Mursi'nin ölümü Türkiye-Mısır ilişkisini nasıl etkileyecek

Mısır'da 2013 yılındaki halk hareketi sonrasi akeri müdahaleyle iktidardan uzaklaştırılan 67 yaşındaki Muhammed Mursi, ‘casusluk’ suçlamasıyla yargılandığı mahkeme salonunda vefat etti. Mısır devlet televizyonunda, "Muhammed Mursi'nin iyi huylu bir tümörü bulunduğu, sürekli tıbbi gözetim altında olduğu ve ölümünün kalp krizinden kaynaklandığı" duyuruldu. Mısır Başsavcılığı yaptığı açıklamada, Mursi'nin hastaneye getirildiğinde vefat etmiş olduğunu bildirdi.

Eski Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin cenazesi, yoğun güvenlik önlemleri altında, ailesi eşliğinde Kahire'de toprağa verildi. Muhammed Mursi'nin avukatı Abdulmunim Abdulmaksut, Mursi'nin cenazesinin, Kahire'nin doğusunda, Medinet'un Nasr semtindeki Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan) mürşitlerinin defnedildiği kabristanlıkta toprağa verildiğini açıkladı. Abdulmaksut, defin işlemlerine Mursi ailesi ile kendisinin katıldığını, vatandaşların katılmasına ise izin verilmediğini belirtti.

İHVAN MISIR YÖNETİMİNİ SUÇLADI

Ürdün'deki Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan) yaptığı yazılı açıklamada, Mursi'nin “ilkelerinden sapmadan, hakka bağlı kalarak şehit olduğu” ileri sürüldü. Muhammed Mursi'nin ülkesini, halkı ve hakkını savunurken hayatını kaybettiği savunulan açıklamada, “Mursi onurlu yaşadı, şehit öldü” dendi. Ürdün İhvanı da Mursi'nin ölümünden Mısır yönetiminin sorumlu olduğunu öne sürdü.
Tunus'un eski Cumhurbaşkanı Munsif el-Merzuki, Muhammed Mursi'nin “bugün tarihe en geniş kapılardan geçerek girdiğini”, ölümünün kararlı iradesini ve düşmanlarının onursuzluğunu ortaya koyduğunu söyledi. Fas eski Başbakanı Abdulilah Bankiran yayınladığı mesajda Mursi'nin ailesine başsağlığı diledi.

ERDOĞAN: MISIR HALKININ BAŞI SAĞ OLSUN

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Nakkaştepe Millet Bahçesi'ni ziyaretinde bir gazetecinin Mursi'nin hayatını kaybetmesine ilişkin sorusuna, “Haberi arabadan inerken aldım. Maalesef mahkeme salonunda bu cereyan etmiş. Ben öncelikle Mursi kardeşimize, şehidimize, Allah'tan rahmet diliyorum” dedi. Erdoğan, şöyle konuştu: “Batı, Sisi'nin bu idamlarına hep sessiz kalmıştır. AB üyesi ülkeler idamı yasaklarken ne yazık ki Mısır'da bu katil Sisi'nin davetine icabetle, oradaki toplantıya iştirak etmişlerdir. Bu ikiyüzlülük değil, çok yüzlülük. Bir taraftan siz idamı yasaklayacaksınız, Türkiye'nin idamı kaldırmasını isteyeceksiniz ve idamı Türkiye'ye kaldırtacaksınız ama öbür taraftan Mısır'ın bu idam mekanizmalarını çalıştırdığı bir dönemde, hatta ve hatta yedi genci idam ettikleri bir haftanın içerisinde Mısır'da uluslararası bir toplantıya AB üyesi ülkelerin katılmasını, tabii hiçbir şeyle anlamak, anlatmak mümkün değil. İşte bu süreç ne yazık ki şurada yaklaşık hemen hemen beş yılı buldu. Beş yıldır Mursi kardeşimiz cezaevinde ve binlerce arkadaşı ile beraber orada mahkum. Bugün de şüpheleri bir kenara koyuyorum, emrihak vaki olmak suretiyle şehit oldu. Rabbim inşallah sevgili habibiyle beraber haşreylesin. Dualarımız onunla beraber. Tüm onunla aynı yolu yürüyen kardeşlerimin başı sağ olsun. Mısır halkının başı sağ olsun. Ailesine yakınlarına başsağlığı diliyorum. Allah rahmet eylesin.”

İNSAN HAKLARI ÖRGÜTÜ: BM SORUŞTURSUN

İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW), Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi’ne, eski Mısır Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin mahkeme salonunda hayatını kaybetmesine ilişkin Mısırlı makamların soruşturulması için çağrıda bulundu.

Açıklamada görüşlerine yer verilen HRW Ortadoğu ve Kuzey Amerika Direktörü Sarah Leah Whitson, Mursi'nin yıllarca sert hapishane koşullarının ardından yaşamını yitirdiğini belirterek, şöyle dedi: "Mısır hükümeti, Mursi'ye en minimum standartlardaki mahkumiyet haklarını vermeyi reddederek, vahim hak ihlallerinde bulundu. Mısır hükümeti, kasıtlı olarak eski Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'yi kötü muameleye ve izolasyona tabi tuttu. Mursi'nin siyasi görüşleri ne olursa olsun, gösterilen muamele korkunçtu. Bunun sorumluları soruşturulmalı ve gereken ceza verilmelidir."

