Tarihi yanında götüren kadın: Ayşe Cebesoy

Osman Selim Kocahanoğlu

Geçen hafta kaybettiğimiz Ayşe Cebesoy Sarıalp... 15 Ağustos 1926 İstanbul doğumlu olan Ayşe Cebesoy, Ali Fuat Cebesoy’un ağabeyi Albay Mehmet Ali Beyin kızı idi. Babasının görevi dolayısıyle çocukluğu Ankara’da geçmiş, Ankara Maarif Kolejini bitirmiştir(1941- 42). Daha sonra İstanbul Edebiyat Fakültesi İngiliz Filolojisini bitirdi (1946). Halide Edip’in asistanı ve doktora öğrencisi (Linguistik) oldu (1946-48). Beyoğlu Kız Lisesi (1946 - 48), Avusturya Lisesi (1952-56) ve İtalyan Kız Orta Okulunda (1956-61) İngilizce öğretmenliği yaptı. Daha sonra Amerikan Haberler Merkezi’ne geçerek, 18 yıl kütüphane sorumlusu, Fullbrigt Sekreteri ve Kültür Müdürü olarak bulundu. Son olarak Türk-Amerikan Üniversiteliler Derneği Başkanı olarak kurs ve burs işlerini yönetmekteydi.

MİLLİ ATLETLE EVLENDİ

Amerika ve çeşitli Avrupa ülkelerine tetkik ve araştırma gezilerine katılan Ayşe Cebesoy, 1948 Londra Olimpiyatları atletizm dalında dünya üçüncüsü Ruhi Sarıalp ile evliydi. Babası Mehmet Ali Bey (Albay) İsmail Fazıl Paşa’nıın oğluydu. Diğer kardeşi /amcası Milli Mücadele kahramanımız Ali Fuat Cebesoy’dur. İsmail Fazıl Paşa, Müşir Mehmet Ali Paşa’nın kızı Zekiye Hanımla evlenmişti. Alman asıllı Karl Dietrich ailesinin çocuğu olan Müşir Mehmet Ali Paşa, Abdülmecid devrinde Osmanlı’ya sı- ğınmış ve ordumuzda müşirlik rütbesine kadar yükselmiştir.

PAŞALAR AİLESİ

‘93 Harbi’nde Tuna Orduları Kumandanı olan, Berlin Kongresi’ne Osmanlı delegesi olarak katılan Mehmet Ali Paşa, Arnavutluk malisörlerinin hain pususuna düşerek hayatını noktaladı (1878). Mehmet Ali Paşa, Çerkez Hafız Paşa’nın 16 yaşındaki kızı Ayşe Sıdıka Hanımla evlenmiştir. Gümüşhanevi Ziyaeddin Efendi’nin müntesibi olan Sıdıka Hanım’ın bu evliliğinden dört kızı olmuştur. Büyük kızı Hayriye Hanım Hareket Ordusu’nun ilk kumandanı Hüseyin Hüsnü Paşa ile evlendi. Bu evlilikten iki oğul bir kız doğdu. Büyük oğul Albay Tahsin Bey, Mehmet Ali Aybar’ın babasıydı. Hüseyin Hüsnü Paşa’nın kızı Nimet Hanım ise Selânik Mebusu (1908-1912), ünlü İttihatçılardan Rahmi Bey’le evlendi.

NAZIM HİKMET’İN ANNE TARAFI

Daha sonra İzmir Valisi olan Rahmi Bey’in küçük oğlu Alpaslan’ı Çerkez Ethem kaçırmış, fidye karşılığı bırakmıştır. Rahmi Bey’in oğlu Alpaslan, daha sonra Sultan Abdülhamid’in ünlü mabeyn ikinci kâtibi Arap İzzet Holo’nun (Paşa) kızı Zeynep Mümtaz Hanım’la evlenmiştir. Mehmet Ali Paşa’nın ikinci kızı Leyla Hanım, Abdülmecid devri Macar mültecisi Mustafa Celelettin Paşa’nın (Bojenski) oğlu Hasan Enver Paşa ile evlendi. Bu evlilikten Nazım Hikmet’in annesi (Celile Hanım) ve Samih Rıfat’ın eşi (Münevver Hanım) doğdular.

ALİ FUAT PAŞA HİÇ EVLENMEDİ

Mehmet Ali Paşa’nın üçüncü kızı Zekiye Hatice Hanım ise Ali Fuat Cebesoy’un babası İsmail Fazıl Paşa ile evlendi (1879). Bu evlilikten Albay Mehmet Ali Bey (1880/Ayşe Hanımın babası) ve Ali Fuat Cebesoy doğdular (1882). Ali Fuat Paşa hiç evlenmedi. Ağabeyi Mehmet Ali Bey (Albay), Mütarekede Damat Ferit hükumetinin Dahiliye Nazırı Mehmet Ali Bey’in kızı Leyla Makbule Hanım’la evlendi. Bu evlilikten Ayşe Cebesoy (Sarıalp) ve Prof. İsmail Fazıl Cebesoy (ölümü: 01.12.2005) doğdular.

Atatürk’ün Anadolu’ya geçtiği günlerde Dahiliye Nazırı olan Mehmet Ali Bey (Gerede), Paşa’nın müfettiş olarak atanmasında yardımcı olmuştur. Müşir Mehmet Ali Paşa, Edirne’de görevliyken maiyet kumandanı Hasan Sabri Bey’i küçük baldızı Hatice Hanımla evlendirip bacanak olmuşlardı. Balkan Harbinde kolordu kumandanı olan Hasan Sabri Paşa, Karabekir’in babasıyla amca çocuğudur. Bu Sabri Paşa’nın kızı Emine Behice Hanım, Nakşibendi tarikatı mesubu ve sonradan İstanbul Müftüsü olan Fehmi Efendi ile evlenecek, bu evlilikten de Prof. Sabri Ülgener doğacaktır. (Sabri Ülgener İktisat Fakültesi’nden benim de hocam oldu).

‘BÜYÜK ATATÜRK’ DERDİ

Milli Mücadelede Karabekir-Cebesoy yakınlığı buralara uzanır. 17 Mart 2017 Cuma günü Teşvikiye camiinden sonsuzluğa uğurladığımız Ayşe Cebesoy, hem Cumhuriyetin aydın bir kadını, hem yedi iklimli yedi coğrafyalı bir İmparatorluğun son temsilcisiydi. Şimdi gökdelenler arasında kuş yuvası gibi kalmış, zengin fotoğraf arşiviyle müzeyi andıran, evinde hep tarihe gülümsüyordu. Mustafa Kemal Paşa için hep “Büyük Atatürk” derdi.

En sonunda kendisi de içinde nefes aldığı tarihin yolculuğuna çıktı. Kabrine giderken, yanında tarihi de götürmekte... Dedeler dedesi Yakova’da, amcası Ali Fuat Cebesoy Sakarya kıyısı Geyve’de. Kendisi Edirnekapı şehitliğinde. Güzel bir insan, nazik bir hanımefendiydi. Benim için değerli anılar bıraktı. Annemi kaybetmiş gibiyim... Allah rahmet eylesin. Mezarında rahat uyusun. Huzurunda bir kere daha saygıyla eğiliyor, ellerinden öpmüş gibi oluyorum. Bunları yazarken duygulandığımı, gözlerimin yaşardığını duyar mı bilmem?