Uluslararası dayanışma günü ve dayanışma ekonomileri

Eylül 2000’de BM Binyıl Zirvesi’nde dayanışma, 21.yüzyılda uluslararası ilişkilerin temel değerlerinden biri olarak kabul edilmişti. Bildirgede Dayanışma başlıklı 6. Md.’de şöyle bir açıklamaya yer verilmişti: Küresel sorunlar, maliyet ve külfetin temel eşitlik ve sosyal adalet ilkelerine uygun olarak adil bir biçimde paylaşıldığı yollardan çözümlenmelidir. En çok zarar görenler ya da en az yararlananlar, en çok yararlananların yardımını hak ederler.
Gerçekten de küreselleşme bağlamında eşitsizliğin artması nedeniyle uluslararası dayanışma kaçınılmaz olmuştur. Bundan dolayı dayanışma kültürünün geliştirilmesi ve paylaşım ruhunun yoksullukla savaşımı için 22 Aralık 2005 tarihli BM Genel Kurulunda 20 Aralık Uluslararası Dayanışma Günü olarak kabul edilmiştir.
Bu girişimin amacı uluslararası barış ve güvenliği koruyarak insan hakları ve sosyo-ekonomik gelişmeyi sağlamak için işbirliği olarak belirlendi. Bu bağlamda 2002’de kurulan Dünya Dayanışma Vakfı 2003’de BM Kalkınma Programı olarak yeniden düzenlendi. BMKP’nun özgörevi yoksulluğu ortadan kaldırmak, gelişmekte olan ülkelerde başta en yoksul kesimler olmak üzere insani, toplumsal ve ekonomik gelişmelerini sağlamak olarak belirlendi.
Sürdürülebilir gelişme amaçları (SGA) gündemi insanlığı yoksulluk, açlık ve hastalıklardan kurtarmak için küresel işbirliği amacıyla ortaya kondu. 17 SGA’nın ilki yoksulluğa son, ikincisi açlığa son, üçüncüsü ise iyi sağlık ve iyi olma hali.
DAYANIŞMA EKONOMİLERİ (DE)

Küreselleşen kapitalizmin TINA (Başka bir seçenek yok) savsözü çok yaygınlaşmıştı. 2008 krizinden sonra bu çığırtı duyulmaz oldu. Tam tersine hem zamansal hem mekansal üretim ve bölüşüm seçenekleri gündeme geldi, kuşkusuz bu arada DE.
Dayanışma kavramının piyasa ve devlet alanları dışında kalan etkinliklerden oluşan bir içeriği var. Genelde yerel temelli, yeni-liberal küreselleşmenin iktisadî ve toplumsal sonuçlarına tepki göstermeleri söz konusu,
Dayanışma ekonomileri (DE) sol eğilimli Marksçı bir yaklaşım olarak tanımlanabiliyor. Ancak klasik Marksçı düşünceden kimi farklılıklar gösteriyor: Kapitalizme karşı duruş kapitalizmi ortadan kaldırmayı değil, anlık ekonomik sorunlara doğrudan müdahaleyi öngörmek; eylemlerin devrimci bir nitelikten çok dönüşümcü bir nitelik taşıması eşdeyişle ani ve köklü bir toplumsal değişim değil, aşamalı bir toplumsal dönüşüm pratiği vb.
Samir Amin de bu seçeneği toplumsal katılım ve açık bir koruma aktöresine dayalı bir post-kapitalist seçenek olarak tanımlamış.
DE devletin alanının ve kapitalist piyasanın dışında yer alan ekonomilerdir. Mevcut istihdam ilişkilerine karşı piyasa dışı ve devlet dışı seçenekler olarak ortaya çıkmaktadırlar. Büyüklükleri ve etkinliklerinin kapsamı farklılaşabilmekte olan DE’nin yapıları biçimsel ve örgütlü olabilir de olmayabilir de. DE’nin çalışma biçimleri yerel girdilerle yerel halkın ekonomik gereksinimlerini karşılamaya çalışmaktır. DE’nin dört temel dayanağından söz edilebilmektedir: artık değer sömürüsünün olmadığı işçi hakları odaklı emek dayanışması, çalışma standartları ve adil ücret siyasalarıyla işyeri demokrasisi, üretim alanında piyasa dışı boyut, bölüşüm açısından da basit takas ilişkileri, zaman bankaları, gereksinim sahiplerine ücret veya sosyal güvenlik ağları. Böylece üretim ve bölüşüm arasındaki farklı ilişki seçeneği ile mevcut eşitsizlik kısmen de olsa iyileştirilebiliyor.
DE’nin tipolojisi çok çeşitli: kâr amaçlı sosyal girişimciler / kayıtdışı ekonomi işgörenlerinin birlikleri / adil ticaret ağları / ortaklaşa tedarik yapan tüketici ağı vd.
DE ÖRNEKLERİ
Aslıhan Aykaç’ın kitabında (Dayanışma Ekonomileri, Metis Yay., 2018) somut örnekler de verilmiş. Bunlar şöyle: Mondragon, SEWA (Self-Employed Women’s Association, ), New Labor , Pankobirlik.
Ayrıca Gamze Aksan’ın ‘Yoksulluk ve Dayanışma Ağları’ da hoş bir çalışma.
SONSÖZ
Bir, iki daha fazla DE!
Not: Meraklısı için bağlantılar
(1): mondragon-corporation.com/en/
(2): sewa.org
(3): newlabor.org.tr
(4): pankobirlik.com.tr