Attila’nın altıncı göbekten ataları Beren ve Berentleri takdimimdir

Rus-Kıpçak bozkırlarına, Vikingler, 9. yüzyıl başlarında geliyor. Geldikleri İsveç/Norveç fyordlarına, kendileri Vik diyorlar. İsveçli kökenbilimci Strahlenberg ve İsveç tarihçiliğinin babası Prof. Lagerbring, Türkçe bük- ile Cermen dillerindeki biegen arasında bir ilişki kuruyorlar. Biegen bükmek demek.

Vikten gelen Vikingler, Bükten mi geldiler

Vik, bizim Türkçemizdeki bük sözcüğünün karşılığı. Anlamı fyord ile aynı: Koy. Bük-Vik ilişkisi, B>V dönüşmesini düşündürüyor. Ünlü dilbilimci Strahlenberg, dilleri karşılaştıran eserlerinde, Türklerin Gotlar, Keltler ve Fransızlar ile "çok uzun yıllar öncesinde tek halk olarak yaşamış olmaları gerektiği" sonucuna varmış. Keltler, MÖ 2. binde Orta Asya'ya, hatta Taklamakan çölünün kenarlarına kadar gelmişler.

İsveç Lund Üniversitesi'nden Olof Hellqvist'in 1922 yılında yayınladığı İsveççe Kökenbilim Sözlüğü'nde, Viking isminin Vik kökünden türetildiği belirtiliyor. Vikingler, Vikten, yani bükten=koydan gelenler oluyor. Geldikleri koyun, İsveç destanları yorumlanarak Karadeniz/Azak denizinin ucundaki bük olduğunu ileri sürenler var. Atlas okyanusu kıyılarında yaşadıkları fyordlar da vik=bük.

Vik/Bük'ten gelenler, Karadeniz bozkırlarında, Bizans'ta ve Arap dünyasında Vering/Baring/Vareg diye anılır olmuşlar. Ancak Veren/Beren ismi onlardan çok önce gelmiş. Böylece Vering/Baringlerin Veren/Berenler ile karşılaşmasına en sonunda gelmiş biliniyoruz.

"Hazar meliklerinin hizmetçi takımı"

Bozkırda Vareg diye anılan Doğu Vikinglerinin hayatı, 9. yüzyılın başından 15. yüzyıla kadar Türk kavimleriyle iç içedir. Hem vuruşuyorlar, hem sevişiyorlar. Rus tarihçisi Gumiliev'in kitaplarında onların maceralarını okuyabilirsiniz.

Varegler, Bozkır'daki Uzlar, Peçenekler, Torklar, Berendiler ve Kıpçak/Kumanlar gibi Türk kavimleriyle savaşıyorlar, barışıyorlar, paralı asker oluyorlar ve bağımlılık altına düştükleri de oluyor. Arap tarihçisi Mesudî, Vareglerden "Hazar meliklerinin hizmetçi takımı" diye söz ediyor.

Attila'nın altıncı göbek atalarındaki Berenler

Cronica Hungarorum gibi Latince kaynaklarda, Attila'nın altıncı ve yedince göbekten ataları Beren/Berend diye geçiyor. Hunların Cronica'daki soy ağacı, 30. göbeğe kadar gidiyor. Ligeti gibi bazı tarihçiler bu soyağacının 10-13. yüzyıllarda Macarca tarihî adlara bakılarak yazıldığını, yani uydurulduğunu söylüyorlar. Hirth, Radloff ve Deguignes gibi önemli bilim adamları ise, bu soy ağacından giderek Çin yazısında değişmiş olan eski Hun Tanrıkut adlarının aslına ulaşmaya çalışıyorlar.

Soyağacının doğruluğu tartışmalı, ancak konumuz açısından Beren ve Berend'in eski Hun adları arasında olması önemli. Bunlar Atilla'nın Chronica'da sayılan diğer ataları gibi Türkçe adlar. İster gerçek bir soyağacı olsun, isterse eski Macarca adların listesi, konumuz açısından fark etmiyor. Beren/Berend adlarının Türk ve Macar tarihinde ve dillerinde bulunması önemli. Veringin "Meçhul dildeki" köklerine ulaşmak açısından bir başka ipucu oluyor.

Eğer Attila'nın altıncı göbekten atası ise, Beren'in MS 3. yüzyılda yaşadığı anlaşılıyor. Bu 3. yüzyıl tarihi, Vikinglerin baş tanrısı "Turkakonung" (Türk Kralı) Odin'in Kuzey Karadeniz coğrafyasındaki kökleri olan Ogurların yaşadığı zamana denk düşüyor. Ogurların Hunlara karıştıkları da bir olgu. Derin kökleri ise, Asya'da Ding-linglerde.

