TÜRMOB’dan deprem sonrası için öneriler

Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Malî Müşavirler Odaları Birliği (TÜRMOB) 11 ili kapsayan Şubat 2023 depremi sonrasında mali yaşam ve sosyal güvenlik çerçevesi için uygulamaya yönelik kimi önlemler içeren bir bülten yayınladı.

Doğal afetlerle ilgili faaliyet ve işlemlere ilişkin vergi istisna ve muafiyetlerine ait olarak kimi yasalarda mevcut düzenlemelerin yeterli olmayacağını belirten TÜRMOB Genel Başkanı Emre Kartaloğlu, önerdikleri ek önlemlerin farklı illerde ince ayrıntılarla uygulanabileceğinin altını çizmiş. 

Öneriler toplam 31 maddede toplanmış. Önerilerin kimi malî mevzuata yönelik, kimileri de sosyal güvenlik mevzuatıyla ilgili gözüküyor.

VERGİ KONUSUNDA ÖNERİLER

• Vergi mevzuatındaki mücbir sebep ve mühlet verme maddelerinin kapsamlarının genişletilmesi (Malî meslek mensuplarını da kapsamalı; üretim merkezleri bölgede ama iş merkezi ve mali müşaviri başka illerde olan şirketleri de kapsamalı).
• Deprem bölgesindeki işletmelere (DBİ) vergi ve diğer kamu borçlarının silinmesi uygulamasının başlatılması.
• Gerek fiziksel gerek dijital muhasebe belgeleri ve defterlerine ait zayi belgesi verilmesi işlemi kalıcı biçimde kolaylaştırılmalı, bu belge ve defterlerin idareden temini sağlanmalı, bu belge ve defterlerin onaylanması için harç ve ücret benzeri şeyler alınmamalıdır.
• Deprem sonucu alınan sigorta tazminatlarının gelir sayılması hükmü kaldırılmalı, tazminatların yenileme fonu hesabında tutulma süre sınırı olan 3 yıl artırılmalıdır.
• DBİ’lere katma değer vergisi iade süreçleri kolaylaştırılmalı, kısmi kesinti nedeniyle uğranılacak finansal yükün azaltılması için önlemler alınmalıdır.
• DBİ’lerden olan alacakların vergi mevzuatındaki şüpheli alacak niteliğini kazandığı kabul edilmelidir.
• Vergi mevzuatındaki kıymeti düşen malların değerlerinin saptanmasındaki bürokrasi en aza indirgenmeli ve hız kazandırılmalıdır.
• DBİ’lere vergi mevzuatındaki fevkalade amortisman uygulaması olanağı sağlanmalıdır.
• Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi oranları DBİ’lere 2023 ve sonrası bir dönem için indirimli uygulanmalıdır.
• Deprem bölgesine yapılacak bağış ve yardımlarda denetim şartı getirilerek sınır artırılmalı; ücretlilerin de bağış yapmasına yönelik teşvik önlemleri getirilmelidir.
• İşverenlerin depremden etkilenen çalışanlarına yapacakları ayni veya nakdî yardımlar ücret istisnası kapsamına alınmalıdır.
• Deprem bölgesinde istihdama yeniden dönecek çalışanlara vergi ve sosyal güvenlik teşvikleri getirilmelidir.
• Bölgede yapılacak yapı, çadır, konteyner, karavan vb. barınma unsurları için KDV başta oranlarda istisnalar, indirimler vb. düzenlenmelidir.
• Depremden kaynaklı intikallerde veraset ve intikal vergisi istisnası uygulanmalıdır.
• BES ve Hayat Sigortası ödemelerinden vergi kesintisi yapılmamalı ve ödeme süreçleri kolaylaştırılmalıdır.
• Bölgedeki yatırımlar (özellikle imar ve inşa faaliyetleri) için yeni teşvik önlemleri getirilmelidir.
• İhtiyaç kredilerine vergisel teşvikler sağlanmalıdır.
• Deprem bölgesindeki bina-arsa dönüşüm işlemlerinde vergi alınmamalıdır.
• Deprem bölgesinde yürütülen vergi incelemeleri mücbir sebep süresince durdurulmalı, deprem bölgesindeki mükellefler ile bağlantılı karşıt inceleme yapılması zorunluluğu kaldırılmalıdır. 

FİNANSMAN İLE İLGİLİ ÖNERİLER

• Bölgedeki işletmeler için yatırım teşvik belgesi kapatma işlemleri kolaylaştırılmalıdır.
• Bölgedeki mevcut işletmelere geri ödemesiz süresi olan, düşük faizli hatta faizsiz işletme veya ihtiyaç nitelikli can suyu kredisi olanakları sağlanmalıdır.

SOSYAL GÜVENLİK İLE İLGİLİ ÖNERİLER

• İşverenlerin deprem bölgesinde çalışan işçilerine yapacakları nakdi yardımların sigorta priminden muaf tutulması düzenlemeye eklenmelidir.
• Kısa çalışma ödeneği (KÇÖ) ve nakdi ücret desteği (NÜD) deprem bölgesindeki çalışanlar ve malî meslek mensupları için yaşama geçirilmelidir.
• İşverenlerin işlemleri deprem bölgesinden yürütülen deprem bölgesi dışındaki işyerleri de SGK uygulamaları bakımından mücbir sebep kapsamına alınmalıdır.
• Depremden etkilenen çalışanların sosyal haklarının (mali ve ekonomik haklarla birlikte) korunmasına yönelik düzenlemeler hazırlanmalı ve uygulamaya sokulmalıdır. Örneğin, ölüm aylığının bağlanmasında prim ödeme ve çalışma süresinin aranmaması; işçi çıkarma ve fesih yasağı getirilmesi; depremden etkilenen işsizlere işsizlik ödeneğinin verilmesi; depremden etkilenen çalışanlara işten ayrılmak isterlerse kıdem tazminatı ödenmesi; işverenlere afetzede istihdamı zorunluluğu getirilmesi vb.

SONSÖZ

TÜRMOB sahadan hem mükelleflerden hem de meslek mensuplarından gelen istekleri toparlayarak bir bülten hazırlamış. Çok güzel bir iş. Yanı sıra bu önerilerin maliye sosyolojisi ve iş etiği, meslek etiği açılarından tartışılabilecek yanları da olabilir. İki örnek verip yetinelim. Depremde yıkılan binaların müteahhitlerinin vergi ve diğer kamu borçları silinmeli mi acaba? Bu müteahhitlerden alacaklar şüpheli alacak olmalı mı acaba? Deprem bölgesine yapılacak bağış ve yardımlardaki vergi avantajının daha da artırılması acaba etik mi, yoksa yapılan bağışın (vergi avantajı olacak) yüzde 20’si kamuya gitmeyince işletme kamunun parasını bağışlamış olmayacak mı? Önerileri bir de bu açıdan değerlendirmek olanaklı elbette. Onu da sonraya bırakalım, güzel şeyler de var çünkü! Gerçi mali idare bunların kimilerini yasal düzenleme taslağına almış bile!