Küresel Medya ve Enformasyon Okuryazarlığı Haftası ve ekonomi

24-31 Ekim haftası Birleşmiş Milletler (BM) tarafından ‘Küresel Medya ve Enformasyon Okuryazarlığı (KMEO) Haftası’ olarak kutlanıyor. Bu yıl kutlamaların merkezi Nijerya. Bu yılki ana tema ‘Güveni Beslemek – Bir Medya ve Enformasyon Okuryazarlığı (MEO) Zorunluluğu’ olarak belirlenmiş. Bu tema ile insanlar, medya, dijital platformlar, hükümetler, özel sektör ve hükümet dışı kuruluşlarla ilişkili olarak güven ve dayanışmaya odaklanmak amaçlanmış.

Bu arada 24 Ekim’in Dünya Kalkınma Enformasyon Günü olduğunu da belirtelim. Hatta bu yılki ana temanın kalkınma amaçları ve politikaları konusunda ‘Kamuoyunun Mobilizasyonu’ olduğunun da altını çizelim.

AMAÇ NEDİR?

Amaç tüm sosyal paydaşların kitle iletişim araçlarıyla enformasyona rahatça ve güvenilir biçimde ulaşması kuşkusuz. Ancak bu arada veri, enformasyon, bilgi ve akıl yürütme kavramlarını netleştirmemiz gerekiyor. Ekonomiden örneklersek, veri (datum ya da data) herhangi bir ekonomik rakam oluyor, sözgelimi ihracat rakamı. Enformasyon (information) bu verilerin işlenmiş göstergelere dönüştürülmüş hali. Örneğin ihracatın ithalatı karşılama oranı. İhracat ve ithalat verileri o zaman bir anlam kazanıyorlar. Hatta bir de ‘İnsani Gelişme Endeksi’ gibi daha bir sentezleme enformasyonu kuşkusuz daha açıklayıcı oluyor. Sonra da ‘bu gösterge nasıl seyrediyor, diyelim düştüyse niye düşüyor?’ sorusunun (neden-sonuç incelemesinin) yanıtları ise bilgi (knowledge) oluyor. Bilgiye dayalı ve geleceğe yönelik ‘ne yapılmalı?’ sorusunun yanıtı ise akıl yürütme (wisdom) oluyor. Böylece ilk üçü geçmişe dönük, sonuncusu geleceğe dönük dört evreden oluşan döngüye ‘Bilgi Yönetim Döngüsü’ deniyor. Döngü daima dönüp duruyor, kuşkusuz.

BM gerçekçi, zamanında, hedefli, açık, ulaşılabilir, çok dilli ve bilimsel temelli enformasyonun yaygınlaştırılması gereksinimini vurguluyor. Çünkü hem ülkeler arasında hem de ülkelerin kendi içinde dijital bölünme ve veri eşitsizliği mevcut.

MEO NEDİR?

Beynimizin en uygun biçimde çalışması enformasyona bağlıdır. Angaje olduğumuz enformasyonun kalitesi, algılarımızı, inançlarımızı ve tutumlarımızı büyük ölçüde belirler. Bu enformasyon çok çeşitli kaynaklardan (medya, sosyal çevre, basılı ve dijital kaynaklardan, kütüphanelerden, müzelerden ve hatta arşivlerden) gelebilmektedir.

MEO İLE İLGİLİ SORU(N)LAR

Enformasyona ulaşabilme ve değerlendirip katkıda bulunabilme durumları.

Enformasyon hakları konusundaki durumlar.

Enformasyon süreçleriyle ilgili etik konulara ait durumlar.

Medya ve iletişim teknolojileri ile ilişkilere ait durumlar.

MEO konusunda ilgili otoritelerin düzenlemelerine ait durumlar.

Bu sorulara doyumlayıcı ve kapsayıcı yanıtların verilmesi gereklidir, kuşkusuz.

TÜRKİYE’DE DURUM

Ülkemizde klasik ekonomik enformasyonda eksiklikler mevcut. Örneğin, Gayrisafi Yurt İçi Hasıla yayınlanıyor ama Gayri Safi Milli Hasıla yayınlanmıyor.

Bir de çağcıl güncel örnek verelim. Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları ile ilgili ülke raporuna baktığımızda bu SKA 17 seti kapsamındaki göstergelere ait veri ve enformasyonda birçok eksik mevcut. Örneğin SKA 1 Yoksulluğa Son amacı bağlamında Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi Raporu 2022’de ülkemiz yok, çünkü veri yok!

Bizim TÜİK bu yıl ‘Veriyi Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlı Kullanım’ temalı 20 Ekim ‘Dünya İstatistik Günü’nü nasıl kutladı acaba? TÜİK’in web sitesinde bir şeye rastlayamadım ama ben mi göremedim acep? Zaten bizim TÜİK kuruluş yıldönümü olan 25 Nisan Türkiye İstatistik Günü’nü daha çok seviyor anladığımız kadarıyla. Dünyadaki ana temayla filan pek ilgilenmiyorlar anlaşılan!

SONSÖZ

MEO konusunda yukarıdaki soruları yanıtlayıp emektupla yollarsanız ortak bir değerlendirme yapabiliriz, ne dersiniz?

Okura Not: Koşullarım elvermediğinden yazımın altındaki yorum kısmını kullanabilme olanağım olmadığı için; yazılarıma ilişkin soru, katkı ve görüşleriniz için lütfen emektup adresimi kullanınız: melihbas@yandex.com