Stratejik yönetimde Asyagil bir araç: Çinlilerin 36 strategemi (1)

Geçen hafta sevgideğer Gökhun Göçmen’in hazırladığı “Büyük Değişimin Çağrısı: Modern Medeniyet” adlı mini belgeseli izledim. Belgeselde uygarlığın batı uygarlığından ibaret anlaşılamayacağının ve aslında dünyada farklı kadim uygarlıklar olduğunun altı çiziliyor. Çalışmada önümüzdeki dönem için bu konuda Çin Halk Cumhuriyeti’nin önerdiği uygarlık modeli (ekolojik uygarlık-MB) masaya yatırılıyor, Mustafa Kemal Atatürk’ün önerdiği uygarlık modeliyle de bir koşutluk olgusu ele alınıyor. Belgesel görüntü seçimi kalitesi ve Ceyda Karan gibi işinin ehli uzmanlara mikrofon uzatması itibariyle de değerli bir çalışma olmuş. İlgilisi YouTube’da belgeselin adını yazarak ulaşabilir.

KISACA TANITACAĞIM

Kadim uygarlıklar deyince kamu ya da özel kurumsal yönetimde kullanılan ve kullanılabilecek bir Kadim Çin Uygarlığı 36 Strategem seti var. Çinlilerin 36 strategeminin iş yaşamına uygulanmasına ilişkin çok kapsamlı bir çalışma vardır. Prof. Wee Chow Hou ile öğretim görevlisi Lan Luh Luh’un ‘The 36 Strategies of The Chinese’ adlı yapıtları.
Bu 36 strategemin doğrudan finansal piyasalarda kullanımı anlamında (financial trade) için de yayınlanmış özel kitaplar mevcuttur. Bir örnek vermek gerekirse: Daryl Guppy tarafından yazılmış The 36 Strategies of the Chinese for Financial Traders, 2006.
Meraklısı bu yapıtlara ulaşabilir.
Bu konuyu uzun tanımak isteyenler Harro Von Senger’in Anahtar Kitaplar tarafından Türkçeye çevrilmiş üç ciltlik yapıtından da yararlanabilirler: Savaş Hileleri: Strategemler, Cilt 1,2,3.
Ben de bu konuda gerek uluslararası bildiri, uluslararası kitap bölümü ile stratejik yönetim yazınına katkıda bulundum. Bu birkaç bölümden oluşan yazıda 36 strategem kısaca tanıtılacaktır.

STRATEGEM KAVRAMI
VE KULLANIMI

Sözcük eski Yunancadaki ‘strategema’dan geliyor, genel anlamda ‘generallerin işleri’, özel anlamda ‘savaş hilesi’ demektir. Romalı devlet adamı Sextus Julius Frontius (ölümü: İ.S. 103) ‘strategema’ sözcüğünü bir yazısına başlık olarak seçmiştir. Neredeyse 2000 yıllık bir yazı!
Strategema kavramına çeşitli sözlüklerde yaklaşık aşağıdaki anlamlar verilmektedir:
a) Genel anlamda:
Amaca ulaşmak için ustaca hile yapmak; hile; kurnazlık; bir üstünlük sağlamak amacıyla hazırlanan düzen, plan veya entrika.
b) Askersel anlamda:
Komutanlık etme sanatı içindeki bir etkinlik veya yasa; düşmanı saf dışı bırakmak veya şaşırtmak üzere bir hileye başvurmak, dolap çevirmek.
Çince yazında değişik ideogramlarla yazılan, fakat aşağı yukarı aynı anlama gelen ‘zhao’, ‘mou’, ‘ce’ , ‘ji’ olarak okunabilen bir sözcük vardır. Bugünkü kullanımıyla ‘yan (saymak, hesap etmek) ve ‘shi (non)’ anlamlarına gelen ve iki sözcüğün birleşmesiyle meydana gelen ve tek ideogramla gösterilen bu sözcük, çıplak anlamıyla ‘on saymak’ demektir. Yani sözcük, hesap etmek, plan yapmak anlamlarına sahiptir. Çince’de ‘zhi’ diye telaffuz edilen Çince ideogramdan da söz etmek gerekir. Kimi Batı Çin sözlüklerinde ‘bilgelik’, ‘akıllı olma’, ‘bilme’ biçimlerinde çevrilmiştir. Zhi terimi, bugün de Çin’de eskiden olduğu gibi, ‘strategem’e karşılık olarak, değer yargılarından bağımsız, nötr bir anlama sahiptir.

HİLELERİN TOPLAMI

36 strategem kavramına ilk kez 479–502 yılları arasında Çin’de yaşayan Güney Qi Hanedanı tarihinde (Nan Qi Shu) rastlanılmaktadır. Bu tarih Xiao Zixian (489–537 yılları arasında yaşamış) tarafından kaleme alınmıştır. Bu tarihte devlet memuru ve siyasetçi Wang Jingze’nin yaşam öyküsüne yer verilen bölümde Güney Song Hanedanı’nın hizmetinde bulunmuş olan General Tan Daoji’den de söz edilmektedir. Bu bölümde “üstat Tan’ın 36 strategemi içindeki en üstün strategemi kaçmaktır” biçiminde bir söylem vardır. Burada tam tamına 36 strategem yerine belki de çok sayıda demek istenmiş olabilir; aynı Fransızların günlük konuşma dilinde belirsiz bir büyük sayıyı ifade etmek için 36’yı kullanmaları gibi! Çinlilerin en eski metinlerinden olan ‘Dönüşümler Kitabı’nda (I Ching) yer alan iki farklı ve karşıt güç Yin ve Yang’tır. Yang bir şeyin, örneğin bir tepenin güneş gören yüzünü, Yin ise gölgede kalan yüzünü temsil eder. Yin’in hileyi de temsil ettiği belirtilmektedir. Yin’in 6 karakteristiği vardır. 36 sayısı, bu 6 sayısının karesini, belki de tüm hilelerin toplamını ifade eder.

NOT: Haftaya devam edeceğiz.