Vikinglerin Berenler Berinler Perinler ve Perinçekler ile dil hısımlığını Bizans ve Arap kaynaklarıyla ispatlıyoruz

Geçen Pazar Vikingler dizisinin ilk bölümünü CNBC-e televizyonunda izlediniz mi? Bu akşam devam ediyor. Orada iki kargası ve iki kurduyla Tanrı Odin'i de görmüşsünüzdür. Asya'dan hakan olarak göndermiştik. Avrupa halkları bakmışlar Tanrıya benziyor, gökyüzünde Savaş Tanrısı tahtına oturtmuşlar.

"Turkakonung Odin"

İsmi zaten ateş, yani Od. İskandinav destanları ondan "Turkakonung" (Türk Hakanı) diye söz ediyor. O konulara ilerde geleceğiz. Şimdi biz, Vikinglerin ilk adı olan Väring/Bering'lerin kökenbilimi konumuza devam edelim. Haklısınız, Aziz Nesin'in Sürmene'li İlyas Reis hikayesinde olduğu gibi, bir türlü sadede gelemedik. CNBC-e'deki Viking dizisi de sadede gelmiyor. Okyanusa yelken açmak üzereyiz. Merak etmeyin kaptan köşkünde Amiral Soner Polat ile Amiral Semih Çetin var. Emekli olmadılar. Seferiyiz. Fırtınalara meydan okuyoruz.

Türkçede ber/ver kökü

Geçen hafta ünlü Macar kökenbilimci, Sultan II. Abdülhamit'in ahpaplarından Vambery'nin kitabının ilgili sayfasını yayınlayarak, ber, ver, bir köklerinin aynı olduğunu göstermiştik. Bu kök, aynı zamanda adamak, fedakarlık, sadakat anlamlı sözcüklerin de kökü. (2)

MS 8. Yüzyıl Türkçesini yansıtan Orhon Yazıtları'nda vermek eyleminin karşılığı birmek (Clauson'da bermek). Yazıtlar'da örneğin, "İşiğ küçüğ birür." (İşi gücü verir) deniyor. Politik İktisattaki işgücü kavramını hatırlatıyor. Kültigin, "Orduğ birmedi" (Orduyu vermedi) diye övülüyor. (3)

Orhon Yazıtları döneminde bugünkü var sözcüğü yerine bar sözcüğü geçerli. Barım ise, varlık, mal mülk servet karşılığı. (4) Daha sonraki yüzyılların B>V ses dönüşmesi bize gerekli olacak.

1074 yılında yayınlanmış olan Kaşgarlı'nın Divan-ü Lügat-it Türk'ünde bermek sözcüğü bugünkü Türkiye Türkçesiyle vermek anlamına geliyor. Örneğin berildi (verildi), berdi (verdi) diye geçiyor. (5)

Clauson'un "13. Yüzyıl Öncesi Türkçenin Kökenbilim Sözlüğü"ne bakınca, ber/ver kökenli sözcük ve deyimlerin ne kadar zengin olduğunu görüyoruz. (6)

Özünü başkalarının mutluluğuna adayarak mutlu olanlar

Ünlü Türkolog Radloff'un dört ciltlik sözlüğünü (7) bulup yollayan genç tarihçilerimizden, Kıpçak bozkırlarında namı dolaşan Sadık Can Perinçek Bey'e selam olsun. Hem o ciltlerde, hem de 1930'lu yılların Tarama Dergisi'nde, Türkçede sadakat, fedakârlık, vericilik kavramlarının bermek/vermek kökünden türetildiğini görüyoruz. (8)

Tuna Kiremitçi, 4 Eylül 2013 günlü yazısında onların tanımını yaptı: "Başkasının mutluluğuyla mutlu olanlar." Başka deyişle Berenler, Berinler, Perinler, Berentler, babaannem Rahmiye Perinçek'in deyişiyle El güzelleri. Hüseyin Haydar da şiirlerini yazmıştı: Vericiler. Hepsi Viking tanrısı Perun'a adanmışlar. Toplum için kendilerini kurban edenler! Perun bahsi çok derin. Zamanı gelince oraya dalgıç takımlarıyla ineriz.

Türk dillerinde ber/ver kökünden sadakat ve fedakarlık

Çeşitli Türkçe ağızlarda sadık, fedakâr anlamına gelen sözcükler, hep ber/ver kökünden:

Berin (Altay Türkçesi): Kendini vermek, sadık olmak. "Beringen kiji" sadık kişi anlamında. Sözcüğün kökü "bermek", yani vermek. (9)

Berin (Karaçay Türkçesi): Sadık, veren, canını veren, eli, yüreği ve ruhu açık. (10)

Berin (Kuman/Kıpçak Türkçesi): Ortaya çıkmak. (11)

Berilüü (Kırgızca): Verilmek, sadık olmak.

Berilgendik (Kırgızca): Sadakat. (12)

Beriniileex (Yakut Türkçesi): Sadakat. (13)

Perin (Altay Teleüt Türkçesi): Kendisini adamak, kendisini vermek, kaptırmak. (14)

Perinçek (Kutadgu Bilig): Bermek (vermek) kökünden, çok sadık , kendini vermiş anlamında. (15)

Perinçek (Uygurca): Verinmek, kendisini vermek. (16)

Berinçek/Perinçek (Karaçay Türkçesi): Çok sadık, çok fedakâr. (17)

Sıfatlarda kuvvetlendirici olan -çek son ekine bugün giriş yapmayalım. Çünkü içinde kaybolabiliriz. Şimdilik Van Gabain namlı eli öpülesi hatuna gönderme yaparak yolumuza devam edelim. (18)

Ber/Ver kökenli Türkçe boy ve soy adları

Vikinglerin Kıpçak/Rus bozkırlarındaki adı Vering, Varyag ve Vareg. Bizanslılar Barang, Araplar El Baring diyor onlara.

