2022 Dünya Sağlık Günü: ekonomi, ekoloji ve sağlık

Her yıl 7 Nisan’da kutlanılan Dünya Sağlık Günü (DSG) için Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) bu yılki teması “Gezegenimiz Sağlığımız” oldu. Geçen yıl da “Herkes İçin Daha Adil ve Daha Sağlıklı Bir Dünya İnşa Etmek” başlıklı bir tema belirlenmişti. DSÖ konusunda emperyalist ülkelerin çıkarlarına uygun davrandığı yolundaki eleştirilere katılmamak olanaksız. Bu başlı başına bir gerçek ve uzun bir inceleme konusu. Biz şimdi geçen yılki ve bu yılki temayı birlikte ele alalım: Ekonomik kriz yani eşitsizlik ve ekolojik kriz yani küresel iklim değişikliği vd. İşte bu ikisi çözümlenmeden sağlıklı bireyler ve sağlıklı toplumun olamayacağı çok açık değil mi?

DSÖ 2022 DSG MESAJI

DSÖ, bu yılki temayla ilgili şöyle diyor: “Küresel salgının ortasında, kirlenmiş gezegen, artan kanser, astım, kalp hastalıkları ile karşı karşıya iken, ‘insanları ve gezegeni sağlıklı tutmak ve korumak için acil eylemleri hayata geçirmek’ ve ‘iyilik haline odaklı toplumlar yaratmak amaçlı hareketi ilerletmek’ için DSÖ küresel çabalara odaklanacaktır.”

GEZEGENSEL KİRLİLİK VE ETKİLERİ

DSÖ bu yılki tema bağlamında gezegensel kirlenme ve etkileri konusunda çok geniş bir yelpazeye dikkat çekiyor. DSÖ’ye göre, dünya nüfusunun yüzde 99’u sağlıksız hava soluyor. Bunun asıl nedeninin fosil kaynak olduğu belirtilmiş. Isınan dünyada sineklerin, hastalıkları geçmişe göre daha hızlı ve daha uzağa yaydıkları gözlenmiş. Aşırı hava olayları, biyoçeşitlilik kaybı, toprak kaybı ve su kıtlığı insanları yerinden yurdundan etmekte ve sağlıklarını etkilemektedir. Kirlenme ve plastiklere en derin okyanuslarda, en yüksek dağlarda bile rastlanılmaktadır. Bu kirlilik gıda zincirimize ve kan dolaşımımıza girmenin bir yolunu buluyor. Yüksek düzeyde işlenmiş ve sağlıksız gıdalar ve meşrubat küresel olarak salınan sera gazlarının üçte birine neden olurken, aşırı şişmanlama (obesity) dalgalarına, artan kanser ve kalp hastalıklarına yol açıyor. Dikkat buyurun, hem ekolojik hem gezegensel kirlenme bir arada! Bu sağlıksal ve sosyal kriz insanların sağlıklarının ve yaşamlarının kontrolünü ellerinde tutabilmesini engelliyor kuşkusuz.

DSÖ GENEL DİREKTÖRÜ DR. TEDROS ADHANOM: İKLİM KRİZİ SAĞLIK KRİZİDİR!

Aynen başlıktaki ifadeyi kullanan Adhanom’a göre, “Dünyayı fosil yakıtlara bağımlılıktan vazgeçirecek çözümler bulmalıyız. İyilik haline odaklı toplumları ve ekonomileri yeniden düşlemeliyiz. İnsan sağlığının dayanağı olan şeyi yani gezegenimizin sağlığını korumalıyız”.

EŞİTSİZLİK VE EKOLOJİK LİMİTLER

Kovid-19 küresel salgını, dünya üzerindeki eşitsizliğin önemini ortaya çıkarırken, sürdürülebilir ve iyilik haline sahip toplumlarının yaratılmasının aciliyetinin de altını çizmiş oldu. Tüm insanların yaşamlarını koruması ve iyileştirmesi için gereken sistemler, politikalar ve çevre yönetilirken, ekolojik limitlerin ihlal edilmemesi gereği de iyice anlaşıldı. 

DSÖ: PEKİ NE YAPMALI?

DSÖ’ne göre insan sağlığının güvencesi doğayı korumak ve ekolojik limitleri aşmadan kullanmaktır. Arada Çin Halk Cumhuriyeti’nin son uzun vadeli kalkınma planında stratejik amaç olarak niye “Ekolojik Yeni Uygarlık” dediğini şimdi anladık mı acep? DSÖ bunun için, su ve temiz enerjiye yatırımın ve enerji üretim-tüketim kalıbının hızlıca değişmesinin önemli olduğunu vurguluyor. DSÖ’nün dikkat çektiği kimi diğer hususlar da şunlar: “sağlıklı ve sürdürülebilir gıda sistemlerini teşvik ve geliştirmek”, “sağlıklı ve yaşanabilir kentler inşa etmek” ve “vergi yükümlülerinin ödediği vergilerle kirliliğin fonlanmasına son vermek”.

“Cenevre İyilik Hali Sözleşmesi (2021)” ile “şimdi ve gelecekteki kuşaklar için gezegenimizin sağlığını tahrip etmeden eşit sağlıksal ve sosyal çıktılar sağlamak için küresel işbirliklerine gereksinim olduğu” ortaya konuldu.

SONSÖZ

İşte DSÖ, bu yılki kampanya ile yukarıda ifade edilen bağlamda, hükümetleri, örgütleri, şirketleri ve yurttaşları “gezegeni ve insan sağlığını korumak için yapılan çalışmalara katılmaya” çağırıyor.