Baklagillerin önemi

Kıraç Alanlardaki Tarımsal Araştırmalar İçin Uluslararası Merkez (ICARDA) 1975 yılında kurulmuştur. Türkiye'nin de katkıda bulunduğu bu kuruluş Orta ve Batı Asya, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Doğu Afrika ülkelerinde kıraç alanlara uygun ürün çeşitlerinin ıslahı ve yetiştiriciliği konusunda başarılı çalışmalar yapmaktadır.
Merkezin Mısır'daki uzmanlarından Dr. Aladdin Hamwieh, 10 Şubat Baklagiller günü dolayısıyla bir açıklama yapmıştır (Bkz.1). Merkezin Hindistan'da görevli uzmanı Dr. Shiv Agrawal ile yapılan bir röportajda konuyu pekiştiren bilgiler yer almaktadır (Bkz. 2). Bu uzmanların görüşleri aşağıda özetlenmiştir.
Dr. Hamwieh, “Araştırmalarımız önemli ölçüde paydaşlarımızın ihtiyaçlarına ve bilgisine dayanmaktadır. En baştan çiftçilerin de dahil olduğu araştırma çabalarının somut bir sonucu olarak iklim açısından uyumlu ürünler sunuyoruz.” ICARDA kuraklık ve kıtlık döneminde minimum su ve gübre girdisi ile en yüksek verimi sağlayan baklagilleri ıslah etmiştir.

BUĞDAY

Tüm tarım ekonomileri, dünya nüfusunun yüzde 80'inin temel besinini oluşturan pirinç, mısır ve buğday üzerine kuruludur. Önde gelen küresel temel gıda maddesi olan buğday tehdit altındadır. Özellikle Orta ve Batı Asya ile Kuzey Afrika bölgesinde benzeri görülmemiş tehditlerle boğuşuyor. Burada iklim değişikliği; kuraklık, sıcaklık ve toprağın tuzlanması gibi stres etkenlerini katlanarak artırıyor. Buğdayın iklim kaynaklı bu baskılara karşı aşırı duyarlılığı, üretimde önemli aksamalara yol açmaktadır. Afrika'daki kuraklığın yanı sıra, Ukrayna krizi açık bir uyarı oldu. En yoksul düzinelerce buğday bağımlısı ülkede fiyatlar önemli derecede arttı.

BAKLAGİLLERİN YARARLARI

Baklagillerin derin kök sistemleri, sığ köklü bitkilerin erişemediği toprak katmanlarındaki suya erişerek su kıtlığı dönemlerine dayanmalarını sağlar. Bakla, mercimek, mürdümük, yemlik baklagiller ve nohut, sürdürülebilir tarım ortamını hızla yeniden şekillendirebilir. Azot bağlayıcı bakterilerle olan karmaşık ilişkileri, toprağın gerekli besinlerle zenginleştirilmesine hizmet eder. Bitki bozunduğunda baklagiller tarafından bağlanmış azot serbest kalır.
Dr. Agrawal, “Baklagiller havadaki azotu verimli bir şekilde yakalayıp toprağa sabitleyebildiğinden, doğanın azotlu gübre fabrikasıdır. Bu da onu izleyen ürüne büyük fayda sağlar.
Daha az böcek ilacı ve kimyasal gübreye ihtiyaç duyuyorlar.
Çoğu üründen daha az suya ihtiyaç duyuyorlar.
Fazla polen taşıyıcıyı çekerek yerel ürünlere fayda sağlıyorlar vurgusunu yapıyor.
Ayrıca baklagiller:
Beslenme açısından süper besindirler: demir, çinko ve prebiyotik bakımından zengindirler. Tahıllardan üç kat daha fazla protein içerirler. Üç kısım tahıl ve bir kısım baklagilden oluşan bir diyet, protein de dahil olmak üzere sağlıklı bir kişinin günlük besin gereksinimlerinin çoğunu karşılandığını” ifade etmiştir.

MERCİMEK

İklim açısından uyumlu bakliyat çeşitlerimiz, yanında hızlı olgunlaşan mercimek çeşitleri vardır. Bunlar Güney Asya'da pirinçle münavebeli yetiştirilerek kısa sonbahar döneminde ek ürün alınmasını sağlamaktadır. Böylelikle çiftçilerin, yerel toplulukların ve toprağın besin ihtiyacı karşılanıyor. Yeni çeşitler % 35-40 oranında verim artışı sağlamaktadır. Mercimek sadece çok lezzetli çorbası yapıldığı için değil, aynı zamanda “dayanıklı ürün” sıfatını hak ettiği için önemlidir. Geçmişi eski Mısır'a kadar uzanan 'halis' bir protein kaynağıdır. Mercimek, bünyesinde bulundurduğu bol miktarda besinle hem bitkisel hem de hayvansal üretime katkıda bulunur.

NOHUT ÜRETİMİNDE BAŞARI

“Yaklaşık 50 yıl önce ticari bir ürün olarak nohut yetiştirmeye başlayan Avustralya, şu anda küresel nohut ihracatının yaklaşık üçte birini gerçekleştirmektedir. Bu gelişme baklagillerin çeşitli tarım ortamlarına uyum sağlayabildiğini göstermektedir. Ayrıca bu olgu, bir ülkenin tarım alanını tahrip eden iklim etkileriyle başa çıkmanın yeni yollarını bulduğunun bir kanıtıdır.”

DEĞİŞİM

Bu bölgedeki bazı ülkeler, buğdayın yanı sıra baklagillerin de önemli tüketicileri olup, gereksinme duydukları baklagillerin yaklaşık yarısını ithal etmektedir. Oysa kendine yeterliliğin sağlanması için az miktarda arazi kafidir. Zamanla böyle bir değişim, diğer ürünlerin ithalat baskısını hafifletecektir. Aynı zamanda yoğun buğday ekimi nedeniyle zarar gören arazileri ıslah edecektir. Baklagillere yeterince öncelik verilmiyor. Çalışmalarımız, daha dirençli, besleyici ve çevre dostu tarım sistemlerine olanak sağlayacak durumdadır.

(1)https://www.icarda.org/media/news/world-pulses-day-2024
(2)https://www.icarda.org/media/blog/legumes-superfood-people-and-soils