Yakın bir Kırım var uzakta

Türkiye’den Özerk Kırım Cumhuriyeti yarımadasına en ihtiyatlı yolculuğunuzu Moskova üzerinden yapabilirsiniz. Bu sağ kulağınızı başınızın arkasından dolayıp sol kulağınızı tutmak misalidir. Çünkü direkt uçuşlar ve deniz seferleri olmadığından, Türkiye’nin hemen karşısında ve Karadeniz’den komşu olduğumuz yarımadaya saatlerce süren uçak yolculuğu ile gitmek zorundasınız. Kırım yerel hükümeti ve Kırım Devlet Üniversitesinin davetine icabet ettim. Konu haliyle Suriye ve Orta-Doğu. Lakin bu temaslar esnasında adaya ABD ve Batı tarafından uygulanan ambargonun nasıl bertaraf edilebileceği üzerine de fikir tealisinde bulunduk. Türkiye’nin Kuzeyine düşen Karadeniz’de bir yarım adadır Kırım. Kuzey Doğusunda Azov denizi ile çevrilidir. Ukrayna topraklarına küçük bir parça ile fiziki temas halindedir. Adanın en kadim ve etkili halkı olan Tatarların tarihi izlerini her mekânda görebilirsiniz. Tatar mimarisi, özellikle Bahçesaray kasabasında, Tatar mutfağı ve Tatar folkloru Kırım’ın en kıymetli kadim zenginliği olarak adaya özel bir artı değer katmaktadır.  

“Türklerin, savaş esnasında, yabancı kuvvetlerle işbirliği yaptıklarından dolayı, Ermenileri tehcir etmek zorunda kalması gibi, Sosyalist Rusya Devleti de savaş esnasında özellikle Hitler Almanya’sı ile işbirliği yapan Tatarları Kırım’dan başka bölgelere sevk etmiştir. Lakin kurunun yanında yaşta yanar misali bu uygulama esnasında Tatar halkı çok büyük haksızlıklara maruz kalmış ve acı bir bedel ödemek zorunda bırakılmıştır. Sovyet Sosyalist ordusunda, subay rütbesinde dâhil, binlerce Tatar işgalci faşist Alman ordusuna karşı Rus ve diğer kardeşleriyle vatan savunmasında yerini almıştır” ifadesi üniversite dâhil farklı mekânlarda dile getirildi. Sohbet ettiğim Tatarlıların bir bölümü bu görüşe katılırken bir bölümü de ya eleştirel yaklaştı ya da konuşmamayı tercih etti.  

NATO KUMPASLARDA YER ALDI 

“Ukrayna’da benzer bir tarihi hata yaptı. 1954’te Sosyalist Sovyet Rusya Devleti kardeş ve yoldaş kabul ettiği Sosyalist Ukrayna’ya Kırım’ın idaresini bıraktı. Sovyetler Birliği çözüldükten sonra tabii olarak Ukrayna’da da Batı eğilimleri baş gösterdi. Birileri sadece bununla yetinmeyip Batı ile işbirliği yapıp Rusya Federasyonuna karşı ihanet içinde oldu. Haliyle bu gidişat, Karadeniz’de Rusya’nın sahip olduğu en büyük donanmaya ev sahipliği yapan Kırım meselesine karşı Rus hassasiyetleri doruğa çıkarttı. Ukrayna’da, ABD, Batı ve NATO yanlısı güçler Rusya’ya karşı tertiplenen askeri ve iktisadi bir kumpas içinde yer aldı. Rusya sessiz kalamazdı. Nitekim harekete geçti ve emaneti zor kullanarak geri aldı. Rusya’nın Kırım ile bir kara bağlantısı yok. Çok kısa bir zaman zarfında büyük ihtimalle Çin ortaklığı ile Kırım Rusya’ya inşa edilecek uzun bir köprü ile bağlanacak. Ayrıca çok yakında İstanbul’dan Kırım’a gemi seferleri tanzim edilecek. Batı’nın dayattığı ambargo ve ablukaya rağmen ada ile ticaret yapan ve direkt adadan mal ihraç edenler var.  

Kırım Çar ve ailesinin inzivaya çekilmek ve dinlenmek için en çok tercih ettikleri mekândı. Mohabi Tepesine kurulan ve kıyıyı kartal bakışı seyreden Livadia Sarayı 1910-1911 yılları arasında bu sebeple inşa edildi. Saray ve çevresinde Çar ve ailesinin şahsi rahatlık, dini ve sosyal faaliyetleri için gerekli olan tüm binalar meşhur Rus mimar Nikolay Krasnov tarafından tasarlandı. Bu mekân devrimden sonra devletleştirildi. Lakin Kırım’ın (Yalta) ev sahipliği yaptığı en hayati buluşma Şubat 1945’te gerçekleşti. Savaş esnasında müttefik olan Stalin, Roosevelt ve Churchill Sovyetler Birliği, ABD ve İngiltere adına Kırım’da gizlice buluştu. Almanya, Avrupa ve Dünya’nın kaderini çizecek olan görüşmeler işte bu adada ve bu meşhur sarayda vuku buldu. Bugün halka açık müze haline getirilen Sarayda bu tarihi buluşmaya tanık olabilirsiniz.  

Kırım’da egemen lisan Rusçadır. Halkın büyük çoğunluğu Rusça ve küçük bir kesimi Ukraynaca dışında İngilizce dâhil yabancı lisan nadiren biliniyor. Oteller dâhil hiçbir mekân Rus Rublesi dışında para birimi kabul etmiyor. Dolar, Avro veya Liranızı bozdurabileceğiniz resmi mekânlar var. Bu uygulama, ekonominin kayıt altında tutulması, dolar spekülasyonlarına mahal vermemek ve Rublenin değer kazanması için kayda değer bir ehemmiyete sahip. Rusya Kırım’ı Ukrayna’ya hediye ederek azametine güç katmıştı. Hali zamanda da Rusya, Kırım’ı tekrar ilhak ederek Batı’ya, NATO’ya ve taşeronlarına meydan okumuştur. Rusya’yı Ukrayna ve Kırım’da kapana sıkıştırıp Suriye’de teslim almayı planlayan zihniyetle hareket edenler kaybetmiş ve kaybetmeye devam edecektir.