Hun boylarından Berih/Verih

Bizanslı elçi Priskos'a göre, MS V. yüzyılda "İskit/Hun" boylarından birinin adı Verih (Berih) idi. Kimi Romalılar, Hunlara "İskit" diyorlardı. Sözcüğün telaffuzu Vikinglerin Karadeniz bozkırındaki adı olan Väring (Türkçe okunuşu Vering) ile neredeyse aynı.

Karadeniz'in kuzeyinde, yalnız Hunlarda değil, Tatarlarda da Verig adı bulunuyor. Yine Kuzey Karadeniz kavimlerinden Bulgarların Virağ adlı hükümdarları var.

Kıpçak/Rus bozkırlarında kürek çekmeye devam ediyoruz.

Bozkırdaki Berendiler/Baraniler

Berendiler, Kıpçak (Kuman) çağında, 11. yüzyılda Güney Rusya bozkırlarında yaşayan bir Türk topluluğunun adıdır. Gumiliev'in vurguladığı üzere, Barani adını da kullanıyorlar. Veringlerin Bizans kaynaklarındaki adlarıyla aynı olması raslantı mı dersiniz?

Berendiler/Baraniler, Rus yıllıklarında Peçenek ve Tork (Oğuz) boylarıyla birlikte anılmaktadır. Berendi boyunun büyük kısmı, Peçenekler ile birlikte Macaristan'a giriyor ve orada yerleşiyor. Bu Türk boyunun Oğuz, Peçenek ve Kıpçak topluluklarından hangisinin içinde yer aldığı kesin olarak belirlenemiyor. Macar tarihçisi Rasonyi, bu kabilenin aslen Kumanlardan olmayabileceğini söylüyor. Berendiler, 11-13 yüzyıllarda yaşadıkları bölgelerde birçok yere isimlerini veriyorlar. Rusya'da Vladimir ilinde büyük bir bataklık Berendi adını taşıyor.

Veringe akraba kişi adları

1097 yılında Berendi ismine aynı coğrafyada Uz/Oğuzlarda kişi adı olarak da rastlanıyor.

Berendiler ister Kuman olsun isterse Uz, sözcük Ber/Ver kökünden ve ekleri de Türkçe: Ber+en+di. Anlamı aynı, tıpkı Väring (Viking) gibi, yiğit, sadık ve fedakâr.

Hunlar, Tatarlar, Bulgarlar, Kuman/Kıpçaklar ve Uz /Oğuzlardaki bu Verih, Verig, Virağ ve Berendi isimlerinin ber/ver köküyle bağlantısı ve sadık/fedakar anlamlarıyla ilişkisini derinlemesine araştırmak da yarar var. Cermenlerin Savaş Tanrısı Türk Kralı Odin'in Kuzey Karadeniz kökeni üzerine tezleri hatırlayınca, merâkımız daha da yoğunlaşıyor.

Antalya ve Karaman'daki Berendiler

Berendi boyları, Anadolu'ya da gelmiş. 16 ve 17. yüzyılda bazı yerleşim yerlerinde Berendi aşiretine rastlanmaktadır. Bugün bizim saptayabildiğimiz, Antalya ve Karaman illerinde Berendi adını taşıyan iki köy bulunmaktadır. Karaman'ın Berendi köyü kökenli Emin Günay'dan aldığımız bilgiye göre, köy Orta Torosların Bolkar dağında, rakımı 1665 metre. Köyü ilk kuranlar eskiden daha yükseklerde mağramsı evlerde yaşamışlar. Nüfus artınca daha aşağıdaki vadide toprak damlı evlerden dört mahalleden oluşan bir köy kurmuşlar. Berendi köylüleri hâlâ yarı göçebe bir hayat sürüyorlar. İlkbaharda ağıllara ve yaylalara göç ediyorlar. Sonbaharda köye dönüyorlar. Geçim kaynakları küçükbaş hayvancılık. Emin Günay, köyün adının Peçenek Türkçesinde "Altın Kartallı" anlamına geldiğini söylüyor. Köyün en yaşlılarından olan babası, köyü kuranların Adana-Tarsus yönünden gelen Türkmenler olduğunu anlatmış. Babası, "Yörük değil, Türkmen" olduklarını ısrarla belirtirmiş.

İsveç viklerinden gemilere bindik ve Antalya-Karaman'a kadar teşrif ettik. CNBC-e'deki Vikingler dizisiyle yarış halindeyiz. O dizi devam ediyorsa, biz niçin onlardan geri kalalım.

GELECEK HAFTA:

AZAK DENİZİ BÜKLERİNDEN ANADOLU'YA GELEN VERİNGLERİN FOTOĞRAFINI YAYINLIYORUZ