Tarihte ber/ver kökünden türetilen çok sayıda Türkçe boy ve soy ismi var. Bizans ve Arap kaynaklarına göre, sadık, sözüne bağlı, verici, gönüllü, cömert, fedakâr anlamına gelen Vering (Viking) ile aynı anlamındaki Türkçe ber>ver kökenli isimleri, Türk kavimlerinde sık sık boy ve soy adı olarak görüyoruz. Bu kavimler genellikle Karadeniz'in kuzeyindeler ve Vikingler ile tam beş yüzyıl bir hayli maceraları olmuş. Rus tarihçisi Gumiliev'in kitaplarında onların ve Vareglerin (Vikingler) destanları var. (19)

Attila'nın altıncı ve yedince göbekten atası Beren ve Berent Beylerle tanışmaya ne dersiniz

700'lerin sonunda İskandinavya Viklerinden (aynı Türkçedeki gibi Bük de diyorlar) Okyanusa yelken açmıştı bir kolumuz, ama biz Baltık ve Karadeniz seferine açılan gemiye binmişiz. Gemiden indik ve bozkıra giriyoruz. Orada bizi Attila'nın altıncı göbekten atası Beren ve Berent'in sülalesi, Berendiler, Hazarlar, Uzlar, Peçenekler, Torklar ve Mercan Karavit'in amcazadeleri olan Kıpçaklar bekliyor. Nasıl beklediklerini gelecek hafta izleyeceğiz, sakın şaşırmayın.

KAYNAKLAR:

1- Avrupalıların Savaş Tanrısı, Türk Kralı Odin'in resmi, Prof. Dr. Sven Lagerbring'in "İsveççenin Türkçe ile Benzerlikleri -İsveçlilerin Türk Ataları" kitabından alınmıştır, Hazırlayan: Abdullah Gürgün, Kaynak Yayınları, s.89.

2- Hermann Vambery, Etymologıiches Wörterbuch der Turko- Tatarischen Sprachen, Leipzig, F.A. Brockhaus, s.201, madde 212.

3- Talat Tekin, Orhon Yazıtları, s.26-27, 32-33, 40-41, 52-53, s.130 vd.

4- Talat Tekin, Orhon Yazıtları, s.125-126.

5- Divan-ı Lügat-it Türk , c. II, s. 131, 343; c. III, s. 180.

6- Clauson, S. Gerard, Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford, 1972, S.354 VD.

7- Wilhelm Radloff, Versuch eines Wörterbuches der Türkischen Dialecte, I-IV, St Petersburg, I (1893), II (1899), III (1905), IV (1911). Türkçe, Rusça ve Almanca olmak üzere sözcüklerin üç dilli olan bu eser, 1893-1911 arasında 18 yıl içinde yayımlandı. Radloff'un bu kapsamlı sözlüğünün değeri, Sibirya'da ve Asya'nın diğer alanlarında, Türk dili konuşan halklar içinde yapılan araştırmaların ürünü olmasıdır. Radloff'un bu eseri üzerine bilgi için bkz. Ahmet Temir, Wilhelm Radloff Devri, age, s.97 vd.

8- Radloff, age ve Tarama Dergisi, I, Devlet Matbaası, 1934, s.667.

9- Bkz. Prof. Dr. Emine Gürsoy-Naskali, Muvaffak Duranlı (Hazırlayanlar), Altayca-Türkçe Sözlük, TDK Yayınlerı, Ankara 1999, s. 38-39. Aynı sözlükte Türkçe "bermek/vermek" sözcüğünün Moğolcadan alındığı yazılı .

10- Sofi Tram Semen, Karaçay Türkçesi-Türkçe Sözlük.

11- K. Grönbech, Kuman Lehçesi Sözlüğü, çev. Prof. Dr. Kemal Ataç, Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1992, s.29. Kuman lehçesinde sadık karşılığı inak, inah, age, s.79.

12- Nurettin Aksu-Ayfer Işık, Türkiye Türkçösü-Kırgız Türkçösü Sözdügü, MEB Yayını, İstanbul 1997, s. 41.

13- Yuriy Vasiliev (Cargıştay), Türkçe- Sahaca (Yakutça) Sözlük, TDK Yayınları, Ankara 1995, s.225.

14- L.T.Ryumina-Sırkaşeva, N.A. Kuçigaşeva, Teleüt Ağzı Sözlüğü, çev. Şükrü Halûk Akalın, Caştegin Turgunbayev, TDK Yayınları, Ankara 2000, s.85.

15- Kutadgu Bilig, TDK Yayınları. Ayrıca bkz. Radloff, age ve Tarama Dergisi, I, Devlet Matbaası, 1934, s.667.

16- Aynı yerlerde.

17- Sofi Tram Semen, Karaçay Türkçesi-Türkçe Sözlük.

18- Van Gabain, Eski Türkçenin Grameri, çev. Prof. Dr. Mehmet Akalın, 5. baskı, TDK Yayınları, Ankara 2007, s.43 vd.

19- Sağolsun dostumuz Dr. Ahsen Batur, bu kitapların hepsini Rusçadan çevirdi ve Selenge Yayınları'ndan yayınladı. L.N.Gumiliev, Eski Ruslar ve Büyük Bozkır Halkları, I, İstanbul 2003, s.95 vd, 201 vd, 223 vd; II, 92, 164, 172; Hazar Çevresinde Bin Yıl, İstanbul 2003, s. 23, 63, 122, 332, 335, 371 vd, 383 vd; Muhayyel Hükümdarlığın İzinde, İstanul 2003.