendir.

27 Haziran'da, Bağdat kentinde tarihi bir zirve gerçekleşti. Ürdün Kralı II. Abdullah'ın Mısır Cumhurbaşkanı Abdel Fatah Al Sisi ve Irak Başbakanı Mustafa el-Kadhimi ile “Yeni Levant” olarak adlandırdıkları birliği kurmak için bir araya geldiler.

Bağdat'taki toplantı, üç lider arasındaki üç yıl içinde dördüncü tur müzakereleri ve bir Mısır cumhurbaşkanının otuz yıl içindeki ilk ziyareti olmuş oldu.

Görüşmelerin ilk turu Mart 2019'da Kahire'de, ikincisi aynı yılın Eylül ayında New York'ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun yıllık oturumunun oturum aralarında ve üçüncüsü 25 Ağustos 2020'de Ammen’da gerçekleşti. Son toplantı, yeni Irak Başbakanı al-Kadhimi’nın de dahil olduğu ilk toplantı oldu.

Iraklı stratejist Hussein Al-Jasser Sky News Arabia'ya verdiği demeçte, "Yeni Levant projesi yeni değil, ilk olarak eski Irak başbakanı Haydar Al Abbadi tarafından önerildi." dedi. Al-Jasser, "Proje, Mısır'ın insan kaynaklarına, Irak'ın petrol zenginliğine ve diğer iki ülke arasında bir bağlantı ülkesi olarak Ürdün'e bağlı." diye de ekledi. Al Jasser, daha fazla Arap ülkesinin bölgedeki ılımlı devletleri, aşırılık ve terörizme karşı harekete geçirmek için bu koalisyona katılacağını da vurguladı.

Proje, üç ülke arasındaki ortak ilgi alanlarından oluşmakta. Kahire’nin, Irak’ın petrol zenginliğinden yararlanmak için büyük bir ekonomik çıkarı var ve karşılığında inşaat sektörü birikimini savaşın yıkıma uğrattığı bu ülkeye aktaracak.

MISIR IRAK’IN ELEKTRİK SORUNUNU ÇÖZEBİLİR

Anlaşmaya göre, Irak petrolünü Ürdün üzerinden Mısır'a nakledilecek ve karşılığında Mısır iki ülke arasında bir elektrik bağlantısı yoluyla Irak'a elektrik sağlayacak.

Irak'ta hava sıcaklığı yaz aylarında 50 dereceye ulaşabiliyor. Son birkaç ayda ise elektrik kesintileri yaşanıyor. Sonuç olarak ülke çapında protestolar başladı. Sorun, İran'ın ABD yaptırımları nedeniyle Irak'a gaz gönderimini kesmesi ve özellikle elektrik ihtiyacının üçte birini İran'dan karşılayan Irak'ın ödemelerini yapmaması nedeniyle ortaya çıktı. Mısır ise bu sorunu kolayca çözebilecek durumda.

Sisi'nin ziyaretinden kısa bir süre sonra, Mısır Ticaret ve Sanayi Bakanı Nevine Gamea, yetkililer ve iş adamlarından oluşan bir heyet Irak’ı ziyaret etti. Bu ziyarette Iraklı yetkililerle iki ülke arasındaki iş ve ticaret fırsatları ve Mısır’ın insan gücü ve inşaat ekipmanını güvencesi için alınacak önlemler görüşüldü.

IRAK’IN ABD’YE MESAJI

Zirve, başta Körfez monarşileri ve ABD Başkanı Joe Biden yönetimi olmak üzere birçok bölgesel ve uluslararası güç tarafından önemli bir nedenden ötürü övüldü: İran'ın Irak'taki etkisinin azaltmak.

Iraklı analist İhsan al-Shamari France 24'e verdiği demeçte, "Zirve, Irak’ın ABD'ye mesajıydı. Bağdat, İran’la ilişkileri uğruna Arap ülkeleri ile ilişkilerden vazgeçmeyeceğini gösterdi" dedi.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price yaptığı açıklamada, Washington'un bu "tarihi" ziyareti memnuniyetle karşıladığını ve "Mısır ile Irak arasındaki bölgesel ekonomik ve güvenlik bağlarını güçlendirmede önemli bir adım" olarak nitelendirdiğini söyledi. KİK ülkeleri ise medya platformlarında, tarihi zirveyi öne çıkararak yeni ittifakı selamladı.

İsrail bile bu haberi sevinçle karşıladı. Jerusalem Post gazetesi, "Ziyaret çok önemli. Yıllarca süren krizler, çatışmalar ve büyük devletlerin zayıflamasıyla gücün Türkiye, İran, İsrail ve Körfez ülkelerine kaymasından sonra Bağdat ve Kahire’nin kendilerini tekrar bölgenin önemli merkezi olarak konumlandırdıklarını gösteriyor" yorumunda bulundu.

YENİ KOALİSYON, ÜÇ ÜLKE İÇİN HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR

Irak için elektrik ve inşaat malzemeleri ihtiyaçlarının karşılanmasına ve ülkenin kendisini İran ile Suudi Arabistan arasında bir arabulucu olarak sunmasına yardımcı oluyor.

Mısır için koalisyon, ülkenin bölgedeki lider ülke rolünü yeniden canlandıracak ve Kahire’nin Türkiye ve Etiyopya ile ilişkilerinde Arapların desteğine kavuşacak.

Ürdün ise bu koalisyon sayesinde bölgedeki barış müzakereleri arabulucu konumunu güvence altına alıyor (özellikle İsrail ile Körfez ülkelerini ve Fas'ı silip süpüren normalleşme dalgasından sonra) ve kutsal Kudüs şehri üzerindeki velayetini sorumluluğunu pekiştiriyor. Ayrıca Amman’ın iki devletli çözüm için girişimleri destek görecek ki bu, İsrail devletinin kuruluşundan bu yana sığındığı Filistinli mültecilerin geri dönüşü anlamına geliyor.

Petrol zengini bir ülke, Irak, Ortadoğu'nun en güçlü silahlı kuvvetlerine sahip bir ülke, Mısır ve bölgedeki çatışmaların çoğunun anahtarlarını elinde tutan benzersiz bir konuma sahip bir ülkeden, Ürdün, oluşan yeni ittifak, Ortadoğu’yu kaosa sürükleyen KİK içindeki çatlağı ve İran ile İsrail çıkarlarını gölgede bırakarak oyunun kurallarını değiştirecek bir oyuncu olabilir.