Tonguç’tan Anayasa için öneriler
23 Haziran 1960 tarihinde yitirdiğimiz büyük eğitimci İsmail Hakkı Tonguç’un ölümünden birkaç gün önce kaleme aldığı eğitimle ilgili anayasa görüşleri bugün de bize önemli ipuçları veriyor. 1961 Anayasası’nın hazırlıkları sırasında pek önemsenmeyen ve ne yazık ki dikkate alınmayan bu önerileri anımsatmak istiyorum.
60. ölüm yıldönümünde saygıyla andığımız Tonguç’un kendi el yazısıyla yazdığı öneriler şöyle:
“1- İlköğretim zorunlu ve parasızdır. 7. yaşa basan kız erkek her çocuk 15. yaşını tamamlayıncaya kadar, laik ilkokula, teknik okullara ve kurslara devam etmeye zorunludur.
2- Zorunlu öğrenim çağında bulunan her çocuk öğrenim süresince;
a- Yaşam okuluna özgü ilkeleri uygulayabilecek öğretmenlere kavuşmak,
b- Sağlığı koruyucu olanakları elde etmek,
c- Çağdaş bir okul binasında okumak ve eğitilmek,
d- Kitaplardan, öğretim araçlarından yararlanmak,
e- Öğrenimi süresince taşıt araçlarından parasız yararlanmak haklarına sahiptir.
3- İlk eğitim ve öğretim kurumlarının amacı, öğrencileri Türk toplumsal, ekonomik bünyesine en iyi bir şekilde uyum sağlayacak cumhuriyetçi ve laik vatandaşlar olarak yetiştirmektir.
4- İlköğretim kurumlarında sınıf mevcudu 50 öğrenciden fazla olamaz. Bu kurumlara devam eden öğrenciler yılda en az 200 gün öğrenim görürler. Günlük öğrenim süresi 5 ders saatinden az olamaz.
5- Zorunlu öğrenim çağında bulunan çocuklar, devlet okullarından başka okul ya da derslere devam edemezler.
6- Bakılmaya muhtaç kimsesiz çocuklar, zorunlu öğretimi tamamlayıncaya kadar devlet tarafından eğitilirler.
7- İlköğretim harcamaları Devlet, Özel İdare, Belediye ve Köy bütçelerine konulacak ödeneklerle ve devletçe kabul edilen yardımlarla karşılanır.
8- Hangi katmandan olursa olsun, her normal çocuk, özellik ve yeteneklerine göre her derecedeki okullarda öğrenim görmek hakkına sahiptir.
9- Zorunlu öğretim kurumlarında devletin resmi dilinden başka dille öğretim yapılamaz.
10- Yetişkin halktan okuma yazma bilmeyenler, okur yazar duruma gelmelerini sağlayacak, halk eğitimi ile bezenmelerine yarayacak örgütlere ve kurumlara kavuşmak hakkına sahiptirler.
11- Köylerde ve köy niteliğinde olan beldelerdeki halk, oturduğu yerlerin gereksinim ve özelliklerine en uygun laik eğitim kurumlarına kavuşmak hakkına sahiptir.
12- Siyasi partiler, zorunlu ilköğretimin, halk ve meslek eğitiminin, sanat ve bilim alanındaki çalışmaların hızını engelleyecek girişim ve hareketlerde bulunamazlar.”
Vatan Gazetesi, 25.6.1960, Tonguç'un defin haberi
KAYNAK:
Engin Tonguç, Bir Eğitim Devrimcisi, İsmail Hakkı Tonguç, Yaşamı, Öğretisi, Eylemi, İkinci Kitap – Güldikeni Yayınları, Birinci Basım, Eylül 1997, Ankara, s. 588-589.