'TÜRKİYE MISIR'A EL UZATMALI'

Aydınlık gazetesi yazarı Onur Sinan Güzaltan, Mursi'nin ölümü sonrası Türkiye-Mısır ilişkilerinin geleceğini şöyle değerlendirdi: “Kahire'deki kaynaklarımızla konuştuk. Mahkemede bir kalp krizi atağı geçiriyor ambulansla hastahaneye götürüldüğü sırada hayatını kaybediyor. Mursi'nin hayatını kaybetmesine kadar olan süreci hatırlamak gerekirse 2012 Haziran'da İhvan'la bağlantılı Özgürlük ve Adalet Partisi'nin adayı olarak Mısır halkının yaklaşık yüzde 30'unun katıldığı bir seçimde ikinci tura kalmış ikinci turda da oyların yüzde 52'sini alarak Mısır Devlet Başkanı olmuştu. Tabii bu süreçte AKP'nin İhvan siyaseti gereği Mursi'ye çok büyük desteği olmuştu. Daha sonra Temmuz 2013'te Mısır'da, Mursi ve Müslüman Kardeşlere karşı çok büyük halk hareketleri olmuştu. Milyonlar sokağa dökülmüştü. Bu halkın farklı nedenleri vardı. Ekonomi ve Müslüman Kardeşlerin taraflı tutumu bunların başlıcaları.

TÜRKİYE ISRARINDAN VAZGEÇECEK

“2013'ün Temmuz ayında da halk hareketi ve ordunun da müdehalesiyle Mursi iktidardan alınmıştı. Bu süreçte Türkiye net ve diplomasiye uymayan bir şekilde Mursi'ye desteğini sürdürdü. Bugün hâlâ ticari ilişkilerin devam etmekle beraber siyasi ilişkiler kopmuş durumdadır. Herkes Müslüman Kardeşlerin Mısır'da kaybettiği zaman diğer ülkelerde de kaybettiğini anlamına geldiğini biliyor. Dolayısıyla ben, Türkiye'nin de bu İhvan ısrarından vazgeçeceğini umuyorum.

“Türkiye'nin İhvan ısrarının iki temel sebebi var. Birincisi ideolojik olarak. Çünkü bakıldığı zaman Ak Parti'de Müslüman Kardeşlere yakın geleneklerden geliyor. İkinci ısrar nedeniyse bugün geldiğimiz noktada iki ülkenin de bölgesel bir liderlik iddiası. Ama bugün bakıldığında Türkiye devrik bir lider uğruna Arap coğrafyasının kalbi olarak nitelendirilen Mısır'la bütün ilişkilerli kesmiş durumda. Mısır'la ilişkileri kesmek bütün Arap coğrafyasıyla ilişkileri kesmek anlamına geliyor.”

'DOĞU AKDENİZ'DE MÜTTEFİK LAZIM'

Güzaltan, Mursi'nin ölümünün özellikle Ak Parti tarafından yoğun olarak gündemde tutulmasının nedenine ilişkin şunları söyledi: “Bu konu iç politikaya da malzeme haline getirilmiş durumda. Türkiye'nin seçime götürüldüğü bir dönemde Mursi'nin ölümünün iktidar tarafından gündemde tutulması olası. Fakat işin bir de diplomatik tarafı var. Türkiye, şunun farkında ki Suriye'de Rusya ve İran'la işbirliği arıyor. Türkiye Doğu Akdeniz'de ABD ve İsrail taradından kuşatılmaya çalışılıyor. Özellikle Doğu Akdeniz'deki gaz yatakları meselesinde Türkiye'nin müttefikler kazanması ya da karşı cephede bulunan ülkeleri nötr hale getirmesi lazım. Mısır'ın ve Suriye'nin Akdeniz'e uzun kıyıları var. Bu bağlamda bu iki ülke ile ilişkiler önemlidir. Kısa vadede Türkiye'nin Müslüman Kardeşlere destek verse de uzun vadede Doğu Akdeniz meselesinin çözümünde Mısır'a el uzatılacağını umuyorum.”

MURSİ KİMDİ?

Mursi, Müslüman Kardeşler hareketi içerisinde siyasete atıldı. Mursi 2000 ve 2005 yılları arasında milletvekili oldu. Müslüman Kardeşler'in yasal olarak seçime katılmaları mümkün olmadığından Parlamento'ya bağımsız siyasetçi olarak girdi. Beş yıl Mısır Halk Meclisi üyeliği yaptı. 2011'deki Mısır Devrimi'ne, muhalif bir lider olarak destek verdi ve 30 Nisan 2011 tarihinde Müslüman Kardeşler'in kurduğu, Özgürlük ve Adalet Partisi'nin başkanı seçildi.
2012 Mısır Cumhurbaşkanlığı Seçimleri'nde Müslüman Kardeşler'in aday gösterdiği Hayrat Şatır'ın adaylığı düşünce, yerine Muhammed Mursi seçildi. Yoğun seçim kampanyası yürüttü. İlk turda yüzde 25.5 oy aldı ve ikinci tura girmeye hak kazandı. İkinci turda da yüzde 51.73 oy alarak, 5. Cumhurbaşkanı oldu. 2012–13 Mısır protestoları adıyla bilinen, 3 Temmuz 2013 tarihinde yapılan Müslüman Kardeşler karşıtı büyük halk hareketi sonucu devrildi. 16 Mayıs 2015 günü mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı. 16 Haziran 2015 günü hakkında açılan "casusluk" davasından müebbet hapse mahkum olurken, "cezaevi baskınları" davasında ise mahkeme idam kararını onadı.