Tek Kutuplu dünyanın sonu

ABD, 2019 Ulusal Güvenlik Strateji Belgesi ile Rusya ve Çin’i tek bir blok olarak karşısına aldı ve tek kutuplu dünya sisteminin sonunu ilan etti. ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı 68 sayfalık Ulusal Güvenlik Strateji Belgesi’nin sonucu ise yeni bir Soğuk Savaş’ın önünün açılması. Çok tartışılan belgede, ABD’nin Rusya ve Çin’i rakip olarak görmesi, İran ile Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti gibi ülkeleri haydut devlet olarak tanımlaması ve sözde bu haydut devletin arkasında Çin’in varlığına işaret etmesi Atlantik - Avrasya çatışmasının dışa vurumu olarak algılanıyor.

Dumlupınar Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Barış Adıbelli, raporun kritik noktalarını Aydınlık’a değerlendirdi. Adıbelli’ye göre, belgenin sihirli kelimesi “rakip”. ABD’nin hem Rusya’yı hem de Çin’i rakip olarak tanımlamasının yeni olduğuna işaret eden Adıbelli, kavramın hafif kullanıldığına, aslında Washington’un, “ulusal çıkar” vurgusu yaparak Çin ve Rusya’yı neredeyse düşman ilan ettiğine dikkat çekiyor.

ABD’YE GÖRE ÇİN VE RUSYA TEHDİT

Belgede Güney Çin denizinde serbest dolaşıma Pekin yönetiminin engel olduğu da vurgulanıyor ve Pekin’in tavrının hem komşularını hem de denizciliği tehdit ettiği belirtiliyor. Adıbelli’ye göre, bu durum bile açık açık Çin’i tehdit olarak göstermek için yeterli bir delil. Bugüne kadar ABD’nin hiç yapmadığı bir şey yaptığını söyleyen Adıbelli, belgede Çin’in insan hakları ihlali yaptığını ileri sürüldüğünün, Pekin yönetiminin asıl bundan rahatsız olduğunun altını çiziyor. “Belgede yer alan ‘insan hakları ihlalleri’ vurgusu Çin’e içerinden yapılan bir örtülü operasyon anlamı taşıyor”.

Yrd. Doç. Dr. Barış Adıbelli, hazırlanan strateji belgesinin oğul George Bush döneminde hazırlanan rapora benzediğine de işaret ediyor ve şu ifadeleri kullanıyor: “Bush şer devletleri ilan etmişti, hepsinin arkasında da Çin Halk Cumhuriyeti’nin olduğunu ileri sürmüştü. Bu belgede de İran ve KDHC üzerinden de aynı durum söz konusu.”

BU KEZ İŞLER FARKLI

Adıbelli’ye göre, belgenin en önemli tarafı ABD’nin ilk defa Rusya ve Çin’i aynı çizgide görüyor olması. Çin uzmanı Adıbelli ABD’nin ulusal stratejisini değiştirdiğini şu sözlerle vurguluyor: “ABD genelde Rusya ile arası iyiyse Çin’i, Çin ile iyiyse, Rusya’yı karşı tarafta tutuyor. Çünkü ne Çin’i Rusya’sız zayıflatabilir, ne de Rusya’yı Çin’siz kontrol edebilir. Ama işler bu kez farklı. ABD ikisini aynı anda hiçbir zaman karşısına almazdı ama aldı ve onlara rakip nitelemesi yaptı.”.

Belgenin bu bakımdan çok önemli olduğunun altını çizen Adıbelli şu değerlendirmeyi yapıyor:

“ABD, Çin’i ekonomik, Rusya’yı da askeri tehdit olarak görüyor. İkisini bir arada karşına aldığın zaman, hem ekonomik hem de askeri gücü olan birleşik bir paktı ortaya çıkarmış oluyor Washington. İlk defa ABD, Çin ve Rusya’yı tek bir blok olarak karşısına aldı. Buradan çıkaracağımız şey şudur: Belgeye göre ‘tek kutuplu dünya sistemi’ bitmiştir.”

NYT’YE GÖRE DE ‘SOĞUK SAVAŞ’

ABD’nin , iki kutuplu (Atlantik - Avrasya) dünyayı tanımladığına işaret eden Adıbelli, “Trump çok fazla dengeyle oynadı, bunun adı yeni bir Soğuk Savaş ilanıdır” dedi.

Öte yandan konuyla ilgili Amerikan New York Times gazetesi de bir analiz haber yaptı. Belgeyi “30 yıldır tatilde olan süper güç rekabetine” geri dönüş olarak tanımlayan gazete, Trump’ın çizgisinin Soğuk Savaş dönemine dönüşü gösteren ipucu barındırdığını yazdı.

SIFIR TOPLAMLI OYUN

Çin, ABD’ye Çin’in stratejik hedefini saptırmaya son vererek ikili ilişkilere tarafsız ve rasyonel bir bakış açısıyla yaklaşması çağrısında bulundu. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Chunying, düzenlenen basın toplantısında yaptığı açıklamada, Çin’in dünyanın en büyük gelişmekte olan ülkesi olarak, ABD’nin de dünyanın en büyük gelişmiş ülkesi olarak dünya barışını koruma ve küresel kalkınmayı ilerletme sorumluluklarını ortaklaşa üstlendiğine dikkat çekti. Hua Chunying bu konuda şunları söyledi: “ABD’yi Çin’in stratejik hedefini saptırmaya son vermeye ve Soğuk Savaş düşüncesi ile ‘sıfır toplamlı oyun’dan vazgeçmeye çağırıyoruz. Aksi takdirde hem başkasına zarar veriyor, hem de kendisi zarar görüyor”